Ένας εμφύλιος πόλεμος που κράτησε 15 ολόκληρα χρόνια, βομβαρδισμοί, εισβολές, εθνοθρησκευτικές συγκρούσεις, 1,7 εκ. πρόσφυγες από τη Συρία και την Παλαιστίνη, ακυβερνησία, διαδηλώσεις, θηριώδης πληθωρισμός, πείνα. Και παντού το μακρύ χέρι της Χεζμπολάχ. Εδώ και πάνω από μισό αιώνα ο Λίβανος παθαίνει πνευμονία αμέσως μόλις ξεροβήξει οποιοσδήποτε στην περιοχή.
Μια ματιά στην μεταπολεμική Ιστορία της χώρας αρκεί για να καταλάβει κανείς τα αίτια και αυτής της καταστροφής. Στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται καν έρευνα. Δεν χρειάζονται ούτε το κλιμάκιο της Ιντερπόλ, που έφθασε εκεί μετά από αίτημα των λιβανικών αρχών, ούτε ο Στρατός, στον οποίο η Χεζμπολάχ ζήτησε να ανατεθεί η έρευνα (προφανώς επειδή τον ελέγχει), ούτε ο διεθνής έλεγχος, που ζήτησε ο Πρόεδρος Μακρόν και αρνήθηκε ο Λιβανέζος Πρόεδρος Μισέλ Αούν, διότι, όπως είπε, θα απέκρυπτε την αλήθεια.
Την ξέρει την αλήθεια ο Αούν. Η αλήθεια είναι εκεί – αρκεί να θέλει κάποιος να την δει. Και η αλήθεια αυτή είναι πολύ πικρή:
Ό,τι κι’ αν συμβεί στην περιοχή, την πληρώνει ο Λίβανος. Σε όλους τους αραβοϊσραηλινούς πολέμους βρέθηκε ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά και μετατράπηκε σε αιματηρό πεδίο αντιποίνων. «Μαύρος Σεπτέμβρης» στην Ιορδανία; Την πληρώνει ο Λίβανος. Πόλεμος στη Συρία; Πάλι ο Λίβανος την πληρώνει. Προσφυγικό πρόβλημα στην περιοχή; Πάλι ο Λίβανος υφίσταται τις συνέπειες.
Με λίγα λόγια, κάθε πρόβλημα που ξεσπά εκτός συνόρων, μεταφέρεται στον Λίβανο και οδηγεί στον επόμενο εμφύλιο σπαραγμό, καθώς η χώρα παραμένει βαθιά διχασμένη.
Λες και η υφήλιος ολόκληρη έχει αποφασίσει πως ο Λίβανος είναι μια χώρα στιγματισμένη από την σκληρή μοίρα.
Και μόνο ως ειρωνεία – και προσπάθεια απόσεισης ευθυνών – μπορούν να εκληφθούν οι συλλήψεις τελωνειακών και λιμενικών, όταν στην δύσμοιρη χώρα ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει τι συμβαίνει στο έδαφός της.
Τι να ελέγξουν μέσα στο χάος;
Τι να ελέγξουν δηλαδή τώρα, όταν ο Μπάντρι Ντάχερ, γενικός διευθυντής των Τελωνείων του Λιβάνου, αποκάλυψε πως τα τελωνεία είχαν στείλει, το 2014, το 2015, το 2016 και το 2017, έξι έγγραφα στην Δικαιοσύνη προειδοποιώντας ότι το υλικό συνιστούσε απειλή; Όταν εδώ και έξι μήνες οι λιμενικοί προειδοποιούσαν πως αν το νιτρικό αμμώνιο δεν μετακινείτο θα ανατινασσόταν ολόκληρη η Βηρυτός;
Τι χρεία άλλων αποδείξεων έχουμε για τα πραγματικά αίτια της καταστροφής, όταν ο Λίβανος μαστίζεται από τους πολέμους εδώ και πάνω από μισό αιώνα;
Όταν λόγω των πολέμων χρειάστηκε να αναβάλει τρεις εκλογικές αναμετρήσεις στη σειρά και οι εκλογές του 2018 ήταν οι πρώτες μετά από δέκα χρόνια;
Όταν για να εκλέξει Πρόεδρο χρειάστηκε να αναβάλουν… 20 φορές την ψηφοφορία και τελικά Πρόεδρος εξελέγη ενάμιση χρόνο αργότερα;
Όταν πρωθυπουργοί σκοτώνονται σε βομβιστικές επιθέσεις;
Όταν πρωθυπουργοί παραιτούνται ο ένας μετά τον άλλο και μέχρι να εκλεγεί ο επόμενος περνάνε μήνες;
Όταν σε μια χώρα με λιγότερες από 7 εκατομμύρια ψυχές έχουν συρρεύσει 1,7 εκ. πρόσφυγες των οποίων η διαβίωση κοστίζει σχεδόν 5 δις δολάρια;
Όταν η οικονομία έχει καταρρεύσει, αθετούνται πληρωμές χρέους και το φάσμα της πείνας έχει εγκατασταθεί στα μισά νοικοκυριά;
Και κυρίως, όταν η Χεζμπολάχ με το πολιτικό της σκέλος μετέχει στην κυβέρνηση και με το στρατιωτικό της παίρνει μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις – πότε στη Συρία και πότε σε επιχειρήσεις κατά του Ισραήλ;
Συγγνώμη, αλλά χρειαζόμαστε άλλες αποδείξεις; Ήταν δυνατόν μέσα σ’ αυτό το χάος, μέσα σ’ αυτήν την απόλυτη διάλυση να ασχοληθεί κανείς με το φονικό φορτίο στο λιμάνι; Ο ίδιος ο Πρόεδρος Αούν είπε πως ενημερώθηκε μόλις στις 20 Ιουλίου και επικοινώνησε, όπως είπε, με τον γενικό γραμματέα του Ανωτάτου Συμβουλίου Άμυνας για να πράξει τα δέοντα. Και πως δεν αποκλείει να υπήρξε κάποια εξωτερική ανάμιξη.
Άλλος το έλεγε στη Δικαιοσύνη, άλλος στον Στρατό. Αλλά ποιος ελέγχει την Δικαιοσύνη και τον Στρατό; Ποιος ελέγχει το Κράτος, όταν στην κυβέρνηση μετέχει η Χεζμπολάχ;
Ακριβώς γι’ αυτό η ακραία αυτή οργάνωση με τα δύο πρόσωπα, αυτό του κυβερνητικού εταίρου και αυτό του πολέμαρχου της ερήμου, αισθάνθηκε την ανάγκη να ανακοινώσει πρώτον ότι δεν είχε αποθήκη όπλων στο λιμάνι – αλήθεια πού τα έχει τα όπλα της; - και ότι απαιτείται ενότητα και ψυχραιμία και… όχι πολιτικοποίηση του θέματος!
Προφανώς, κατά την Χεζμπολάχ, δεν υπάρχουν πολιτικές ευθύνες, αλλά φταίνε οι τελωνειακοί και οι λιμενικοί που δεν… ήπιαν το νιτρικό αμμώνιο για να το εξαφανίσουν!
Από τον Μαύρο Σεπτέμβρη ως την συριακή κατοχή
Και όμως! Το πρόβλημα είναι καθαρά πολιτικό! Και ιδού οι αποδείξεις:
Με πληθυσμό λιγότερο από 7 εκατομμύρια (από τα οποία το 54% μουσουλμάνοι, το 40,5% Χριστιανοί και με άλλα 16 αναγνωρισμένα θρησκευτικά δόγματα) και έκταση μόλις 10.452 τετραγωνικά χιλιόμετρα, η Χώρα των Κέδρων δεν έχει στιγμή ησυχάσει από το 1944 που απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία.
Μια πονεμένη λωρίδα γης με αρχαίες ρίζες, ταξιδεμένη με τα πλοία των Φοινίκων, τμήμα του βασιλείου των Σελευκιδών, επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, γνώρισε κάθε λογής κατακτητές – Ρωμαίους, Βυζαντινούς, Άραβες, Τούρκους, αποικιοκρατία. Και το δράμα της συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Στο στόχαστρο κατά τον Αραβοϊσραηλινό Πόλεμο του 1967, ένας δεκαπεντάχρονος εμφύλιος πόλεμος που κράτησε από το 1975 ως το 1990 με 120.000 νεκρούς και βιβλικές καταστροφές, εισβολή Ισραηλινών το 1982 που αποχώρησαν από το μέχρι τότε κατεχόμενο νότιο τμήμα το 2000, υπό συριακή κατοχή ως το 2005.
Στην πραγματικότητα, ο Λίβανος υπήρξε πάντα το μεγάλο θύμα του Μεσανατολικού Ζητήματος. Μετά τον «Μαύρο Σεπτέμβρη» του 1970 και την εκδίωξη των Παλαιστινίων από την Ιορδανία, στον Λίβανο μεταφέρθηκε το γενικό στρατηγείο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Αμέσως, όλα τα παλαιά πάθη αναζωπυρώθηκαν, με αποτέλεσμα πέντε χρόνια αργότερα να ξεσπάσει ο εμφύλιος, στη διάρκεια του οποίου οι συμμαχίες άλλαξαν πολλές φορές.
Το 1976 στη χώρα εισέβαλε η Συρία, το 1978 το Ισραήλ κατέλαβε μια «ζώνη ασφαλείας» στο νότιο τμήμα της, προκειμένου να προστατευθεί από τις επιθέσεις των Παλαιστινίων, ενώ το 1982 πραγματοποιήθηκε η ισραηλινή εισβολή που ονομάσθηκε «Επιχείρηση Γαλιλαία». Οι Σύροι αναγκάσθηκαν να αποσυρθούν στην Kοιλάδα Mπεκάα και οι Παλαιστίνιοι να μεταφέρουν το στρατηγείο τους στην Tύνιδα.
Σ’ όλο αυτό το διάστημα, διαρκούσε και ο εμφύλιος που έληξε δεκαπέντε χρόνια αργότερα με την εθνική συμφιλίωση που επέβαλε η Συμφωνία του Tαΐφ. Αλλά η χώρα είχε ουσιαστικά μεταβληθεί σε προτεκτοράτο της Συρίας.
Παραιτήσεις και δολοφονίες με τη Χεζμπολάχ να κινεί τα νήματα
Στο μεταξύ, όμως, είχε γεννηθεί μια νέα εξτρεμιστική φιλοϊρανική και φιλοσυριακή οργάνωση, η Χεζμπολάχ, της οποίας ήδη από το 1992 η κυβέρνηση του Λιβάνου είχε ζητήσει από το Ιράν την χαλιναγώγηση. Όλα τα επόμενα χρόνια, η Χεζμπολάχ συνέχιζε τις επιθέσεις κατά του Ισραήλ από το έδαφος του Λιβάνου, εμποδίζοντας στην πράξη την αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τον Νότιο Λίβανο, που τελικά συνέβη τον Μάιο του 2000. Αλλά τότε, ακόμη και ο πρωθυπουργός του Λιβάνου Ραφίκ Χαρίρι συμφωνούσε με την δράση της Χεζμπολάχ, η οποία συνέχισε τις επιθέσεις με ορμητήριο τον Λίβανο και μετά την αποχώρηση των Ισραηλινών.
Φιλοσυριακές τότε οι κυβερνήσεις της χώρας, λάμβαναν κατασταλτικά μέτρα εναντίον όσων αντιτίθεντο στη συριακή κατοχή, που υπέθαλπε την Χεζμπολάχ, η οποία αποθρασύνθηκε τόσο, ώστε ακόμη και ο Ραφίκ Χαρίρι οδηγήθηκε σε παραίτηση τον Οκτώβριο του 2004, με τον πρόεδρο Εμίλ Λαχούντ να δίνει την εντολή στον Ομάρ Καράμε.
Στις 14 Φεβρουαρίου 2005, ο Χαρίρι και άλλοι δύο πρώην πρωθυπουργοί έπεφταν νεκροί, θύματα μιας μεγάλης βομβιστικής επίθεσης, για την οποία ενοχοποιήθηκε η Χεζμπολάχ. Οι δρόμοι της Βηρυτού πλημμύρισαν από δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές με κεντρικό σύνθημα «Έξω η Συρία»!
Η δολοφονία οδήγησε σε παραίτηση τον πρωθυπουργό Καράμε και τον Μάιο στην χώρα επέστρεψε με τιμές ήρωα ο εξόριστος στρατηγός Μισέλ Αούν. Αυτός που τώρα καθυβρίζεται από τους συμπολίτες του!
Τον ίδιο μήνα ολοκληρώθηκε η αποχώρηση των συριακών στρατευμάτων. Άφησαν, όμως, πίσω τους την Χεζμπολάχ και τον ηγέτη της Χασάν Νασράλα, ο οποίος κρύβεται μετά τον πόλεμο του 2006.
Δεν άφηναν κυβέρνηση να στεριώσει
Τότε, τον Ιούλιο του 2006, η απαγωγή εκ μέρους της Χεζμπολάχ δύο Ισραηλινών στρατιωτών προκάλεσε την επέμβαση του Ισραήλ και σφοδρούς βομβαρδισμούς από αέρος, ξηράς και θαλάσσης, που κράτησαν 34 μέρες, με το κόστος των καταστροφών να φθάνει τα 3,6 δις δολάρια! Τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς, η υφήλιος έστελνε πάλι ανθρωπιστική βοήθεια στον πολύπαθο Λίβανο…
Αλλά ακόμη και τότε, ο πρωθυπουργός Φουάντ Σινιόρα συνέχιζε να υπερασπίζεται την Χεζμπολάχ, αρνούμενος την πρόταση του Ισραήλ για άμεση διεξαγωγή ειρηνευτικών συνομιλιών. Τον Νοέμβριο του 2006, οι φιλοσυριακές οργανώσεις Χεζμπολάχ και Αμάλ απέσυραν τους υπουργούς τους από την κυβέρνηση. Στις 22 Νοεμβρίου 2006, η δολοφονία του Λιβανέζου αντι-σύρου υπουργού Πιέρ Τζεμάγιελ συγκλόνιζε την χώρα.
Έπρεπε να φθάσουμε στον Μάρτιο του 2008 για να καταγγείλει ο πρωθυπουργός Σινιόρα την ανάμιξη της Συρίας και να διατάξει έρευνα για τα δίκτυα της Χεζμπολάχ. Αν και η απόφαση 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ έβαλε τέλος στον πόλεμο με το Ισραήλ, η Χεζμπολάχ συνέχισε τις επιθέσεις της και το 2009, προκαλώντας τα ισραηλινά αντίποινα.
Παράλληλα, εμπόδιζε και τον σχηματισμό κυβέρνησης. Ο Σαάντ Χαρίρι, γιος του δολοφονημένου Ραφίκ, κέρδισε τις εκλογές τον Ιούνιο του 2009, αλλά η χώρα παρέμενε επί μήνες χωρίς κυβέρνηση. Μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας σχηματίστηκε τελικά στα τέλη του χρόνου, για να καταρρεύσει στις αρχές του 2011, μετά τη νέα παραίτηση των υπουργών της Χεζμπολάχ, που δυνάμωνε συνεχώς.
Ήταν τότε που ξεκινούσε τις εργασίες του το Ειδικό Δικαστήριο για τον Λίβανο, με την Χεζμπολάχ να καλεί κατ’ επανάληψη τον Χαρίρι να μην αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία του συγκεκριμένου δικαστηρίου, κάτι που ο ίδιος είχε αρνηθεί να πράξει.
Τις δυο πλευρές χώριζε πάντα αβυσσαλέο μίσος, καθώς η Χεζμπολάχ έχει φωτογραφηθεί ως υπεύθυνη για την δολοφονία, το 2005, του Ραφίκ Χαρίρι, πατέρα του πρώην πρωθυπουργού, σε βομβιστική επίθεση.
Σημειώστε ότι μετά την καταστροφική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, το Ειδικό Δικαστήριο για τον Λίβανο ανέβαλε την έκδοση της απόφασης που είχε προγραμματιστεί για τις 7 Αυγούστου και η έκδοσή της αναμένεται στις 18 του μήνα.
Τον Ιούνιο του 2011, μετά από πολύμηνες σκληρές διαπραγματεύσεις, σχηματίστηκε η κυβέρνηση Νατζίμπ Μικάτι. Η Χεζμπολάχ εξασφάλισε 19 χαρτοφυλάκια, ενώ τα υπόλοιπα 11 μοιράστηκαν ανάμεσα στους υποστηρικτές του Προέδρου της χώρας, Μισέλ Σουλεϊμάν, του μέχρι τότε εντολοδόχου πρωθυπουργού Νατζίμπ Μικάτι (που είχε διοριστεί χάρη στην υποστήριξη των βουλευτών της Χεζμπολάχ) και του ηγέτη των Δρούζων Ουαλίντ Τζουμπλάτ. Ο πρώην πρωθυπουργός, ο Σαάντ Χαρίρι βρέθηκε στην αντιπολίτευση.
Με λίγα λόγια, ο Λίβανος παραμένει για δεκαετίες βυθισμένος σε βαθιά πολιτική και οικονομική κρίση, καθώς μετά το τέλος του εμφυλίου, η Χεζμπολάχ υπήρξε η μοναδική πολιτοφυλακή που αρνήθηκε να διαλυθεί – με αποτέλεσμα να συνεχίζονται οι επιθέσεις κατά του Ισραήλ. Στις 7 Αυγούστου, μετά την έκρηξη δηλαδή, το Ισραήλ ανακοίνωσε ότι κατέρριψε drone προερχόμενο από τον Λίβανο.
Τον Φεβρουάριο του 2014, μετά από εμπλοκή σχεδόν ενός χρόνου, η χώρα απέκτησε μια κυβέρνηση συμβιβασμού υπό τον Ταμάμ Σαλάμ, στην οποία έλαβαν μέρος όλες οι πλευρές. Ο Σαλάμ είχε λάβει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης τον Απρίλιο του 2013, μετά την παραίτηση της κυβέρνησης του Νατζίμπ Μικάτι, όταν η Χεζμπολάχ είχε διαφωνήσει στη δημιουργία εποπτικού μηχανισμού για την διενέργεια εκλογών.
Είκοσι ψηφοφορίες για να εκλέξουν Πρόεδρο!
Για χρόνια η χώρα αδυνατούσε να εκλέξει Πρόεδρο (1988, 2007-2008 και 2014- Οκτώβριος 2016, οπότε και εξελέγη ο Χριστιανός απόστρατος στρατηγός Μισέλ Αούν). Τον Μάρτιο του 2015, το κοινοβούλιο είχε αποτύχει να εκλέξει πρόεδρο για… 20ή συνεχόμενη φορά – και ενώ η θητεία του προηγούμενου προέδρου, Μισέλ Σουλεϊμάν είχε λήξει από τον Μάιο του 2014!
Για να αποκτήσει ο Λίβανος πότε Πρόεδρο και πότε κυβέρνηση, έπρεπε να κινητοποιηθεί η διεθνής κοινότητα και να υπογραφούν συμφωνίες μεταξύ των αντιπάλων στρατοπέδων (Συμφωνία του Κατάρ και Συμφωνία της Ντόχα), ενώ η χώρα παρέμενε βαθιά διχασμένη μεταξύ της Συμμαχίας της 14ης Μαρτίου (που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και την Σαουδική Αραβία) και της Χεζμπολάχ.
Ο Σαάντ Χαρίρι ορκίστηκε τελικά πάλι πρωθυπουργός, επικεφαλής μιας «κυβέρνησης εθνικής συνεννόησης», στην οποία μετείχαν όλοι πλην των Φαλαγγιτών, στις 19 Δεκεμβρίου 2016. Σφοδρός αντίπαλος του συριακού καθεστώτος, ο Χαρίρι επανερχόταν στην εξουσία μετά πέντε χρόνια, περιλαμβάνοντας στην κυβέρνησή του δύο υπουργούς από την Χεζμπολάχ, μέλη της οποίας κατηγορούνταν ήδη ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου για τον Λίβανο ότι σχεδίασαν την δολοφονία του πατέρα του Ραφίκ.
Τον Νοέμβριο του 2017 και ενώ βρισκόταν στην Σαουδική Αραβία ο Χαρίρι είχε παραιτηθεί και αναθεώρησε μόνο όταν έλαβε την διαβεβαίωση των πολιτικών δυνάμεων – κυρίως της Χεζμπολάχ – πως θα τηρήσουν αποστάσεις από τις περιφερειακές κρίσεις. Ως γνωστόν, την ώρα που η Χεζμπολάχ βρίσκεται σταθερά στην κυβέρνηση, μαχητές της συνεχίζουν να πολεμούν στη Συρία στο πλευρό του Άσαντ. Παράλληλα, το Ισραήλ καταγγέλλει πως η Χεζμπολάχ ελέγχει τον στρατό του Λιβάνου.
Άλλωστε, τον Ιούλιο του 2017, η Χεζμπολάχ είχε ανακοινώσει πως ξεκίνησε μια επιχείρηση εναντίον «ενόπλων τρομοκρατών», προκειμένου να τους εκδιώξει από μια περιοχή στα σύνορα με τη Συρία.
Εκλογές μετά από δέκα χρόνια!
Η οργάνωση βγήκε ενισχυμένη (για την ακρίβεια πρώτη σε έδρες μαζί με τους συμμάχους της, αφού κέρδισαν τις 70 από τις 128 έδρες) και στις εκλογές του Μαΐου 2018, τις πρώτες μετά από δέκα χρόνια στη χώρα – οι εκλογές είχαν αναβληθεί τρεις φορές λόγω του πολέμου στη Συρία - και με ισχνή συμμετοχή των πολιτών (κάτω του 50%).
Τις θέσεις του προέδρου (Ναμπίχ Μπέρι, έκτη θητεία) και του αντιπροέδρου της Βουλής κατέλαβαν πολιτικοί προσκείμενοι στη Χεζμπολάχ. Ο Μπέρι προέρχεται από το «κίνημα των στερημένων» Αμάλ που είχε ιδρυθεί από τον πολύ γνωστό σιίτη ιμάμη, Μούσα Σαντρ.
Σημειώστε ότι στον Λίβανο ο πρόεδρος είναι απαραίτητα χριστιανός, ο πρωθυπουργός σουνίτης μουσουλμάνος και ο πρόεδρος της Βουλής σιίτης μουσουλμάνος.
Έτσι, ο Χαρίρι, έχοντας χάσει το ένα τρίτο των εδρών του, βρέθηκε επικεφαλής μιας κυβέρνησης συνασπισμού – αφού η Χέζμπολαχ δεν επιδιώκει την πρωθυπουργία, κάτι που θα δημιουργούσε προβλήματα στη χρηματοδότηση της χώρας από το εξωτερικό. Δηλαδή, κυβερνούν από το παρασκήνιο και όλοι κοροϊδεύονται μεταξύ τους.
Άλλωστε, η Χεζμπολάχ στέκεται πάντα εμπόδιο σε κάθε προσπάθεια της χώρας να δημιουργήσει σοβαρές συμμαχίες. Το 2007 η Κύπρος υπέγραψε με τον Λίβανο για οριοθέτηση ΑΟΖ. Αλλά όταν η Κύπρος υπέγραψε ανάλογη συμφωνία με το Ισραήλ (το 2010), η Χεζμπολάχ αποφάσισε να εμποδίσει την επικύρωση της συμφωνίας Λιβάνου – Κύπρου από την λιβανική Βουλή.
Κάθε άλλο παρά τυχαία, στις 7 Μαρτίου 2019 ο Λίβανος προειδοποίησε με επιστολές ΟΗΕ, ΕΕ, Κύπρο, Ελλάδα και Ιταλία πως ο σχεδιαζόμενος αγωγός αερίου EastMed από το Ισραήλ προς την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρέπει να παραβιάσει δικαιώματα του Λιβάνου μέσα στη θαλάσσια περιοχή την οποία διεκδικεί ως Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη του.
Από τις 17 Οκτωβρίου του 2019, ο Λίβανος συγκλονιζόταν από συνεχείς διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης του Σαάντ Χαρίρι, ο οποίος τελικά παραιτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2019. Δηλαδή, η Χεζμπολάχ πέτυχε τελικά την εκδίωξη του Χαρίρι.
Είχαν προηγηθεί σφοδρές μάχες μεταξύ της αστυνομίας και υποστηρικτών της Χεζμπολάχ και του σιιτικού κινήματος Αμάλ, οι τράπεζες έκλεισαν, ο πρόεδρος του κοινοβουλίου Ναμπίχ Μπέρι, άνθρωπος όπως είπαμε της Χεζμπολάχ, δήλωνε πως «ο Λίβανος μοιάζει με πλοίο που βυθίζεται», οι διαδηλωτές χτυπούσαν κατσαρόλες και τηγάνια έξω από τα σπίτια των πρώην υπουργών, η Δικαιοσύνη ξεκινούσε έρευνες για διαφθορά, οι μαθητές αρνούνταν να επιστρέψουν στα μαθήματά τους και ο ίδιος ο Νασράλα καλούσε τους οπαδούς του σε αποχή από τις διαδηλώσεις, επισείοντας τον κίνδυνο ενός νέου εμφυλίου.
H χώρα βρισκόταν επί μήνες στο ίδιο έργο θεατής. Ο σημερινός πρωθυπουργός Χασάν Ντίαμπ, καθηγητής πανεπιστημίου και πρώην υπουργός Παιδείας, έλαβε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στις 19 Δεκεμβρίου του 2019, με τη στήριξη της Χεζμπολάχ και των πολιτικών της συμμάχων, περιλαμβανομένου του Ελεύθερου Πατριωτικού Κινήματος που ιδρύθηκε από τον πρόεδρο Μισέλ Αούν. Πλην όμως, όπως και το 2011, χωρίς την στήριξη του Χαρίρι.
Καταγγελίες για «μαριονέτες»
Στα μέσα Ιανουαρίου 2020, οι διαδηλωτές επέστρεψαν στους δρόμους, με αίτημα τον σχηματισμό κυβέρνησης τεχνοκρατών. Ο Χαρίρι παρέμενε υπηρεσιακός πρωθυπουργός, η Βηρυτός συγκλονιζόταν από βίαια επεισόδια και η μεγάλη οικονομική κρίση οδηγούσε στην επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων.
Τελικά, στις 21 Ιανουαρίου 2020, ο Λίβανος αποκτούσε κυβέρνηση υπό τον Χασάν Ντιάμπ, έπειτα από συμφωνία του ισχυρού σιιτικού κινήματος Χεζμπολάχ και των συμμάχων του για τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου – όλοι τους γνωστοί πολιτικοί.
Ωστόσο, η ανακοίνωση των ονομάτων των 20 υπουργών δεν ικανοποίησε τον κόσμο, που απαιτούσε απομάκρυνση του συνόλου της πολιτικής τάξης - την οποία κατηγορούν για κακοδιαχείριση και διαφθορά - και σχηματισμό κυβέρνησης τεχνοκρατών.
Την επομένη είχαμε νέες διαδηλώσεις, με τον κόσμο να καταγγέλλει ότι οι υπουργοί επιλέχθηκαν από τα μεγάλα πολιτικά κόμματα, όπως η Χεζμπολάχ και οι σύμμαχοί της - το κίνημα Αμάλ και τον πρόεδρο Μισέλ Αούν.
«Είναι μαριονέττες της Χεζμπολάχ και του Αούν», έλεγαν στους δημοσιογράφους. «Δεν εκπροσωπούν όλους τους Λιβανέζους».
Στις 11 Φεβρουαρίου, ο κόσμος βγήκε και πάλι στους δρόμους, προκειμένου να εμποδίσει τους βουλευτές να φθάσουν στο κοινοβούλιο και να δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης στη νέα κυβέρνηση. Οι δυνάμεις ασφαλείας τους αντιμετώπισαν με δακρυγόνα και αντλίες νερού.
Θηριώδης πληθωρισμός και συγκρούσεις με τον Στρατό
Στις 7 Μαρτίου, ο Λίβανος βρέθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία του σε αδυναμία καταβολής υποχρεώσεων. Υπό το βάρος ενός χρέους 92 δις δολαρίων (170% του ΑΕΠ), ο πρωθυπουργός Ντιάμπ ανακοίνωσε ότι η χώρα δεν θα πληρώσει οφειλή 1,2 δις χρέους.
Έκτοτε, η οικονομική κρίση βαδίζει παράλληλα με την υγειονομική. Στις 6 Απριλίου ο Ντιάμπ εξέπεμψε σήμα κινδύνου ενώπιον των πρεσβευτών της διεθνούς ομάδας υποστήριξης του Λιβάνου (GIS).
Το 45% του πληθυσμού ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας και στα τέλη Απριλίου οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στη Βηρυτό και στην Τρίπολη του Βορείου Λιβάνου, πάντα εν μέσω κρίσης του κορωνοϊού, είχαν πια ως αντικείμενο την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης με την ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού και την άνευ προηγουμένου υποτίμηση του εθνικού νομίσματος. Ένας διαδηλωτής έχασε τη ζωή του, άλλοι τραυματίστηκαν, μαζί και στρατιώτες, αφού η κυβέρνηση κατέβασε στους δρόμους και τον Στρατό.
Στην Τρίπολη (του Λιβάνου), εκατοντάδες διαδηλωτές λεηλάτησαν και πυρπόλησαν περίπου έξι τράπεζες, έσπασαν τις πλάκες του πεζοδρομίου για να τις ρίξουν εναντίον του στρατού και πυρπόλησαν δύο στρατιωτικά οχήματα.
Ο ίδιος ο υπουργός Οικονομίας Ραούλ Νεχμέ έκανε λόγο για αύξηση κατά 55% των τιμών, ενώ μέσα σε μερικές εβδομάδες η λιβανέζικη λίρα είχε χάσει περισσότερο από το 150% της αξίας της και πλέον στη μαύρη αγορά ένα δολάριο κόστιζε ήδη από τον Απρίλιο 4.000 λίρες.
Η χώρα, που κάποτε ήταν η μεγαλύτερη σιτοπαραγωγός χώρα της ανατολικής Μεσογείου, σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με το φάσμα της πείνας. Τα αποθέματα σιτηρών θα εξαντληθούν μέσα σε ένα μήνα. Και σύμφωνα με την οργάνωση «Save the Children», περισσότερα από μισό εκατομμύριο παιδιά στη Βηρυτό μάχονται για την επιβίωσή τους.
Από τον Σεπτέμβριο του 2019 οι τιμές των προϊόντων έχουν αυξηθεί κατά 169% και η ανεργία κατά 35%. Σε δραματική κατάσταση βρίσκονται 1,5 εκ. Σύροι πρόσφυγες και περίπου 180.000 Παλαιστίνιοι.
Δεν είναι να απορεί κανείς: Ο Λίβανος φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων παγκοσμίως σε σχέση με τον πληθυσμό του. Αλλά όταν το 2018 ξεκίνησε ένα πρόγραμμα επιστροφής προσφύγων στη Συρία ή αλλού, όρμησαν όλοι – ΜΚΟ και δυτικές κυβερνήσεις - να τους φάνε ζωντανούς, ουσιαστικά επιβάλλοντάς τους να… πεινάνε όλοι μαζί! Ήδη από το 2014 η κεντρική τράπεζα του Λιβάνου είχε ανακοινώσει ότι οι πρόσφυγες στοιχίζουν τη χώρα 4,5 δις δολάρια τον χρόνο!
Εμφύλιος και για την Συρία
Και την ίδια ώρα σημειώνονταν αιματηρές εμφύλιες συγκρούσεις, καθώς ο λαός του Λιβάνου έχει διχαστεί σε υποστηρικτές και αντιπάλους του Άσαντ. Μάλιστα, τον Δεκέμβριο του 2013 ο στενός σύμβουλος του Χαρίρι και αντίπαλος του συριακού καθεστώτος Μοχάμαντ αλ-Σάταχ, σκοτώθηκε σε μεγάλη βομβιστική επίθεση, όπου έχασαν τη ζωή τους συνολικά επτά άτομα. Για τη φονική έκρηξη ο Χαρίρι είχε καταγγείλει την Χεζμπολάχ.
Νωρίτερα, στις 19 Νοεμβρίου 2013, είχε σημειωθεί διπλή βομβιστική επίθεση έξω από την ιρανική πρεσβεία στη Βηρυτό, με πάνω από είκοσι νεκρούς. Και ακόμη πιο πριν, στις 23 Αυγούστου 2013, πάνω από 40 νεκροί και 500 τραυματίες ήταν ο απολογισμός από τις δύο επιθέσεις σε σουνιτικά τεμένη στην Τρίπολη. Άλλοι τριάντα είχαν σκοτωθεί τον ίδιο μήνα σε βομβιστική επίθεση σε συνοικία προπύργιο της Χεζμπολάχ, στα νότια της Βηρυτού. Και άλλοι πενήντα σε άλλη έκρηξη σε σιιτικό προάστιο της Βηρυτού.
Τον Ιούλιο του 2013, η ΕΕ είχε συμπεριλάβει στη «λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων» τη στρατιωτική πτέρυγα της Χεζμπολάχ. Εκείνη την χρονιά, ο Λίβανος βρέθηκε ανάμεσα στις ρουκέτες που έπεφταν από την πλευρά της Συρίας και στις απαντήσεις του Ισραήλ. Οι συνέπειες από την συμμετοχή της Χεζμπολάχ στις μάχες υπέρ του Άσαντ υπήρξαν δραματικές. Οι μάχες μεταξύ υποστηρικτών και αντιπάλων του Άσαντ διεξάγονταν όλο το 2013 μέσα στις λιβανικές πόλεις.
Δέκα χρόνια μετά, στις 27 Ιουλίου 2020, ο ισραηλινός στρατός ανέφερε ότι απέτρεψε «μια απόπειρα διείσδυσης ενός τρομοκρατικού πυρήνα» στα βόρεια σύνορά του με τον Λίβανο, καθώς και «εν εξελίξει μάχες» στη διαφιλονικούμενη περιοχή Μοντ Ντοβ στα βόρεια σύνορα με τον Λίβανο. Πρόκειται για μια πλαγιά του Όρους Ερμών , στον ορεινό όγκο του Αντιλιβάνου, την οποία διεκδικεί και ο Λίβανος, αποκαλώντας τη «αγροκτήματα Σεμπάα». Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, αποτελεί μέρος των κατεχόμενων από το Ισραήλ Υψωμάτων του Γκολάν.
Θρήνος πάνω σε παλιά και νέα ερείπια
Όταν στις 4 Αυγούστου σημειώθηκε η φονική έκρηξη στο λιμάνι της πόλης που κάποτε άκουγε στο όνομα «Παρίσι της Μέσης Ανατολής», όλα έμοιαζαν με αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Η τραγωδία, αυτή που ξεκίνησε δεκαετίες πριν, όταν οι επιθέσεις με ΑΝΦΟ, το πανίσχυρο εκρηκτικό από λίπασμα και πετρέλαιο έπαιρνε το όνομα «γλυκό της Βηρυτού», είχε πια κορυφωθεί.
Η μοναχική συναυλία της Φιλαρμονικής του Λιβάνου από τα ρωμαϊκά ερείπια της Κοιλάδας Μπααλμπέκ, έγινε θρήνος πάνω από τα καινούργια ερείπια της πιο βασανισμένης χώρας του μεταπολεμικού κόσμου.
Θρήνος πάνω από ερείπια επί ερειπίων για έναν πόλεμο που δεν σταματά ποτέ και όπου η αλήθεια του ενός είναι το ψέμα του άλλου.
Ακριβώς όπως το είχε περιγράψει ο Λιβανέζος συγγραφέας Ράουι Χαζ, στο βιβλίο του για τον εμφύλιο: «Ο πόλεμος σπέρνει τη σιωπή, κόβει γλώσσες, λειαίνει τις πέτρες»…
AP Photo/Hussein Malla
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, Ν.Δ., πρώην υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και κυβερνητική εκπρόσωπος, δημοσιογράφος
