Αυτό που δυστυχώς δεν κατανοήθηκε στην Ελλάδα παρά τις βαρύγδουπες για δεκαετίες κενόλογες δηλώσεις αλλά υιοθετήθηκε πλήρως στην Τουρκία, είναι ότι ένας βασικός πυλώνας της Στρατιωτικής Ισχύος μία χώρας είναι η Εθνική Αμυντική Βιομηχανία της (σημ. θα μου πείτε εδώ εμείς παραμελήσαμε τα …βασικά!).
Η Τουρκία από την δεκαετία του 90 άρχιζε να εφαρμόζει ένα στρατηγικό σχέδιο αναπτύξεως Εθνικής Αμυντικής Βιομηχανίας για να καταστεί όσο το δυνατόν αυτοδύναμη και να μπορεί να καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΤΕΔ). Μετά την ανάδυση του Κόμματος Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης (AKP) και την ανάληψη της Πρωθυπουργίας από τον Ταγίπ Ρετζέπ Ερντογάν το 2004, η προσπάθεια αυτή εντατικοποιήθηκε, συστηματοποιήθηκε και ταυτόχρονα προσέλαβε και εξαγωγικό χαρακτήρα.
Σήμερα η Τουρκική Αμυντική Βιομηχανία (ΤΑΒ) χωρίς να είναι βέβαια όλα αυτά τα υπερφίαλα που διακηρύσσει το ερντογανικό καθεστώς για προπαγανδιστικούς λόγους, έχει σημειώσει αναντίρρητα πολλά επιτεύγματα και αποτελεί ένα από τα κύρια «εργαλεία» προωθήσεως της ηγεμονικής πολιτικής της Άγκυρας προκειμένου να καταστεί Περιφερειακή Δύναμη. Παράλληλα συνεισέφερε στην μεγέθυνση της Τουρκικής Οικονομίας και χωρίς αμφιβολία υποστήριξε την ανάπτυξη της τεχνολογίας με εφαρμογές και σε πολλούς άλλους τομείς.
Διάρθρωση και Βασικοί Παράγοντες Ανάπτυξης της ΤΑΒ
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή! Η Τουρκία διαχρονικά συνέδεσε υποχρεωτικά όλα της τα εξοπλιστικά προγράμματα άμεσα με δύο βασικές «επιταγές». Η πρώτη ήταν να αποκομίζει κέρδη στην εξωτερική της πολιτική και η δεύτερη από αυτά να αποκομίζει την μεγαλύτερη δυνατή συμπαραγωγή και απόκτηση τεχνογνωσίας (σημ. συγκρίνετε με το τι γινόταν με τα δικά μας εξοπλιστικά).
Η Άγκυρα απευθυνόταν σε Γερμανικές, Ολλανδικές, Ισπανικές, Ιταλικές και Γαλλικές εταιρείες για να τυγχάνει της υποστήριξης των Κυβερνήσεων τους ή τουλάχιστον της ανοχής τους αλλά και σε Ισραηλινές μιας και μέχρι το 2009-2010 ανθούσε η γνωστή στρατηγική σχέση με το Ισραήλ. Και βέβαια πάντα κρίσιμα οπλικά συστήματα από τις ΗΠΑ. Εξήγγειλε τεράστια σε αριθμούς προγράμματα προκειμένου να είναι ελκυστικά και κατόπιν τα μείωνε σε ρεαλιστικές ανάγκες απαιτώντας όμως να αποκτά τεχνογνωσία και ουσιαστική συμμετοχή στην συμπαραγωγή που θα χρησίμευε αργότερα και σε άλλα προγράμματα.
Η ΤΑΒ κατόρθωσε το 2002 να καλύπτει το 28% των αναγκών των ΤΕΔ ποσοστό που σήμερα εκτιμάται ότι πλησιάζει το 70%. Το 90% που ισχυρίζεται το ερντογανικό καθεστώς εκτιμάται ως εξωπραγματικό. Η ΤΑΒ εκμεταλλευόμενη την «ισλαμική σημαία» κατευθύνθηκε εξαγωγικά κυρίως σε ισλαμικές χώρες όπως το Πακιστάν, το Κατάρ, την Μαλαισία, το Μάγκλαντες και το Αζερμπαϊτζάν. Έχει όμως εξάγει και στην Ουκρανία (UAVs) αλλά και σε μέλος της ΕΕ, την Ουγγαρία.
Σύμφωνα με την Έκθεση της Τουρκικής «Defense and Aerospace Industry Manufacturers Association» τα συνολικά έσοδα της ΤΑΒ το 2019 ανήλθαν σε 10,9 δις δολάρια αλλά με πρόβλεψη για το 2020 μικρότερη κατά 2 δις. Οι δε οι εξαγωγές ανήλθαν το 2019 σε 3 δισ. δολάρια με βασικό αγοραστή το … Αζερμπαϊτζάν. Όταν το 2010 η Τουρκία είχε μία μόνο εταιρεία στις 100 πιο παραγωγικές Αμυντικές Βιομηχανίες παγκοσμίως που και αυτό ήταν σημαντικό και το 2019 σε αυτή την λίστα προστέθηκαν πέντε, πέρα από τις γνωστές τουρκικές μεγαλοστομίες σημαίνει πολλά.
Πως είναι διαρθρωμένη αλλά και πως κατηγοριοποιείται η ΤΑΒ. Κατ’ αρχήν να επισημάνουμε ότι από τον Ιούλιο 2018 αυτή ελέγχεται άμεσα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας δια της Προεδρίας (Υφυπουργείου) Αμυντικής Βιομηχανίας (Savunma Sanayii Başkanlığı-SSB). Επικεφαλής από το 2014 είναι ο Αεροναυπηγός Ισμαήλ Ντεμίρ ενώ Πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής (SSIK), η οποία είναι το κύριο όργανο λήψεως αποφάσεων, είναι ο ίδιος ο Τούρκος Πρόεδρος με μέλη τον Αντιπρόεδρο, τον ΥΠΑΜ, τον ΥΠΕΣ τον ΥΠΟΙΚ, τον ΑΓΕΕΘΑ και φυσικά τον ίδιο τον Γραμματέα.
Ο βασικός κορμός της ΤΑΒ ανήκει στο Ίδρυμα Τουρκικών ΕΔ (TSKGV) που ιδρύθηκε τον Ιούνιο 1987 από στρατιωτικούς και χρηματοδοτήθηκε από την Τράπεζα τους και από σημαντικές δωρεές πλουσίων Τούρκων. Αποτελεί στην ουσία έναν Όμιλο Εταιρειών που συμπεριλαμβάνει όπως βλέπουμε στην ιστοσελίδα του συνολικά 14 θυγατρικές και άλλες συνεργαζόμενες Εταιρείες. Ξεχωρίζει η γνωστή Aselsan η οποία παράγει τηλεπικοινωνιακό υλικό, συστήματα διοικήσεως και ελέγχου, ραντάρ, ηλεκροοπτικά και άλλα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας.
Αξιόλογη είναι και η Roketsan που ειδικεύεται στην παραγωγή κατευθυνόμενων βλημάτων και τεχνολογίας πυραυλικών συστημάτων ενώ αξίζει να αναφέρουμε και την Havelsan εξειδικευμένη στον ηλεκτρονικό πόλεμο αλλά και στην κυβερνοασφάλεια. Από το 2017 ο Όμιλος αυτός ελέγχεται από τον ίδιο τον Ερντογάν με τον Πρόεδρο του ΔΣ να παραμένει Απόστρατος Στρατιωτικός.
Υπάρχουν επίσης εταιρείες που έχουν αυτόνομη πορεία για 30 περίπου χρόνια και είναι σημαντικές λόγω του ότι δημιούργησαν κοινοπραξίες με ξένους κατασκευαστές, παράγοντας είτε κύρια συγκροτήματα είτε ακόμα και ολοκληρωμένα προϊόντα. Μία τέτοια μεγάλη εταιρεία είναι «Nurol Defense Industry» που έχει εφοδιάσει τον Τουρκικό Στρατό με τα Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης (ΤΟΜΑ) και τα Οχήματα Αναγνωρίσεως 4Χ4 Makina καθώς επίσης και η Otokar που ανταγωνίζεται την Nurol και η οποία κατασκευάζει μία γκάμα τεθωρακισμένων οχημάτων με ποιο γνωστό το Όχημα Αναγνωρίσεως Cobra.
Σημαντικές είναι επίσης δύο άλλες μεγάλες βιομηχανίες που άρχισαν να αναπτύσσονται σημαντικά μετά το 2008-2010 αν και προϋπήρχαν στον χώρο για πολλά χρόνια και έχουν χρηματοδοτηθεί από κεφάλαια του εξωτερικού (Μαλαισία, Κατάρ) αλλά και άγνωστης προέλευσης μέσα από την Τουρκία και σχετίζονται με την οικογένεια Ερντογάν όπως μας πληροφορούν Τούρκοι δημοσιογράφοι και αναλυτές. Πρόκειται για την Baykar που κατασκευάζει τα γνωστά μας UAVs Bayraktar που έχουν επιχειρήσει στην Συρία, στην Λιβύη και τώρα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και έχουν εξαχθεί στην Ουκρανία. Ανήκει στον συμπέθερο του Ερντογάν, Οζντεμίρ Μπαιρακτάρ και στον γαμπρό του Σελτζούκ Μπαιρακτάρ.
Η δεύτερη μεγάλη Εταιρεία σε αυτή την κατηγορία με την οποία αξίζει να ασχοληθούμε είναι η BMC η οποία κατασκευάζει λεωφορεία, πολιτικά και στρατιωτικά φορτηγά γενικής χρήσεως, τα τεθωρακισμένα οχήματα πολλαπλού σκοπού KIRPI (με χαμηλές επιδόσεις στην θωράκιση όπως έδειξαν στην Λιβύη) και ΑΜΑΖΟΝ και φιλοδοξεί να κατασκευάσει το Κύριο Άρμα Μάχης (MBT) Altay για το οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω. Το 25,1% των μετοχών το κατέχει η οικογένεια Οζτούρκ, το 25% ο άνθρωπος του Ερντογάν και βασικό στέλεχος του AKP Εθέμ Σαντσάκ το 25% και το 49,9 % το… Κατάρ.
Δυσχέρειες και δομικά προβλήματα
Από τα προαναφερθέντα και μόνο θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ΤΑΒ …«πετάει». Δυστυχώς στην Ελλάδα μια και είμαστε «εραστές της υπερβολής» κάποιοι θα έλεγαν όντως αυτό με ευκολία όπως επίσης κάποιοι άλλοι με την ίδια ευκολία και ατεκμηρίωτα θα την απαξίωναν. Μπορεί λοιπόν να έχει πετύχει όλα αυτά που αναφέραμε και να ήταν προνομιούχος τομέας της τουρκικής οικονομίας μέχρι και το 2018 αλλά η πραγματικότητα μας λέει …«ναι μεν αλλά»! Υπάρχουν πολλές δυσκολίες και δομικά προβλήματα παρά το ότι η τουρκική προπαγάνδα τα παρουσιάζει όλα …ανθηρά.
Τούρκοι κυρίως Αναλυτές εκτιμούν ότι το 2019 ήταν η τελευταία χρονιά ανάπτυξης της ΤΑΒ και ότι η παραπαίουσα τουρκική οικονομία δεν μπορεί να επενδύσει πλέον νέα κεφάλαια. Ταυτόχρονα έχουν… στερέψει και οι ξένες πηγές τροφοδότησης με τεχνογνωσία. Η Ρωσία π.χ μπορεί να πούλησε στους Τούρκους τους S-400 αλλά δεν «απελευθέρωσε» ουσιαστικές κατασκευαστικές πληροφορίες όπως επιζητούσε η Άγκυρα. Η ΤΑΒ των επιτευγμάτων είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από ξένες πηγές.
Η εξάρτηση αυτή αφορά κατά πρώτον κρίσιμες πρώτες ύλες και κατά δεύτερον ειδική τεχνογνωσία προκειμένου να ολοκληρώνεται η κατασκευή συγκροτημάτων ή ακόμα και ολοκληρωμένων συστημάτων και αυτό είναι πάγια πολιτική των μεγάλων κατασκευαστών. Πάντα κάτι θα λείπει για να υπάρχει εξάρτηση. Οι βασικοί επενδυτές δεν αισθάνονται πλέον ασφαλείς με τις συνθήκες που επικρατούν στην τουρκική οικονομία και υπάρχει άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον στο εξωτερικό προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα κορεσμού στο εσωτερικό. Χωρίς σημαντικές εξαγωγές η Άγκυρα δύσκολα μπορεί να συντηρήσει την επέκταση και ανάπτυξη της ΤΑΒ.
Συνοπτικά θα αναφέρουμε κάποια προβλήματα. Οι ΗΠΑ έχουν μπλοκάρει την εξαγωγή των κινητήρων CTS-800A με αποτέλεσμα να είναι στον αέρα το πρόγραμμα τόσο των Ελικοπτέρων Γενικής Χρήσεως Τ-625 Gökbey όσο και των Επιθετικών Ελικοπτέρων T129 πολλαπλού ρόλου που συμπαράγει Τουρκική Αεροπορική Βιομηχανία Turkish Aerospace Industries (TAI) με την Ιταλοβρετανική Leonardo. Οι Γάλλοι από καιρό και πρόσφατα Καναδοί μπλόκαραν επίσης την εξαγωγή κινητήρων για τα UAVs και οι Ουκρανοί δεν δίνουν τεχνολογία για τους κινητήρες AI-450 για τα Bayraktar ενώ η Φινλανδία σταμάτησε την εξαγωγή χάλυβα στην Τουρκία.
Μιας και προέρχομαι από τα Τεθωρακισμένα, θα αναφερθώ ενδεικτικά στο πρόγραμμα του Άρματος του Altay το οποίο «βρίσκεται στον αέρα» που μπορεί να μην είναι το πιο σύγχρονο άρμα στον κόσμο όπως κομπάζουν οι Τούρκοι αλλά το κόστος του είναι όντως το υψηλότερο και ξεπερνάει τα 14 εκ δολάρια το άρμα. Παρενθετικά να πούμε ότι φέρει το όνομα του Στρατηγού του Τουρκικού Ιππικού Φαχρεττίν Αλτάι που κατεδίωξε τον Ελληνικό Στρατό στην Μικρά Ασία και οι Ίλες του μπήκαν πρώτες στην Σμύρνη. Από τον εξωπραγματικό στόχο των 1000 αρμάτων που σχεδίαζαν το 2000 όταν άρχιζε το πρόγραμμα τελικά οι πραγματικές δυνατότητες επέβαλλαν τον αριθμό 200-250 για τον Τουρκικό Στρατό και άλλα 100 για το Κατάρ.
Στην ουσία πρόκειται για αντιγραφή του Κορεατικού K2 Black Panther της Hyundai Rotem. Έχουν κατασκευαστεί δύο βιομηχανικά πρότυπα που τα πάνε από έκθεση σε έκθεση και έχουν προμηθευτεί 18 κινητήρες MTU αλλά η Γερμανία μετά την επιχείρηση «Peace Spring» στη βορειοανατολική Συρία τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2019 όπου επιχείρησαν και LEOPARD 2A4 έχουν μπλοκάρει τις εξαγωγές. Οι Τούρκοι ψάχνουν εναγωνίως στην διεθνή αγορά κινητήρες και συστήματα μεταδόσεως κινήσεως. Όχι μόνο δεν κατασκευάστηκαν τα πρώτα άρματα το 2019 όπως μετά από πολλούς επανασχεδιασμούς έθεταν στόχο αλλά αυτό είναι αδύνατον να γίνει και το 2021.
Ανάλογες δυσχέρειες υπάρχουν και με το φαραωνικό πρόγραμμα των Α/Φ αλλά και την ολοκλήρωση του Ελικοπτεροφόρου-Πλοίου Εφόδου TCG Anadolu, αντιγραφή του Ισπανικού Juan Carlo I που αποτελεί μία από τις πιο αποδοτικές «μπίζνες» με την Ισπανία (σημ. ένας από τους λόγους που η Μαδρίτη «σφυρίζει αδιάφορα» στις κυρώσεις στην Τουρκία). Η διακοπή του προγράμματος F-35 για την Τουρκία που συμμετείχε είναι καταστροφική για τις τουρκικές Roketsan, Havelsan, Kale Aerospace, Tubitak-SAGE, και την TAI.
Συμπεράσματα
Η Τουρκία εκπόνησε και υλοποίησε ένα συγκροτημένο σχέδιο ανάπτυξης Εθνικής Αμυντικής Βιομηχανίας, που αν και βρέθηκε κάτω από τον έλεγχο του Κράτους και τα τελευταία χρόνια από τον «ευρύτερη οικογένεια» Ερντογάν, λειτουργεί με συνθήκες ιδιωτικής επιχείρησης. Σημαντική η συμβολή της στην επαύξηση της Στρατιωτικής Ισχύος και στην άσκηση ηγεμονικής πολιτικής. Τα επιτεύγματα της είναι πολλά και χρησιμοποιήθηκαν από το καθεστώς της Άγκυρας για καλλιέργεια αισθήματος εθνικού μεγαλείου στον πληθυσμό.
Πέρα όμως και πίσω από την πρώτη και… δεύτερη εικόνα υπάρχουν δομικά προβλήματα που φαίνονται με τις παρούσες συνθήκες δισεπίλυτα. Και αυτά αναστέλλουν την όποια θετική πορεία έχει η ΤΑΒ πέρα από τις τους τουρκικές υπερβολές και τα υπερφίαλα εξωπραγματικά σχέδια.
Μπορεί η Ελλάδα να μην είχε τα μεγέθη των ΤΕΔ για να είναι παραγωγική και βιώσιμη μία Εθνική Αμυντική Βιομηχανία τροφοδοτώντας τις ΕΔ της αλλά αναμφίβολα αν είχε συνεκτικό στρατηγικό σχέδιο αναπτύξεως και δεν διαπνεόταν από διαχρονική μικροπολιτική, οι τρεις κρατικές της βιομηχανίες θα ήταν σε διαφορετική κατάσταση από αυτήν που είναι τώρα. Για αυτό το θέμα όμως θα αναφερθούμε σύντομα σε ξεχωριστό άρθρο-ανάλυση.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal.
