Του Αλέξανδρου Σκούρα
Η πολιτεία του Άινταχο έχει έναν πολύ ενδιαφέροντα κανόνα - έναν κανόνα για τους κανόνες. Κάθε χρόνο ολόκληρο το ρυθμιστικό πλαίσιο λήγει, εκτός εάν το πολιτειακό κοινοβούλιο αποφασίσει ρητά να παρατείνει την ισχύ του για έναν ακόμη χρόνο.
Ενώ συνήθως αυτή η «ανανέωση συμβολαίου» γίνεται ομαλά, φέτος αυτό δεν συνέβη, με αποτέλεσμα την 1η Ιουλίου πάνω από 8.000 σελίδες ρυθμίσεων να λήξουν. Ο Κυβερνήτης της πολιτείας έχει βεβαίως την ευχέρεια να διατηρήσει σε ισχύ τις απολύτως απαραίτητες ρυθμίσεις, όμως πρόκειται για μια λύση έκτακτης ανάγκης. Ολόκληρο το σώμα των ρυθμίσεων στο Άινταχο θα επανεξεταστεί λεπτομερειακά από την αρχή.
Μήπως είναι τρελοί εκεί στο Άινταχο που κάθε χρόνο πρέπει να εγκρίνουν από την αρχή σελίδες επί σελίδων ρυθμίσεων; Μάλλον όχι. Σκεφτείτε λίγο τι συμβαίνει εκεί όπου ισχύει η αντίστροφη διαδικασία, στην Ελλάδα για παράδειγμα. Από την στιγμή που κάποια ρύθμιση ψηφιστεί - λόγου χάρη να χρειάζεται να προσκομίσεις ακτινογραφία θώρακος για να ολοκληρώσεις πολλές συναλλαγές σου με το Δημόσιο - μπαίνει στην εικονική μας τροπαιοθήκη και μένει εκεί. Έτσι, κάτι ενδεχομένως χρήσιμο όταν στη χώρα υπήρχε επιδημία φυματίωσης, καταντά ένας αχρείαστος μπελάς που μας ακολουθεί για πάντα.
Η διαρρύθμιση του Άινταχο είναι το αντίστοιχο της κακιάς πεθεράς - σε υποχρεώνει αυτά τα ρυθμιστικά τρόπαια να τα ξεσκονίζεις συχνά. Ή, για τους πιο ενημερωμένους είναι το αντίστοιχο της Μαρί Κόντο - μας καλεί να σκεφτούμε αν οι ρυθμίσεις μας «ακτινοβουλούν χαρά», ειδάλλως να τις ξεφορτωθούμε.
Αυτή η συχνή επανεξέταση του ρυθμιστικού πλαισίου εμποδίζει έτσι τον ρυθμιστικό πληθωρισμό, καθώς οι παρωχημένες ρυθμίσεις, ή αυτές που εξαρχής δεν απέδωσαν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα εντοπίζονται γρήγορα και καταργούνται. Ακόμη, αυξάνει το πολιτικό κόστος των φωτογραφικών ρυθμίσεων, καθώς εισάγει σημεία ελέγχου που ακυρώνουν στην πράξη τις όποιες προσπάθειες να περάσει μια «τροπολογία της νύχτας» η οποία στη συνέχεια θα καταχωνιαστεί σε κάποια άνετη γωνιά του ρυθμιστικού λαβυρίνθου.
Αυτές οι μικρές αλλαγές στη διαρρύθμιση, έχουν τεράστια πρακτικά αποτελέσματα. Στο Άινταχο, το βάρος της απόδειξης πέφτει σε εκείνους που θέλουν να διατηρήσουν εν ισχύει μια ρύθμιση, όχι σε εκείνους που θέλουν να την καταργήσουν. Κι αυτό οδηγεί σε ένα ευέλικτο, φιλικό προς τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές ρυθμιστικό περιβάλλον. Αντιθέτως, σε χώρες όπως στην Ελλάδα ο νομοθέτης υπερρυθμίζει «καλού-καλού για να είμαστε ήσυχοι», αμέτρητες δημόσιες υπηρεσίες βρίσκουν αντικείμενο και ύλη εργασίας, και ο γραφειοκρατικός λεβιάθαν ολοένα μεγαλώνει εις βάρος πολιτών και επιχειρήσεων.
Το πράγμα είναι κάπως σαν εκείνο το περίφημο πείραμα με τους πιθήκους: Φανταστείτε σε ένα δωμάτιο δέκα πιθήκους και ένα μεγάλο τσαμπί μπανάνες. Κάθε φορά που κάποιος από τους πιθήκους πάει να αρπάξει μια μπανάνα, μια μάνικα τους καταβρέχει όλους με πίεση. Γρήγορα οι υπόλοιποι πίθηκοι αρχίζουν να τιμωρούν κάθε πειναλέο τους σύντροφο. Αν σταματήσετε το κατάβρεγμα, και σταδιακά αντικαταστήσετε κάθε βρεγμένο πίθηκο με έναν άλλο που ποτέ δεν καταβρέχτηκε, θα φτάσετε στο τέλος με δέκα νέους πιθήκους που θα δέρνουν όποιον πάει να φάει μπανάνα χωρίς ούτε να ξέρουν το γιατί, και χωρίς να κινδυνεύουν να καταβρεχτούν. Το Άινταχο είναι σαν εκείνον τον πίθηκο που σταματά και λέει: «ρε παιδιά, γιατί στ'αλήθεια πλακωνόμαστε και δεν δοκιμάζουμε να φάμε τις μπανάνες μας σαν άνθρωποι τέλος πάντων;». Ας ακολουθήσουμε το σοφό παράδειγμά του!
