Του Αλέξανδρου Σκούρα
Μία από τις δημοφιλέστερες οικονομικές πλάνες της εποχής μας είναι η πλάνη της «σταθερής πίτας» (fixed-pie fallacy), σύμφωνα με την οποία το κέρδος του ενός πρέπει να πηγάζει από τη ζημία κάποιου άλλου. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που καταρρίπτουν την πλάνη αυτή αλλά σήμερα θα σταθούμε σε δύο.
Η αριστερά έχει μία εμμονή με την δημιουργία θυτών και θυμάτων. Μπορεί στην εποχή της αποικιοκρατίας η οπτική αυτή να συνέπιπτε με την πραγματικότητα, όπου οι αποικιοκράτες ήταν όντως θύτες και οι υπήκοοι τους θύματα, όμως στον σημερινό κόσμο τέτοιου είδους συσχετισμοί έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Αν λοιπόν ίσχυε η υπόθεση ότι το κέρδος του ενός προκύπτει από τη ζημία κάποιου άλλου, θα περίμενε κανείς να δει ότι όσο οι πλουσιότερες γίνονται οι χώρες της Δύσης, τόσο φτωχότερες θα έπρεπε να γίνονται οι υπόλοιπες. Στην πραγματικότητα συμβαίνει κάτι τόσο αντιδιαμετρικά αντίθετο που δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας.
Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο πλούτος που παράγεται στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες αγορές είναι πλέον περισσότερος από τον πλούτο που παράγεται στις ανεπτυγμένες χώρες. Πιο συγκεκριμένα, το 60% του παγκόσμιου ΑΕΠ προήλθε από τις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες χώρες ενώ μόλις το 40% από τις ανεπτυγμένες. Το 1980 η κατάσταση ήταν σχεδόν αντίθετη με το 63% του παγκόσμιου ΑΕΠ να προέρχεται από τις ανεπτυγμένες χώρες και το 37% να προέρχεται από τις υπόλοιπες. 
Αν η θεωρία «το κέρδος σου - η ζημιά μου» ήταν σωστή, το παραπάνω γράφημα θα έπρεπε να συνοδεύεται και από μείωση του ΑΕΠ στις ανεπτυγμένες χώρες και αντίστοιχη αύξηση στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες. Όμως, τα δεδομένα δείχνουν ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε και στις δύο ομάδες χωρών.
Συγκεκριμένα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις αναδυόμενες οικονομίες ανήλθε στα 5,4 χιλιάδες δολάρια από τα 870 και στις ανεπτυγμένες ανήλθε στις 48,6 χιλιάδες δολάρια από τις 10,2. Με άλλα λόγια το ΑΕΠ των φτωχότερων χωρών περίπου εξαπλασιάστηκε και στις πλουσιότερες σχεδόν πενταπλασιάστηκε.
Ένα πιο ελληνικό παράδειγμα αφορά την είσοδο του Airbnb στην τουριστική αγορά. Το 2018, σύμφωνα με δημοσίευμα της καθημερινής, η πλατφόρμα βραχυπρόθεσμης ενοικίασης πρόσφερε 1,4 δις ευρώ στην οικονομία μας. Ενώ πολλοί θα μπορούσαν να πουν ότι μεγάλο μέρος αυτού του ποσού προήλθε από τη ζημιά των ανταγωνιστών της, όπως τα παραδοσιακά ξενοδοχεία, τα δεδομένα και πάλι διαψεύδουν την πλάνη της σταθερής πίτας. Το 2018 τα έσοδα από τον τουρισμό στη χώρα μας ανήλθαν στα 16,1 δις ευρώ με ρεκόρ αφίξεων τουριστών. Επιπλέον, ένα μέρος αυτής της ιστορικής επίδοσης οφείλεται και στο γεγονός ότι χάρη στο Airbnb και τη μεγάλη διείσδυσή του στην ελληνική αγορά, οι Ευρωπαίοι ξεκίνησαν να βλέπουν την Αθήνα ως προορισμό του Σαββατοκύριακου.
Είναι σημαντικό να απαλλαχτούμε από την παλαιολιθική εντύπωση ότι το κέρδος του ενός προκύπτει από τις ζημιές των άλλων. Όταν δύο άνθρωποι συναλλάσσονται ελεύθερα σε καθεστώς ελεύθερης αγοράς, συνήθως κερδίζουν και οι δύο. Η τόνωση του ανταγωνισμού, όπως στην περίπτωση της Airbnb, βοηθά εκείνους που παρέχουν τις καλύτερες υπηρεσίες στην καλύτερη τιμή και δίνει κίνητρα για περισσότερη καινοτομία και δημιουργικότητα. Φτάνει πια με την αριστερή μυθολογία ενοχοποίησης του επιχειρηματικού κέρδους.
