Ένα πολυεπίπεδο παίγνιο ψυχολογικών επιχειρήσεων προβάλλει πάνω στην ελληνική κοινή γνώμη η Τουρκία, σημειώνει στο Liberal ο Σπύρος Λίτσας, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο ΠΑΜΑΚ.
Και εκτιμά ότι συχνά παίζουμε άθελά μας το παιχνίδι του Ερντογάν που επιθυμεί να διατηρεί ψηλά την ένταση στο εσωτερικό μας, προκειμένου να εμπεδώνεται στην ελληνική κοινή γνώμη η «αναγκαιότητα» της οικονομικής μας αιμορραγίας για να αντιμετωπισθεί ο δύστροπος γείτονας. Εξηγεί ότι στόχος της Τουρκίας είναι να οδηγήσει τη χώρα σε μια παρατεταμένη διαδικασία οικονομικής και πολιτικής φθοράς, και να δημιουργήσει αισθήματα δέους και ηττοπάθειας στον Έλληνα και την Ελληνίδα, παγίδα στην οποία πέφτουμε, εξυπηρετώντας τα σχέδια της αντιπέρα πλευράς.
Αν και συμφωνεί ότι το επόμενο δίμηνο ως τις τουρκικές εκλογές θα είναι καυτό, εντούτοις θεωρεί ότι το παιχνίδι της γάτας με τον ποντικό θα κρατήσει πολύ καιρό, όσο η Αθήνα συνεχίζει να μην «διαβάζει» τον Ερντογάν. Και να αντιμετωπίζει την Άγκυρα με τρόπο καθόλα αναχρονιστικό, όπως για παράδειγμα να μην αναπτύσσει ένα δικό της πρόγραμμα κατασκευής drones, σαν το αντίστοιχο των Τούρκων, τα οποία είναι υψηλής τεχνολογίας, απολύτως ενταγμένα στις τάξεις του τουρκικού στρατού, και χρησιμοποιούνται κατά κόρον στο Αιγαίο.
Σε αυτή τη κρίσιμη φάση για τα εθνικά θέματα, ο κ. Λίτσας επισημαίνει με νόημα ότι «λεκτικές κορόνες που δεν προσφέρουν το παραμικρό στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα για χάρη εντυπωσιασμού ή ψηφοθηρίας, προκειμένου να συγκεντρωθεί, για παράδειγμα, το 3% και να επιτευχθεί η είσοδος στη Βουλή, πρέπει να καυτηριάζονται δημόσια».
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
– Είναι κοινή παραδοχή ότι η εκλογική αντιπαράθεση στην Τουρκία θα είναι πολύ έντονη και ότι ο εθνικισμός θα χτυπήσει κόκκινο μέχρι τον Ιούνιο. Ποια είναι η άποψη σας;
Πράγματι η εκλογική περίοδος στην Τουρκία θα είναι εξαιρετικά έντονη. Κι αυτό φαίνεται από το ότι η αντιπαράθεση έχει μεταφερθεί στο ποιος υποψήφιος έχει τις πιο εθνικιστικές θέσεις. Δείτε για παράδειγμα το ρόλο και τη ρητορεία της Μεράλ Ακσενέρ σε όλο αυτό το ακραίο αφήγημα.
Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι πολίτες θα ψηφίσουν υπό τη σκιά των διαρκών διώξεων των οπαδών του Φετουλάχ Γκιουλέν από τη μια και της δράσης του PKK από την άλλη. Πόσο μάλλον όταν κεντρικός παράγοντας πλέον για την τουρκική πολιτική ζωή έχει αναδειχθεί ο Μπαχτσελί και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης. Ασφαλώς είναι μια εξαιρετικά δυσάρεστη εξέλιξη για τη γείτονα που όμως επηρεάζει και εμάς.
– Τι πρέπει να προσέξει και να κάνει η Ελλάδα στην εξωτερική της πολιτική και άμυνα αυτό το διάστημα. Αντιστοίχως τι πρέπει να αποφύγει;
Είναι βέβαιο ότι η Ελλάδα αλλά και η Κύπρος θα δεχθούν μεγάλες λεκτικές προκλήσεις την περίοδο αυτή. Κι αυτό γιατί η προβολή ισχύος της γείτονας στην περιοχή μας θα περάσει από το επίπεδο της εξωτερικής πολιτικής σε αυτό της εσωτερικής αντιστοίχως.
Χρειάζεται σοβαρότητα, ψυχραιμία και ορθολογισμός από μέρους μας. Λεκτικές κορόνες που δεν προσφέρουν το παραμικρό στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα για χάρη εντυπωσιασμού ή ψηφοθηρίας για να συγκεντρωθεί, για παράδειγμα, το 3% και να επιτευχθεί η είσοδος στη Βουλή πρέπει όχι μόνο να αποφεύγονται αλλά και να καυτηριάζονται δημόσια από την επιστημονική κοινότητα των Διεθνών Σχέσεων και τους σοβαρούς και έγκυρους δημοσιογράφους. Από το 1897 έως και σήμερα όποτε τα εθνικά συμφέροντα έγιναν εργαλεία του λαϊκισμού η πατρίδα και η κοινωνία το πλήρωσαν βαριά.
– Σε αυτό ακριβώς το κάδρο έντασης, χθες o Τούρκος Πρωθυπουργός Μπ. Γιλντιρίμ χαρακτήρισε την Ελλάδα ως «καταφύγιο εχθρών της Τουρκίας», με αφορμή την απόφαση του ΣτΕ να αφεθεί ελεύθερος ένας από τους 8 Τούρκους στρατιωτικούς. Και ο Τούρκος πρέσβης στην ΕΕ, απέδωσε την ένταση στο Αιγαίο σε Ελληνες και Ελληνοκύπριους, λέγοντας ότι «προκαλούν όσοι αφήνουν λουλούδια σε βραχονησίδες ή υψώνουν σημαίες»…
Όλες αυτές οι κινήσεις αφορούν την ένταση σε λεκτικό επίπεδο που η Άγκυρα προτίθεται να χρησιμοποιήσει στο αμέσως προσεχές διάστημα. Ταυτόχρονα όμως είναι και θέματα που ενδιαφέρουν την Τουρκία και την τουρκική κοινή γνώμη σε επίπεδο ουσίας.
Αν μου επιτρέπετε όμως θα ήθελα να επιστρέψω την ερώτηση: Για ποιο λόγο τα ΜΜΕ ασχολούνται τόσο πολύ με τις τουρκικές δηλώσεις τον τελευταίο καιρό; Είναι άραγε η πρώτη φορά που η Τουρκία μιλά για γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο; Είναι άραγε η πρώτη φορά που η Τουρκία αμφισβητεί τις εσωτερικές μας δομές;
– Εννοείτε ότι αυτή συνεχής αναπαραγωγή των προκλητικών δηλώσεων από Τούρκους αξιωματούχους εξυπηρετεί την προπαγάνδα της Άγκυρας;
Ακριβώς. Αναρωτιέμαι, αν παίζουμε άθελα μας το παιχνίδι του Ερντογάν που επιθυμεί να διατηρεί υψηλή την ένταση στο εσωτερικό μας με στόχο να εμπεδώνεται στην ελληνική κοινή γνώμη η «αναγκαιότητα» της οικονομικής μας αιμορραγίας για να αντιμετωπισθεί ο δύστροπος γείτονας.
Η Τουρκία προβάλει πάνω στην ελληνική κοινή γνώμη ένα πολυεπίπεδο παίγνιο ψυχολογικών επιχειρήσεων που έχει ως στόχο να δημιουργήσει αισθήματα δέους και ηττοπάθειας στον Έλληνα και την Ελληνίδα. Ο ρόλος των ελληνικών ΜΜΕ είναι σημαντικός ως μηχανισμός αντιμετώπισης των ψυχολογικών αυτών παιγνίων και πρέπει να φιλτράρουν καλύτερα τα άμεσα και έμμεσα τουρκικά μηνύματα προς το συλλογικό μας συνειδητό.
– Πάντως χθες, αντί για τις συνήθεις ελληνικές κορώνες, είχαμε έπειτα από καιρό ίσως, κάτι πιο ουσιαστικό. Την επιβεβαίωση από τον κ. Κουβέλη ότι το Πολεμικό Ναυτικό εξοπλίζεται με μεγάλες ναυτικές μονάδες, όπως οι γαλλικές φρεγάτες που θα παραλάβει με χρονομίσθωση, ενώ σε δεύτερο χρόνο θα ακολουθήσουν κι άλλες προσθήκες. Πως να εκλάβουμε αυτές τις κινήσεις;
Θα απαντήσω γενικά και όχι ειδικά για λόγους που έχουν να κάνουν με το ευαίσθητο του όλου θέματος. Κατά την άποψη μου τα εξοπλιστικά προγράμματα της χώρας θα πρέπει να είναι απότοκο μιας ενδελεχούς μελέτης των ουσιαστικών στρατηγικών θεμάτων που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, καθώς επίσης και των προοπτικών οικοδόμησης έξυπνων μηχανισμών αποτροπής.
Τέλος, όλα αυτά θα πρέπει να λαμβάνουν χώρα μέσα στο πλαίσιο της επιστημονικής στρατηγικής ορθολογικής ανάλυσης που κινείται στο πλαίσιο: Το εύρος των στοχεύσεων μας οφείλει να συμφωνεί με τα μέσα που έχουμε στη διάθεση μας.
Με άλλα λόγια, έχουμε τη δυνατότητα να ξοδέψουμε χρήματα για εξοπλισμούς σήμερα; Αν ναι πόσα; Τα χρήματα αυτά θα πιάσουν τόπο; Πρέπει να αλλάξει το Στρατηγικό μας δόγμα; Η Υψηλή μας Στρατηγική; Αν ναι υπό ποιο πλαίσιο;
Το λέω διαρκώς σε κάθε δημόσια παρέμβαση μου: Τα κράτη καταρρέουν πραγματικά με μεγάλες πιθανότητες συνολικής εσωτερικής αποδόμησης, όταν πλέον δεν έχουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν την επιβίωση τους. Η στόχευση της Τουρκίας είναι να μας οδηγήσει σε αυτό το σημείο.
Αυτή είναι μια ρεαλιστική στρατηγική απειλή και οφείλουμε να βρούμε απαντήσεις που θα μας επιτρέψουν να αποτρέψουμε την Τουρκία δίχως να υπονομεύσουμε την εθνική προσπάθεια να σταθούμε ξανά στα πόδια μας οικονομικά.
Υπάρχει πρόταση που ασφαλώς και δεν μπορεί να κατατεθεί δημοσίως, αλλά είναι σε θέση να επιτύχει την απαραίτητη εξοικονόμηση πόρων δίχως να υποβαθμίζεται η εφαρμογή έξυπνης αποτροπής του προβληματικού γείτονα.
– Ένα άλλο ερώτημα είναι κατά πόσο επηρεάζει την υπόθεση των δύο ελλήνων στρατιωτικών η προεκλογική περίοδο στην Τουρκία. Θα πρέπει να ξεχάσουμε την ενδεχόμενη απελευθέρωσή τους τουλάχιστον μέχρι και τον Ιούνιο;
Ουδείς μπορεί να απαντήσει κάτι τέτοιο με σιγουριά. Ο Ερντογάν είναι δεινός παίκτης του πολιτικού παιγνίου και αντιλαμβάνεται ότι οι ανατροπές και οι εκπλήξεις είναι σημαντικά εργαλεία. Δυστυχώς οι Έλληνες στρατιωτικοί, ή ο Αμερικανός Πάστορας που κι αυτός κρατείται σε Τουρκικές φυλακές κατηγορούμενος ότι είχε σχέσεις με τον Φετουλάχ Γκιουλέν, είναι πιόνια στις διαθέσεις του Ερντογάν.
Άλλο ένα λάθος της ελληνικής πλευράς, καθώς την πρώτη περίοδο που οι στρατιωτικοί μας ήταν στις τουρκικές φυλακές είχε επιλεγεί η μη διεθνοποίηση του θέματος, ελπίζοντας στη «μεγαθυμία» του Τούρκου Προέδρου. Η Αθήνα δεν μπορεί να «διαβάσει» τον Ερντογάν κι αυτό είναι φανερό σε κάθε επίπεδο, από το φιάσκο της τελευταίας του επίσκεψης στην Αθήνα μέχρι το προσφυγικό και τον εκλογικό αιφνιδιασμό.
– Όταν με το καλό τελειώσουν οι τουρκικές εκλογές, να ελπίζουμε ότι θα μειωθεί και η ένταση σε λεκτικό και μη επίπεδο ως προς την Ελλάδα;
Όχι. Η Τουρκία επιδιώκει τη διαρκή αύξησης της οικονομικής, πρωτίστως, αλλά και πολιτικής φθοράς της Ελλάδας μέσω της επιθετικότητας της. Όσο η Αθήνα θα συνεχίσει να συμπεριφέρεται με τρόπο καθόλα αναχρονιστικό τόσο η Άγκυρα θα συνεχίσει να παίζει το παιχνίδι της γάτας με το ποντικό.
Δείτε για παράδειγμα πως αντιμετωπίζουμε τις παραβιάσεις των τουρκικών drones. Απογειώνονται 2 F16 δικά μας. Έχει βγει κάποιος να εξηγήσει στον Έλληνα φορολογούμενο πόσο κοστίζει όλο αυτό; Πόσο καταπονούνται οι πιλότοι μας; Έχει γίνει κάποια μελέτη για το πως μπορούμε να φτιάξουμε τα δικά μας drones σε συνεργασία με τα Ελληνικά Ανώτατα Ιδρύματα; Όχι. Γιατί; Γιατί οι Διεθνείς Σχέσεις και η Στρατηγική οφείλει να σχεδιάζεται και να εφαρμόζεται από τους ειδικούς και στην Ελλάδα μόνο αυτό δεν γίνεται. Με αποτέλεσμα και να μην είμαστε σε θέση να υπερασπίζουμε τα εθνικά μας συμφέροντα αλλά και ο Έλληνας και η Ελληνίδα φορολογούμενοι να αιμορραγούν διαρκώς.
– Δύση αλλά και Ρωσία πιέζουν η καθεμιά με τον τρόπο τους τον Ερντογάν να διαλέξει στρατόπεδο. Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η προεκλογική περίοδος στην Τουρκία ως προς τις σχέσεις τους αλλά και το αποτέλεσμα των εκλογών;
Αυτό είναι γεγονός. Παράλληλα όμως η Τουρκία επιδιώκει να παίξει το ρόλο της γέφυρας μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, για τους δικούς της λόγους.
Η Τουρκία επιδιώκει να αναβαθμίσει το status της και να θεωρηθεί ως σημαντικός δρών σε διεθνές επίπεδο. Αυτή είναι μια στόχευση που τονώνει το θυμικό της Τουρκίας και ενισχύει τον ναρκισσισμό της. Το πρόβλημα είναι ότι είτε σε μια επιτυχημένη έκβαση των Τουρκικών φιλοδοξιών είτε σε μια ολιστική αποτυχία οι συνέπειες θα είναι εξαιρετικά αρνητικές για την ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή επομένως θα επηρεάσει και εμάς αλλά και την Κύπρο.
* Ο κ. Σπύρος Λίτσας είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και Επισκέπτης Καθηγητής στο Ινστιτούτο Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου της Grenoble.
Φωτογραφία: Murat Cetinmuhurdar/Pool Photo via AP
