Του Ευθύμη Μαραμή*
Μπορεί να ακούγεται σαν θεωρία συνωμοσίας, όμως, αν κρίνουμε από την αυξανόμενη απόγνωση των κυβερνήσεων για έλεγχο και «ώθηση» της παγκόσμιας οικονομίας, ίσως διαπιστώσουμε πως δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Αναφέρομαι στην ιδέα για κατάργηση των μετρητών (δολαρίων, ευρώ, λιρών κ.ο.κ.) στη φυσική τους μορφή. Και μία βασική δικαιολογία όσων υποστηρίζουν αυτό το ακραίο μέτρο είναι ότι ενισχύει την ικανότητα των κεντρικών τραπεζών να επιβάλουν αρνητικά επιτόκια.
Τα αρνητικά επιτόκια σημαίνουν ότι οι δανειστές κυριολεκτικά πληρώνουν τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές για να δανειστούν χρήματα! Επίσης, τιμωρούν τους αποταμιευτές που κάνουν οικονομίες για μελλοντική κατανάλωση, επένδυση, ή απλά συνταξιοδοτική ή ιατροφαρμακευτική εξασφάλιση. Οι Δανοί και οι Ελβετοί έχουν υποχωρήσει ήδη σε αρνητικό έδαφος, με τα επιτόκια στο -0,75%.
Αυτό σημαίνει πως 100.000 σε λογαριασμό στην Ελβετία θα αξίζουν 99.250 μετά από ένα χρόνο. Προς το παρόν τα ποσοστά αυτά ισχύουν μόνο για «υψηλά αποθεματικά» που οι τράπεζες διατηρούν στην κεντρική τράπεζα, τίποτα δεν εμποδίζει όμως τις τράπεζες να απαιτήσουν σύντομα από όλους τους καταθέτες να μοιραστούν το βάρος.
Όμως αυτά τα «ασήμαντα» ποσοστά δεν αρκούν, σύμφωνα με ορισμένους οικονομολόγους. Ένας επικεφαλής οικονομολόγος της Citicorp, ο τεχνοκράτης Willem Buiter [1], πιστεύει για παράδειγμα πως οι ΗΠΑ χρειάζονται πολύ χαμηλότερα επιτόκια για να «ωθήσουν» την οικονομία μακριά από την ύφεση. Προτείνει αρνητικά επιτόκια γύρω στο -6% «για να γίνει η δουλειά». Αλλά, για να συμβεί αυτό, υπάρχει μία προϋπόθεση: Για να λειτουργήσει αυτό το σχέδιο, λέει ο κύριος Buiter, η κυβέρνηση πρέπει να καταργήσει τα μετρητά.
Είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί ο κύριος Buiter και ανάλογοι γραφειοκράτες θεωρούν «ενοχλητικά» τα μετρητά. Αν η τράπεζά σας αρπάζει 6% από τις αποταμιεύσεις σας, τα 100€ στον λογαριασμό σας θα άξιζαν 94€ στο τέλος του χρόνου, 88.36€ μετά από δύο χρόνια, και 83.06€ μετά από τρία χρόνια. Αντίθετα, ένα χαρτονόμισμα των 100€ σε κυκλοφορία θα εξακολουθεί να αξίζει... 100€.
Ο κύριος Buiter συνεπώς αντιλαμβάνεται ότι όσο υπάρχουν μετρητά σε φυσική μορφή, κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα τα κρατήσει εγκλωβισμένα σε τραπεζικούς λογαριασμούς με αρνητικά επιτόκια ώστε να ληστεύει η τράπεζα και το κράτος τις αποταμιεύσεις του. Θα προκύψει αναπόφευκτα μαζική απόσυρση καταθέσεων (bank run) και ταχύτατη μετάδοση τραπεζικού πανικού. Και το bank run δεν είναι τίποτα περισσότερο παρά η τελευταία άμυνα των πολιτών απέναντι σε κακές τραπεζικές, νομισματικές, η κυβερνητικές πολιτικές. Εύλογο συνεπώς να ενοχλείται ο κρατικός ολοκληρωτισμός από τέτοια οικονομικά δικαιώματα.
Οι προϋποθέσεις για κατάργηση των μετρητών είναι πολύ πιο προηγμένες εκτός των ΗΠΑ και ιδιαίτερα δημοφιλείς στους γραφειοκρατικούς κύκλους των Βρυξελλών όπου η σοσιαλιστική εκδοχή της Ε.Ε. έχει επικρατήσει κατά κράτος των ελάχιστων οικονομικά φιλελεύθερων. Η Ιταλία και η Γαλλία έχουν απαγορεύσει τις συναλλαγές άνω των 1.000 ευρώ με μετρητά ενώ η Ισπανία έχει απαγορεύσει τις συναλλαγές με μετρητά άνω των 2.500\ ευρώ. Παρόμοιοι περιορισμοί ισχύουν στο Βέλγιο, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και αλλού. Ήδη μια ελβετική τράπεζα, η Alternative Bank Schweiz, θα χρεώνει από 1/1/2016 επιτόκια -0,15% σε καταθέσεις ως 100.000 ευρώ και -0,75% σε καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ, όπως μας ενημερώνει ο Κωνσταντίνος Βέργος [2].
Στην προπαγάνδα των κυβερνήσεων για το «κακό» που προκαλούν τα μετρητά, σημαντικό ρόλο παίζει και ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας». Υποστηρίζουν οι κυβερνήσεις πως αν δεν είχαν μετρητά οι τρομοκράτες δεν θα μπορούσαν να δράσουν. Αυτό πραγματικά αγγίζει τα όρια της γελοιότητας. Οι τρομοκράτες σαφώς χρησιμοποίησαν μετρητά για να προμηθευτούν παπούτσια και ρούχα και χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα και αυτοκίνητα κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και της εκτέλεσης των εγκλημάτων τους.
Εύλογα λοιπόν γεννάται το ερώτημα. Γιατί να μην απαγορευτούν και αυτά τα αγαθά; Ένας γυμνός ξυπόλητος τρομοκράτης, χωρίς κινητό και αυτοκίνητο, είναι σίγουρα λιγότερο αποτελεσματικός από έναν ντυμένο εποχούμενο τρομοκράτη με iPhone. Εφόσον τα πράγματα έγιναν πολύ επικίνδυνα, ας απαγορεύσουμε όλα τα πράγματα να ησυχάσουμε.
Ας σοβαρευτούμε καλύτερα. Ο πραγματικός στόχος των κυβερνήσεων είναι να αναγκαστεί το κοινό να πραγματοποιεί αποκλειστικά τις συναλλαγές του μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στις κυβερνήσεις να κατασκοπεύουν ακόμα και τις πιο ιδιωτικές χρηματοοικονομικές συναλλαγές των πολιτών, προκειμένου να στραγγίξουν και το τελευταίο σέντ ώστε να ικανοποιήσουν την ακόρεστη βουλιμία τους.
Πρόκειται για ακραία αντιφιλελεύθερη/αντικαπιταλιστική πρακτική, όπως και οι περισσότερες πρακτικές του Κεϋνσιανικού τοξικού οικονομικού καθεστώτος που κυριαρχεί στον πλανήτη. Ένας ακόμα πολύ σοβαρός λόγος είναι η απελπισμένη προσπάθεια στήριξης του τραπεζικού συστήματος κλασματικών αποθεμάτων το οποίο βρίσκεται υπο καθεστώς κατάρρευσης παγκοσμίως. Ο εξαναγκασμός να ξοδεύουμε συνεχώς είναι επίσης συμβατός με την προσπάθεια ανόδου του πληθωρισμού που επιχειρούν οι κεντρικές τράπεζες. Για το φαινόμενο αυτό μιλήσαμε σε προηγούμενο άρθρο [3].
Πραγματικά ακούγονται τρομακτικά όλα αυτά. Όμως αν οι κυβερνήσεις νομίζουν ότι μπορούν να αναγκάσουν τον κόσμο να αποδεχτεί αρνητικά επιτόκια καταθέσεων η κατάργηση μετρητών, θα πρέπει να το ξανασκεφτούν πολύ σοβαρά. Είναι παράλογο να υποθέσουν πως οι αποταμιευτές θα αποδεχθούν παθητικά την ολοκληρωτική δήμευση των περιουσιακών τους στοιχείων μέσω αρνητικών επιτοκίων ή κατάργησης μετρητών, διότι περί αυτού πρόκειται.
Αν απαγορευτούν τα μετρητά, θα περάσουμε σε μια κοινωνία όπου οι καρποί των κόπων των ανθρώπων θα είναι εγκλωβισμένοι σε μια τράπεζα δεδομένων υπό τον έλεγχο μιας κεντρικής αρχής και θα διανέμονται κατά την κρίση και τη βούληση αυτής της αρχής. Για να επιτευχθεί αυτό, οι mainstream σχολές οικονομικών στρέβλωσαν επί δεκαετίες την έννοια του χρήματος καθιστώντας το σε ουδέτερο προϊόν, αποσυνδεδεμένο από τα υπόλοιπα προϊόντα της αγοράς το οποίο μπορεί να παράγεται αποκλειστικά από κρατικές μηχανές.
Επί της ουσίας, η κατάργηση των μετρητών θα αποτελέσει πλήρη απαλλοτρίωση των προϊόντων και των υπηρεσιών και απόλυτο έλεγχο των μέσων παραγωγής από τον κεντρικό σχεδιασμό. Η δυνατότητα δε του ανθρώπου να αποταμιεύσει ώστε να εξασφαλίσει μια στοιχειώδη σύνταξη και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ακυρώνεται. Η ζωή μας περνά κυριολεκτικά στην «ελεημοσύνη» του «κράτους πρόνοιας» το οποίο αφού θα έχει απαλλοτριώσει τους κόπους μας, θα εμφανίζεται πλέον ως μεσσίας!
Είναι, πάντως, βέβαιο πως θα εμφανιστούν εναλλακτικά μέσα συναλλαγής. Οι γραφειοκράτες θα πρέπει να αντιληφθούν πως θα οδηγήσουν τον κόσμο σε μια αντιπραγματιστική οικονομία. Για παράδειγμα, στο τέλος του Β ''Παγκοσμίου πολέμου, μια τέτοια οικονομία αναπτύχθηκε στην κατεχόμενη Γερμανία. Τα μετρητά ήταν λιγοστά και οι Γερμανοί προσαρμόστηκαν σε ανταλλαγή τσιγάρων για τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης.
Η ανταλλαγή ειδών ανθεί, όταν τα χρήματα είναι λιγοστά, και θα ανθίσει ακόμη περισσότερο, αν οι κυβερνήσεις επιχειρήσουν να καταργήσουν τα μετρητά. Θα ενθαρρύνει επίσης την ανάπτυξη αποκεντρωμένων ψηφιακών νομισμάτων, όπως το Bitcoin, έναντι των ανάλογων κεντρικά ελεγχόμενων ψηφιακών λογαριασμών-νομισμάτων που θα θελήσουν να επιβάλουν δια της βίας οι κυβερνήσεις. Επιπλέον εκτιμώ πως θα προκύψουν και σημαντικές κινήσεις ρευστών διαθεσίμων σε πολύτιμα μέταλλα όπως ο χρυσός. Σε κάθε περίπτωση, η προσπάθεια κατάσχεσης του πλούτου από τις κυβερνήσεις, δεν θα είναι τόσο απλή όσο θα επιθυμούσαν «πεφωτισμένοι» οικονομολόγοι όπως ο κύριος Buiter.
[1] http://ftalphaville.ft.com/2015/04/10/2126212/buiter-on-the-death-of-cash/
*Ο κ. Μαραμής Ευθύμης είναι επιχειρηματίας - ανεξάρτητος αναλυτής της Αυστριακής οικονομικής σχολής.
