Σε συνέντευξη που είχε δώσει πριν από δέκα ημέρες στα "Νέα Σαββατοκύριακο" ο Οσμάν Σερτ, σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού Νταβούτογλου και τώρα διευθυντής Έρευνας του Ινστιτούτου της Άγκυρας με εξειδίκευση στα θέματα της Μέσης Ανατολής, είχε πει για το Κυπριακό πως "τώρα τα άστρα δεν είναι ευθυγραμμισμένα πια".
Θεωρώντας ότι το momentum χάθηκε το 2004 με την απόρριψη του σχεδίου Ανάν και εννοώντας προφανώς ότι τώρα είναι πια αργά για να ξαναπιαστεί το νήμα της λύσης του.
Προφανώς έχει τους λόγους του να το λέει και ίσως όχι αδίκως. Οι σημερινές περιστάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, πράγματι, δεν είναι εκ πρώτης όψεως ευνοϊκότερες από αυτές που επί σχεδόν πενήντα χρόνια εμπόδιζαν τις ατέρμονες συνομιλίες για το κυπριακό να καταλήξουν σε μια λύση.
Σημαίνει άραγε αυτό ότι και η πενταμερής διάσκεψη, που συγκαλεί μέσα στον Μάρτιο ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, θα καταλήξει σε ένα ακόμη αδιέξοδο;
Πιθανότατα ναι. Ή έστω θα αφήσει την τελευταία στιγμή ανοιχτή μια χαραμάδα για να μην εγκαταλειφθούν παντελώς οι μελλοντικές προσπάθειες και σταματήσουν εδώ και sine die οι διακοπείσες από 2017 διακοινοτικές συνομιλίες.
Πράγμα καταρχήν λογικό δεδομένου ότι η Τουρκία αξιώνει τώρα λύση δυο ανεξάρτητων κρατών εκτός του πλαισίου των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας, η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο ενόψει των βουλευτικών εκλογών του προσεχούς Μαΐου με τον Πρόεδρο Αναστασιαδη να είναι σε κλοιό σκανδάλων, που πλήττουν και το πρόσωπό του και την διεθνή εικόνα του κράτους του.
Tαυτόχρονα, η νέα τουρκοκυπριακή ηγεσία αδυνατεί να ισορροπήσει μεταξύ των αντιμαχομένων και απόλυτα διχασμένων δυνάμεων, η Ελλάδα πιέζεται από την κλιμακούμενη προκλητικότητα της Άγκυρας στο Αιγαίο, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί καν να συντονιστεί για τον εμβολιασμό των πληθυσμών της, οι μεγάλες δυνάμεις της δεν ομονοούν για το δέον γενέσθαι στην περιοχή και οι μεγαλύτερες δυνάμεις του Πλανήτη έχουν ξαναμπεί σε κύκλο εντεινόμενου στα όρια του ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού.
Οι ΗΠΑ, αν και ταχέως κινούμενες, διανύουν ακόμα μεταβατική περίοδο με κρίσιμα εσωτερικά και γαιωπολιτικά διλήμματα. Οι δε ανταγωνιστές τους παίζουν μεν παιχνίδια με την Μεσόγειο αλλά στρέφουν όλο και περισσότερο την προσοχή τους στους Ωκεανούς όπου διακυβεύονται τα μεγάλα τους συμφέροντα. Πράγματι, λοιπόν, ουδείς οιωνός αισιοδοξίας εμφανίζεται στον ορίζοντα υποσχόμενος ταχεία διευθέτηση του κυπριακού.
Και όμως ίσως να είναι τελικά υπ' αυτήν τη δυσμενή διεθνή συγκυρία που να μπορούν να "ευθυγραμμιστούν τα άστρα" για την δρομολόγηση της λύσης του. Γιατί απλούστατα από την διαιώνιση της εκκρεμότητάς του μάλλον θα χάσουν όλοι περισσότερα από όσα θα κερδίσουν. Δεν θα είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά που η Ιστορία θα παίξει στην πλάτη των πρωταγωνιστών της τα δικά της παιχνίδια.
Εν προκειμένω για τον ΓΓ του ΟΗΕ θα είναι μια προσωπική αποτυχία να φύγει από την πενταμερή χωρίς να έχει να επιδείξει κάποια πρόοδο στο κυπριακό. Πολύ δε περισσότερο αν αυτό τον υποχρεώσει να καταθέσει την εντολή του και να μην ξανασχοληθεί μαζί του.
Για τον Ερντογάν ίσως ένα νέο αδιέξοδο σημάνει το άδοξο τέλος του ευρωατλαντικού ανοίγματός του και η στοργή της παραδοσιακής γερμανοτουρκικής φιλίας δεν θα είναι αρκετή για να αποφύγει την επιστροφή των κυρώσεων στο τραπέζι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Για τον Πρόεδρο Αναστασιάδη η επιστροφή στην Λευκωσία με άδεια χέρια θα εξαντλήσει πλήρως το ελάχιστο πολιτικό κεφάλαιο που του έχει απομείνει για να περάσει αβλαβώς το κόμμα του τον κάβο των βουλευτικών εκλογών του προσεχούς Μαΐου και να μείνει εντός παιδιάς ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2023.
Για την νέα τουρκοκυπριακή ηγεσία μια άκαρπη πενταμερής θα κάνει δυσκολότερη τη θέση της απέναντι στην τουρκοκυπριακή κοινότητα που ανθίσταται στην δορυφοροποίησή της από την Άγκυρα και αισθάνεται όλο και περισσότερο αγχωμένη από την αποξένωσή της από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και την αποδυνάμωσή της έναντι των τούρκων εποίκων μέσα στην ίδια την πατρίδα της.
Για την Ελλάδα η στασιμότητα στο Κυπριακό συνιστά έναν μόνιμο και δαπανηρό αντιπερισπασμό που συντηρεί ανοιχτό ένα μέτωπο οι ειδήσεις από το οποίο μπορούν να ξύσουν ανά πάσα στιγμή παλιές εσωτερικές πληγές και να ενεργοποιήσουν ακροδεξιά εθνικιστικά ανακλαστικά με πολιτικές προεκτάσεις ανάλογες με αυτές που στο παρελθόν τροφοδότησαν επανειλημμένα διχαστικές κινήσεις πυροδοτώντας βίαιες αντιδράσεις με αιματηρά επεισόδια.
Μπορεί για μια μακρά περίοδο το Κυπριακό να κούρασε την ελληνική κοινή γνώμη. Δεν έπαψε, όμως, ούτε να συγκινεί ούτε να διεγείρει μεγάλα τμήματά της. Ιδιαίτερα από τότε που έδωσε κίνητρα και άλλοθι μαζί σε διάπραξη εθνικών εγκλημάτων, όπως το πραξικόπημα του 1974 εναντίον του Μακαρίου.
Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αν και δεν συμμετέχει στην πενταμερή παρά μόνον με την ιδιότητα του παρατηρητή, η κατάληξή της σε αδιέξοδο είναι κάτι που δεν θα ήθελε καν να σκέφτεται. Όχι μόνον επειδή η υπόθεση αφορά σε κράτος-μέλος της. Αλλά και γιατί ενέχει την απειλή μιας δοκιμασίας για την συνοχή της και μιας αμφισβήτησης της κυριαρχίας της. Ιδιαίτερα σε περίπτωση που βρεθεί αντιμέτωπη με την πρόκληση της διχοτόμησης ενός εταίρου της και την δημιουργία ενός ξένου προτεκτοράτου στους κόλπους της.
Για τον διεθνή παράγοντα ένα αδιέξοδο στην πενταμερή δεν θα σήμαινε μόνο διαιώνιση του προβλήματος ασφαλείας που έχει δημιουργηθεί στην νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Θα σήμαινε πολύ περισσότερο μια προβληματική αρχή της προσπάθειας να αποκατασταθεί η διασαλευθείσα υπό την Διοίκηση Τραμπ διεθνής τάξη πραγμάτων, να επανασυνδεθεί η αμερικανική διπλωματία με την προάσπιση της Δημοκρατίας και του Διεθνούς Δικαίου και να σταθεροποιηθεί η ειρήνη στην πάντα εύφλεκτη Μέση Ανατολή ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος μιας νέας έξαρσης της ισλαμικής τρομοκρατίας και των θρησκευτικών συγκρούσεων.
Όσο για τους δυο άλλους ανταγωνιστικούς του προηγούμενου διεθνείς παράγοντες, τυχόν αδιέξοδο στην πενταμερή για το Κυπριακό, αν και δεν θα αποτελούσε ιδιαζόντως προβληματική εξέλιξη, θα δημιουργούσε για την μεν Ρωσία ανησυχία για την πλήρη χειραφέτηση της Τουρκίας από την δική της επιρροή.
Για δε την Κίνα - που αναπτύσσει επ' εσχάτοις έντονη διπλωματική δραστηριότητα στην περιοχή και συστηματική προσέγγισή με το καθεστώς Ερντογάν- η κατάσταση στην Κύπρο θα μπορούσε να εξελιχθεί σε εμπόδιο στο νέο δρόμο του μεταξιού μέσα από την Ανατολική Μεσόγειο και σε αιτία ψυχρότητας στις σχέσεις της με ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος. Χώρες στις οποίες επενδύει οικονομικά και υπολογίζει γαιωπολιτικά για την περαιτέρω διείσδυσή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδιαίτερα τώρα που όλα δείχνουν ότι ο εμπορικός πόλεμος με τις ΗΠΑ θα συνεχιστεί σε πιο υψηλές θερμοκρασίες.
Με αυτές τις παραμέτρους να μπαίνουν στην εξίσωση της πενταμερούς είναι φυσιολογικά αναμενόμενο να επιχειρηθεί, έστω και την τελευταία στιγμή, η αναζήτηση μιας διεξόδου που, εκτός από τα προσχήματα, θα σώσει και την προοπτική ενός μελλοντικού συμβιβασμού για την επίτευξη μιας κοινά αποδεκτής και βιώσιμης λύσης του κυπριακού.
Μετά από πόσο χρόνο και με τι κόστος είναι αδύνατο να εκτιμηθεί, αν προηγουμένως δεν διαφανεί το είδος και το περιεχόμενο μιας καταρχήν συμφωνίας μεταξύ των αμέσως ενδιαφερομένων πλευρών καθώς και των θεμάτων που θα μείνουν σε εκκρεμότητα για περαιτέρω συζήτηση.
Αν η Τουρκία πάρει τα ανταλλάγματα που υπαινίχθηκε προσφάτως ο Τσαβούσογλου λέγοντας ότι το μισό κυπριακό θα έχει λυθεί αν συμφωνηθεί ο διαμερισμός των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων, θα μένει να φανεί σε τι θα συνίσταται το άλλο μισό.
Και πάλι, όμως, είναι μάλλον απίθανο η Τουρκία να υποχωρήσει σε σημείο που να επιτρέπει την άμεση επανέναρξη των συνομιλιών από εκεί που σταμάτησαν στο Κραν Μοντανά, εντός του κατατεθειμένου τότε "πλαισίου Γκουτέρες" και στη βάση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα.
Αν αυτό παρελπίδα συμβεί, ο δρόμος για την λύση του κυπριακού θα γίνει σύντομος. Μόνον που θα περνά μακριά από την λύση των δυο ανεξάρτητων κρατών, που αξιώνει κατηγορηματικά πλέον η Άγκυρα. Έστω κι αν το κάνει για διαπραγματευτικούς λόγους, το πολιτικό κόστος της υπαναχώρησής από την αρχική της αξίωσή της θα αυξηθεί.
Για να το αντισταθμίσει ο Ερντογάν θα επιχειρήσει να ανεβάσει το τίμημα των ανταλλαγμάτων του, αν θεωρήσει ότι έτσι θα ικανοποιήσει την τουρκική κοινή γνώμη.
Εκεί προτάσεις περί "εξελικτικής λύσης" του κυπριακού μέσω Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, σαν και αυτή του πρώην διπλωμάτη του κυπριακού ΥΠΕΞ Χρίστου Γιάγκου που η στήλη παρουσίασε την περασμένη Παρασκευή, ίσως φανούν χρήσιμες σε όλες τις πλευρές.
Ιδιαίτερα εάν υιοθετηθούν από τον Αντόνιο Γκουτέρες και εφόσον στην ζυγαριά του παζαριού μπουν τα Βαρώσια και τα οικονομικά οφέλη από την ανοικοδόμηση τους και την ανάπτυξή τους. Είναι σχεδόν ισοδύναμα των αντίστοιχων που θεωρητικά θα προκύψουν από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Και, το κυριότερο, θα είναι πιο άμεσα, πιο σίγουρα και αρκετά δελεαστικά για να ισοσταθμίσουν την επιστροφή τους στους ελληνοκύπριους με αντάλλαγμα την συμμετοχή τουρκικών κατασκευαστικών ομίλων στα τεράστια έργα της ανοικοδόμησης. Πολύ δε περισσότερο αν στο ίδιο "πακέτο" συνδυαστεί η τύχη των Βαρωσίων με το νόμιμο άνοιγμα του λιμανιού της Αμμοχώστου και του αεροδρομίου της Τύμπου.
Έτσι ο μεν Ερντογάν δεν θα χρεωθεί το αδιέξοδο και την αποδόμηση της εικόνας του "διαλεκτικού", που επιμελώς πλέον χτίζει. Ο δε Πρόεδρος Αναστασιάδης θα μπορεί να επιστρέψει στην Λευκωσία έχοντας επανορθώσει το λάθος που έκανε στο Κραν Μοντανά αναποδογυρίζοντας το τραπέζι της προηγούμενης Συνδιάσκεψης. Τα άστρα μπορεί τότε να αρχίσουν να ευθυγραμμίζονται με μια μελλοντική λύση που όμως θα είναι λύση επανένωσης και όχι διχοτόμησης της Κύπρου.
Με την ευκαιρία να διορθώσω την εκ παραδρομής χρησιμοποίηση στο κείμενό μου της περασμένης Παρασκευής του όρου "Ενιαία Κυπριακή Δημοκρατία" αντί του ορθού "Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία". Η διαφορά είναι μεγάλη γιατί το "ενιαία" αναιρεί τον ούτως ή άλλως δικοινοτικό χαρακτήρα της Κυπριακής Δημοκρατίας και δεν θυμίζει ότι δυστυχώς η Κύπρος δεν είναι … Βέλγιο.
Είναι, όμως, στο στόχαστρο ενός Ερντογάν που εκείνο που πρωτίστως φαίνεται πια καθαρά ότι τον ενδιαφέρει είναι η παραμονή του στην εξουσία και η νομή των όποιων κερδών μπορεί να αποκομίσει από το γάτζωμά του σε αυτήν.
Αν υπαναχωρώντας από την λύση των δυο κυπριακών κρατών εκτιμήσει ότι κινδυνεύει να την χάσει, χάνοντας την στήριξη των εθνικιστών και αντι-δυτικών συμμάχων του, δεν θα διστάσει να απορρυθμίσει και πάλι τα άστρα την ώρα που θα πηγαίνουν να ευθυγραμμιστούν.
