Στο χθεσινό του διάγγελμα ο πρωθυπουργός, απευθυνόμενος προς τους Έλληνες πολίτες, ανέφερε ότι επιδείξαμε «πρωτοφανή υπευθυνότητα και αλληλεγγύη. Η ατομική στάση έγινε συλλογική επιτυχία». Μπορεί στα αυτιά πολλών αυτή η φράση να πέρασε απαρατήρητη, όμως είναι ιδιαίτερα πλούσια σε ιστορία, περιεχόμενο και κοσμοθεωρία. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, δεν πρόκειται στη σημερινή στήλη να αποφανθώ για την ιδεολογική αφετηρία των δηλώσεων του κ. Μητσοτάκη - άλλωστε ο ίδιος έχει φροντίσει να καταθέσει την ιδεολογική του ταυτότητα και μάλιστα ως προσκεκλημένος του ΚΕΦίΜ.
Η φράση του πρωθυπουργού μιλάει κατευθείαν στους φιλελεύθερους πολίτες διότι στον πυρήνα της βρίσκεται ο μεθοδολογικός ατομισμός. Στις κοινωνικές επιστήμες, ο όρος αυτός δεν έχει καμία σχέση με τον ατομισμό της καθομιλουμένης όπου αρκετά συχνά αποκτά αρνητική χροιά. Μεθοδολογικός ατομισμός είναι η αντιμετώπιση των κοινωνικών, οικονομικών, ή πολιτικών φαινομένων ως το αποτέλεσμα ατομικών επιλογών και δράσεων. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η κύρια διαφορά του φιλελευθερισμού, ιδιαίτερα του κλασικού, με τις κολλεκτιβιστικές προσεγγίσεις του κοινωνικού φαινομένου πηγάζει από το γεγονός ότι η φιλελεύθερη παράδοση θεωρεί την κοινωνία ως το άθροισμα των επιμέρους ατόμων που την αποτελούν και των σχέσεών τους, ενώ οι κολλεκτιβιστές θεωρούν ότι τα κοινωνικά φαινόμενα μπορούν να εξηγηθούν από πάνω προς τα κάτω, με βασική αναφορά σε αθροιστικά μεγέθη, πλήθη και κατηγορίες όπως η κοινωνική και οικονομική τάξη.
Η περίοδος μάλιστα που βιώνουμε, παρά τα όσα μπορεί μερικοί να φαντάζονται, ισχυροποιεί ιδιαίτερα τη φιλελεύθερη προσέγγιση. Στην περίπτωση της ελληνικής καραντίνας, αν οι συμπολίτες μας δεν έδειχναν την κατά τον πρωθυπουργό “πρωτοφανή υπευθυνότητα” έναντι των υπολοίπων, τα θύματα του COVID-19 θα ήταν πάρα πολλά. Το ίδιο θα ισχύσει και τις επόμενες εβδομάδες που τα μέτρα θα χαλαρώσουν. Σήμερα λοιπόν, που είμαστε όλοι ανακουφισμένοι και χαρούμενοι που η χώρα άντεξε, πανηγυρίζουμε γιατί τα εκατομμύρια των ατομικών επιλογών μας, μάς επέτρεψαν να βρισκόμαστε σ’ αυτή την ευχάριστη θέση. Είναι κάτι που πετύχαμε όλοι μαζί, γιατί το πετύχαμε πρώτα ο καθένας μας ξεχωριστά. Για να γίνει ακόμα πιο κατανοητή η σημασία της εξέτασης αυτών των φαινομένων από την πλευρά του ατόμου, ας φανταστούμε ότι τις επόμενες εβδομάδες επικρατεί στο 10% του πληθυσμού χαλάρωση και εφησυχασμός με αποτέλεσμα να υπάρξει δραματική άνοδος των κρουσμάτων σε ολόκληρη τη χώρα. Ποιος θα φέρει την ευθύνη για αυτό το δυσάρεστο αποτέλεσμα; Αυτό το 10% - δηλαδή τα άτομα που το αποτελούν - ή όλοι μαζί, ανεξαιρέτως και συνολικά;
Όποτε το άτομο υποβαθμίστηκε σε μία απλή κουκκίδα, σε ένα πιόνι που ανήκει σε μία συγκεκριμένη ομάδα, είτε αυτή είναι ταξική, είτε είναι θρησκευτική, είτε είναι πολιτική, ακολούθησε φρίκη και η οδύνη. Η τυφλή ομαδοποίηση των ανθρώπων σε συνδυασμό με την υποβίβαση της αξίας του ατόμου είναι το βασικότερο θεμέλιο, ο στόχος και η λόγος ύπαρξης κάθε ολοκληρωτισμού.
Υπό αυτή την έννοια, και επειδή οι καιροί μας είναι περίεργοι, είναι ιδιαίτερα ευχάριστο το να ακούμε έναν πρωθυπουργό να αποδίδει στα περίπου 10 εκατομμύρια άτομα που απαρτίζουν την Ελλάδα την αναγνώριση που τους αξίζει.
