Κίνδυνο ύφεσης πάνω από 10% στην Ελλάδα λόγω της μεγάλης της εξάρτησης από τον τουρισμό, προβλέπει για φέτος ο Ζολτ Ντάρβας, κορυφαίος αναλυτής του Bruegel, ενός από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά think tanks. Και δεν αποκλείει κρατικοποιήσεις σε διάφορες χώρες και άλμα στην χρηματοδότηση από κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες, προκειμένου να μείνουν ανοικτές οι επιχειρήσεις και να μην χάσουν την δουλειά τους πολλές χιλιάδες εργαζομένων.
Ο γνωστός οικονομικός αναλυτής μιλά για τις επιπτώσεις μιας ύφεσης που στο κακό σενάριο δεν θα είναι μερικών μηνών όπως θέλουμε να ελπίζουμε, αλλά που θα επεκταθεί και το 2021 στην παγκόσμια οικονομία.”Ενώ θα νομίζουμε ότι η πανδημία τελείωσε, κάποιες χώρες δεν θα καταφέρουν να την ελέγξουν και τότε, πιθανώς μια χώρα εκτός ΕΕ να αποτελέσει το νέο επίκεντρο εξάπλωσης του ιού, προκαλώντας ξανά νέα lockdowns και νέα περιοριστικά μέτρα σε όλο τον πλανήτη. Σε αυτό το απαισιόδοξο σενάριο, η βουτιά του παγκοσμίου ΑΕΠ και ύφεση όχι μόνο θα είναι μεγαλύτερη μέσα στο 2020, αλλά αυτός ο υποτροπιασμός μπορεί να οδηγήσει σε παγκόσμια ύφεση και το 2021”, αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Ντάρβας.
Πρέπει παση θυσία, όπως λέει, να μείνουν ανοικτές οι επιχειρήσεις και να μην χάσουν την δουλειά τους χιλιάδες εργαζόμενοι. Γι' αυτο και οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να στέλνουν στην οικονομία συνεχώς νέα ρευστότητα, όση και αν απαιτηθεί. Δεν αποκλείει επομένως την νομισματική χρηματοδότηση των κυβερνήσεων από τις κεντρικές τράπεζες, παρ' οτι αυτό απαγορεύεται προς το παρόν από τις ευρωπαϊκές συμφωνίες.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Τι σημαίνει για την παγκόσμια οικονομία το μαζικό κλείσιμο ανά τον κόσμο ξενοδοχείων, εστιατορίων, χώρων ψυχαγωγίας, καταστημάτων, ενώ οι πτήσεις έχουν διακοπεί και οι οδικές μετακινήσεις, όπως και η κατανάλωση ενέργειας, έχουν υποχωρήσει; Πόσο βαθιά θα είναι η ύφεση ;
Αναμένω ότι η παγκόσμια οικονομία θα βυθιστεί φέτος σε ύφεση, σε τέτοιο βαθμό, όσο είχε να δει από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμη και στο αισιόδοξο σενάριο κατά το οποίο οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ξεπερνούν τον ιό μέχρι το καλοκαίρι, η οικονομική ζημιά θα είναι τεράστια στο διάστημα μεταξύ του Μαρτίου και του καλοκαιριού. Η ζήτηση για συγκεκριμένους τομείς, όπως ο τουρισμός, θα αργήσει να επιστρέψει σύντομα στα προ κρίσης επίπεδα.
- Ποιο είναι το βασικό σας σενάριο και ποιο το χειρότερο;
Τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα και τα lockdowns που έχουν υιοθετήσει σειρά χωρών θα μπορούσαν να συγκρατήσουν την εξάπλωση της πανδημίας μέχρι το καλοκαίρι. Ένας όμως επιπλέον κίνδυνος είναι ότι ο ιός ή κάποια μετάλλαξή του, μπορεί να οδηγήσει σε ένα νέο κύμα μόλυνσης μέσα στο φθινόπωρο. Δυστυχώς δεν μπορεί ακόμη κανείς να πει κατά πόσο κάποιος που έχει θεραπευθεί από αυτόν τον ιό, έχει αποκτήσει ή όχι ανοσία απέναντί του. Αν η απάντηση είναι αρνητική, τότε είναι πιθανό να δούμε ένα νέο κύμα μολύνσεων.
Επομένως, κατά το αισιόδοξα σενάριο, η πανδημία θα έχει τελειώσει μέσα στο καλοκαίρι και οι οικονομικές δραστηριότητες, θα ανακάμψουν σταδιακά, κάθε μια με διαφορετική ταχύτητα – στην βιομηχανική δραστηριότητα αυτό θα συμβεί ταχύτερα, ενώ στον τουρισμό αργότερα. Στο αισιόδοξο αυτό σενάριο, θεωρούμε δεδομένη μια παγκόσμια ύφεση για το 2020.
Στο απαισιόδοξο σενάριο, η πανδημία θα τελειώσει το καλοκαίρι, αλλά θα εμφανιστεί ξανά κάπου μέσα στο φθινόπωρο. Ενώ θα νομίζουμε ότι η πανδημία τελείωσε, κάποιες χώρες δεν θα καταφέρουν να την ελέγξουν και τότε, πιθανώς μια χώρα εκτός ΕΕ να αποτελέσει το νέο επίκεντρο εξάπλωσης του ιού, προκαλώντας ξανά νέα lockdowns και νέα περιοριστικά μέτρα σε όλο τον πλανήτη. Σε αυτό το απαισιόδοξο σενάριο, η βουτιά του παγκοσμίου ΑΕΠ και ύφεση όχι μόνο θα είναι μεγαλύτερη μέσα στο 2020, αλλά αυτός ο υποτροπιασμός μπορεί να οδηγήσει σε παγκόσμια ύφεση και το 2021.
- Πώς εξηγείτε ότι τα “μπαζούκας” των κεντρικών τραπεζών (FED, ΕΚΤ, κα), όπως και τα πακέτα κινήτρων πολλών κυβερνήσεων αποτυγχάνουν να πείσουν τις αγορές ;
Οι κεντρικές τράπεζες διαδραματίζουν ένα κρίσιμο ρόλο στην παροχή ρευστότητας και στη διατήρηση των επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα. Αλλά η οικονομική κρίση θα οδηγήσει όχι μόνο σε προβλήματα ρευστότητας, αλλά και σε τεράστια προβλήματα αφερεγγυότητας. Για παράδειγμα, εταιρείες ή μεμονωμένοι επιχειρηματίες που υποφέρουν από κατάρρευση των εσόδων τους μπορεί να μην καταφέρουν να επιβιώσουν. Μόνο η δημοσιονομική πολιτική μπορεί να στηρίξει εταιρείες και μεμονωμένα φυσικά πρόσωπα από την κατάρρευση και τα προβλήματα αφερεγγυότητας.
- Κάποιοι θεωρούν ότι ήρθε η ώρα προκειμένου οι χώρες να μοιράσουν τα λεγόμενα “χρήματα από το ελικόπτερο”, δηλαδή να τυπώσουν χρήματα για να στηρίξουν την οικονομία. Συμφωνείτε με αυτό;
Οι ΗΠΑ πειραματίζονται με μια τέτοια προσέγγιση “χρημάτων από το ελικόπτερο”, δηλαδή η ομοσπονδιακή κυβέρνηση (όχι η κεντρική τράπεζα) να παράσχει απευθείας ρευστό στα νοικοκυριά. Αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο σε όσους έμεινα χωρίς δουλειά, ωστόσο το ακόμη καλύτερο θα ήταν να καταστεί δυνατό οι επιχειρήσεις να μην κλείνουν και οι εργαζόμενοι να μην χάνουν την εργασία τους : Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ελλάδα, παρέχουν επιδοτήσεις σε επιχειρήσεις, καταβάλλοντας το μεγαλύτερο μέρος του μισθολογικού κόστους, εφόσον δεν προβαίνουν σε απολύσεις. Αυτή είναι μια πολύ καλύτερη προσέγγιση απ' ότι τα “χρήματα του ελικοπτέρου”.
- Εκτιμάτε ότι θα δούμε εθνικοποιήσεις επιχειρήσεων, αεροπορικών εταιρειών και τραπεζών στην Ευρώπη, όπως και αλλού;
Ναι και αυτό θα είναι απ' ότι φαίνεται η συνέπεια της πολύ σοβαρής οικονομικής κρίσης.
- Η Ελλάδα είναι η 2η πιο εκτεθειμένη χώρα πανευρωπαικά στον τουριστικό τομέα, μετά την Κύπρο. Ο εποχικός τουρισμός αντιπροσωπεύει το 18% του ΑΕΠ της Ελλάδας. Θα λέγατε ότι η ελληνική οικονομία θα είναι από τις πλέον πληγείσες; Και αν ναι, αυτό σημαίνει βαθιά ύφεση μεταξύ 5% και 10%;
Ναι, δυστυχώς η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη στην κρίση λόγω του σημαντικού ρόλου του τουρισμού. Δεν θα εκπλαγώ αν το ΑΕΠ της Ελλάδας πέσει φέτος ακόμη και πάνω από 10% φέτος.
- Τα πακέτα κινήτρων που εφαρμόζουν οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις, ακόμη και στο σενάριο που υπάρξει ένας πακτωλός "χρημάτων από ελικόπτερο", έχουν ένα μειονέκτημα. Τι θα αντιπροσωπεύουν αυτά τα χρήματα στο σενάριο που σε μερικούς μήνες από σήμερα, μεγάλες επιχειρήσεις πάψουν να παράγουν ή μειώσουν την παραγωγή τους, λόγω των όλων και μεγαλύτερων χρεών από την εφοδιαστική αλυσίδα;
Είναι απολύτως απαραίτητο να βοηθήσουμε τις επιχειρήσεις να επιβιώσουν από το αρχικό μεγάλο οικονομικό σοκ και να στηρίξουμε τους ανθρώπους που χάνουν την δουλειά τους. Αυτός είναι στόχος κυρίως της δημοσιονομικής πολιτικής.
Οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να παράσχουν ρευστότητα και αστάθεια και, αν χρειαστεί, να στηρίξουν την αγορά των κρατικών ομολόγων, προκειμένου να αποτραπεί μια μεγάλη άνοδος των επιτοκίων.
Ωστόσο, σε εξαιρετικές καταστάσεις όπως αυτή, απαιτούνται και εξαιρετικά μέτρα και από τις κεντρικές τράπεζες. Σε ένα εξαιρετικά δυσμενές σενάριο δεν θα απέκλεια τη δυνατότητα νομισματικής χρηματοδότησης των κυβερνήσεων από την κεντρική τράπεζα, γηγονός που απαγορεύεται ρητά από τις συνθήκες της ΕΕ. Αλλά ποιος μπορεί να ξέρει τι θα φέρει το μέλλον σε καιρούς τόσο αβέβαιους όπως αυτοί που ζούμε...
