Του Παναγιώτη Γκλαβίνη*
Το εντυπωσιακό νέο πακέτο της ΕΚΤ που ανακοίνωσε ο κ. Ντράγκι περιλαμβάνει, εκτός από την ιστορική μείωση του βασικού επιτοκίου στο 0%, και μια πρωτοφανή επιθετική παροχή ρευστότητας στην ευρωπαϊκή οικονομία προς τρεις κατευθύνσεις:
- προς τη χρηματοδότηση των κρατών (επεκτείνεται),
- προς τη χρηματοδότηση των εταιριών (εισάγεται) και
- προς τη χρηματοδότηση των τραπεζών (ανανεώνεται).
Πρόκειται για μια ολική και συνεκτική δέσμη μέτρων, που έχει ένα ξεκάθαρο οικονομικό στόχο: να τονώσει την ασθενική ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας σε περιβάλλον προϊούσας παγκόσμιας ύφεσης λόγω των επιπτώσεων που επέφεραν η πτώση της τιμής του πετρελαίου, αφενός, και η αναπτυξιακή κόπωση των αναδυόμενων, κυρίως δε της Κίνας, αφετέρου.
Για τον κ. Ντράγκι, το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης ήταν ένα διπλό στοίχημα: αφενός οικονομικό, αφετέρου θεσμικό. Σε αντίθεση με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η μονεταριστική επιθετικότητα δεν ήταν ποτέ ένα γνήσιο εργαλείο ανάκαμψης στην Ευρωζώνη. Το έκανε για πρώτη φορά ο κ. Ντράγκι, λαμβάνοντας αφορμή από τον χαμηλό πληθωρισμό που συντηρούσε μια ισχνή ανάκαμψη στην Ευρώπη. Η χαλιναγώγηση του πληθωρισμού είναι μέσα στις αρμοδιότητές του.
Κι όμως. Παρά τις επιφυλάξεις, κυρίως της Γερμανίας, το πρόγραμμά του φάνηκε στην αρχή να αποδίδει. Πλην όμως ο κ. Ντράγκι ήταν άτυχος. Αμέσως μόλις σήκωσε το αεροπλάνο της ποσοτικής χαλάρωσης από το ευρωπαϊκό έδαφος, αυτό χτυπήθηκε από δυο ρουκέτες. Η μια έγραφε πάνω «πετρέλαιο» και η άλλη «Κίνα».
Όταν ξεκίνησε να λειτουργεί το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, ούτε το πετρέλαιο, ούτε οι αναδυόμενες οικονομίες φαινόταν ότι θα εξελίσσονταν με τρόπο τέτοιο, ώστε να ακύρωναν την προωθητική δύναμη που ασκούσε η ποσοτική χαλάρωση στην ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Το αναπτυξιακό περιβάλλον ήταν διαφορετικό. Άλλωστε, ο ίδιος ο κ. Ντράγκι δεν πιστεύει ότι από μόνη της η νομισματική πολιτική μπορεί να στηρίξει την ανάπτυξη. Δεν είναι, λοιπόν, πούρος μονεταριστής, αν και η δουλειά του είν' αυτή, πλην όμως για να δαμάζει τον πληθωρισμό. Όχι και να τον προκαλεί.
Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το οικονομικό του στοίχημα. Το πρόγραμμά του καλούνταν πλέον να δοκιμαστεί σε δυσμενές αναπτυξιακό περιβάλλον. Και ή θα το άφηνε στην τύχη του, ή θα αύξαινε την δόση του φαρμάκου. Έκανε το δεύτερο. Έπαιξε κυριολεκτικά τα ρέστα του. Και μας λέει ότι έχει κι άλλα να παίξει και θα παίζει μέχρι να κερδίσει το στοίχημα που έβαλε. Όπως είπε κάποτε ότι θα το έκανε “whatever it takes” κι έπιασε. Τώρα, όμως, το χόντρυνε, καθώς το παιγνίδι χόντρυνε από μόνο του. Γιατί έρχεται μπόρα στην παγκόσμια οικονομία (εμείς, βρεγμένοι είμαστε ούτως ή άλλως…).
Η βασική του παραδοχή είναι πράγματι ο κίνδυνος να οδηγηθεί η Ευρωζώνη σε ακόμη χαμηλότερη ανάπτυξη. Αυτόν τον κίνδυνο θέλει να αντιμετωπίσει ο κ. Ντράγκι. Το στοίχημά του είναι μεγάλο. Η παρέμβασή του ξεφεύγει από τα όρια του μονεταριστικού και καθίσταται κυρίως οικονομική. Λόγος για τον οποίο αυξάνει το θεσμικό του βάρος στη λειτουργία της Ευρωζώνης, σε πείσμα της παρουσίας του κ. Dombrovskis στο κρίσιμο συμβούλιο της ΕΚΤ.
Θα αδικούσαμε τον κ. Ντράγκι αν δεν επισημαίναμε την έμφαση που έδωσε στο τέλος της παρέμβασής του στην αναγκαιότητα συνδρομής όλων των κρίσιμων παραγόντων για να βγει η Ευρωζώνη σε μια βιώσιμη ανάκαμψη. Η μονεταριστική πολιτική, είπε, θα πρέπει να συνοδευτεί από την υιοθέτηση των απαραίτητων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, από τη μια μεριά, και την συνέχιση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, από την άλλη.
Κάτι τέτοιο θα ίσχυε με βεβαιότητα αν τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης που ανακοινώθηκαν δεν ήταν τόσο εκτεταμένα και ικανά να κοιμίσουν τις Κυβερνήσεις που είναι διστακτικές στο να προχωρήσουν επιθετικά τις μεταρρυθμίσεις στις χώρες τους. Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, πως τα δικά μας ομόλογα καθίσταντο επιλέξιμα το καλοκαίρι για ανταλλαγή στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Υπάρχει κανείς που να πιστεύει ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν θα μπει στον πειρασμό να σταματήσει τις μεταρρυθμίσεις ενόψει πρόσκαιρων ωφελημάτων που μπορεί να επιφέρει μια τέτοια προοπτική;
Η πραγματική οικονομία, την οποία επιθυμεί να υπηρετήσει, όπως λέει, ο κ. Ντράγκι, και δεν έχουμε καμιά αμφιβολία για τις καλές προθέσεις του, ποτέ δεν ωφελήθηκε μεσο-μακροπρόθεσμα από τεχνητές εκ των άνω παρεμβάσεις, είτε πρόκειται για προστατευτικές πολιτικές, είτε για μονεταριστικές. Αυτές είχαν πάντοτε –αν είχαν– αποτέλεσμα, μόνον όταν εφαρμόζονταν στοχευμένα και βραχυπρόθεσμα. Εδώ ο κ. Ντράγκι μάς λέει ότι τα μέτρα του ήρθαν για να μείνουν. Αντέχει, άραγε, τόσο πολύ φούσκωμα ακόμη η ευρωπαϊκή οικονομία; Ή συμβαίνει κάτι άλλο;
Ορισμένες αποφάσεις λαμβάνονται βάσει δεδομένων κι όχι βάσει απόψεων. Μπορεί τα δεδομένα που έχει στη διάθεσή του ο κ. Ντράγκι να του επιτρέπουν τα ρίσκα που παίρνει να βάλει κι άλλο κάρβουνο στη φωτιά. Είν' αλήθεια πως το αεροπλάνο της Ευρωζώνης έχει πάρει την κατιούσα και, ως γνωστόν, για να σηκώσει κανείς ένα αεροπλάνο που πέφτει, θα πρέπει πρώτα να το επιταχύνει κι άλλο προς τα κάτω για ν' αποκτήσει ισχύ, ώστε να μπορέσει να το ανεβάσει και πάλι.
Αυτό φαίνεται πως κάνει τώρα ο κ. Ντράγκι. Με πολύ μεγάλη αποφασιστικότητα, είν' αλήθεια. Ελπίζουμε κι ευχόμαστε να ξέρει τι κάνει. Προσδεθείτε, όμως, γιατί έρχονται αναταράξεις!
* Ο κ. Γκλαβίνης είναι αν. καθηγητής διεθνούς οικονομικού δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ
