Ο θάνατος του Βάσου Λυσαρίδη, παραμονή της πενταμερούς συνδιάσκεψης για το κυπριακό, έχει κάτι το σημαδιακό. Έζησε έναν αιώνα ακριβώς. Τον μισό αγωνιζόμενος στο πλευρό του Μακάριου για την απελευθέρωση της Κύπρου από τη βρετανική αποικιοκρατία. Τον άλλο μισό αγωνιζόμενος εναντίον οποιουδήποτε συμβιβασμού με το κατοχικό καθεστώς που επιβλήθηκε στο βόρειο τμήμα του νησιού μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Έφυγε σαν να μην άντεχε να ξαναδεί το έργο που επί σχεδόν πενήντα χρόνια επαναλαμβάνεται χωρίς επίλογο.
Κάποτε πίστευε ότι το κυπριακό θα είχε λυθεί αν «κάθε σπίτι γινόταν κάστρο και κάθε πολίτης στρατιώτης».
Σήμερα σύμπασα η πολιτική ηγεσία της πατρίδας του προσέρχεται στη Γενεύη, όπου πραγματοποιείται η πενταμερής συνδιάσκεψη για το κυπριακό, σε ένα κλίμα που η δημοσιογράφος Κατερίνα Ηλιάδη του «Πολίτη» περιγράφει ως καταθλιπτικό.
Άλλωστε εξερχόμενος από τη συνάντησή του με τον Τούρκο Πρόεδρο στην Άγκυρα ο ηγέτης των τουρκοκυπρίων Ερσίν Τατάρ δήλωσε ότι «οι ενέργειες του Προέδρου Ερντογάν έφεραν αποτέλεσμα. Πλέον η Κύπρος μπήκε σε μια νέα εποχή, έχει εξαφανιστεί η διαδικασία συμφωνίας στη βάση ομοσπονδίας. Επειδή είχαν γίνει και με το παραπάνω προσπάθειες και δεν υπήρξε κανένα αποτέλεσμα. Επειδή το καθεστώς της ε/κ πλευράς έχει αναγνωριστεί και οι Ε/κ δεν είχαν πρόθεση να διαμοιραστούν ούτε τις αρμοδιότητες ούτε τον πλούτο με την τ/κ πλευρά», προσθέτοντας ότι επομένως αυτή τη στιγμή ο ίδιος και η Τουρκία στηρίζουν «δύο ίσα κυρίαρχα κράτη το ένα δίπλα στο άλλο τα οποία να συνεργάζονται επειδή εάν θα υπάρξει συμφωνία πρέπει οι συνομιλίες να γίνουν μεταξύ κρατών». Για να καταλήξει:
«Πηγαίνουμε στη Γενεύη σε πλήρη ομοφωνία και ολόκληρη η διεθνής κοινότητα έχει δει τις πραγματικότητες στο νησί, καθώς αν κοιτάξει κανείς στην Κύπρο άλλωστε, ντε φάκτο υπάρχουν δύο ξεχωριστά κράτη …δεν υπάρχει νόημα να χάσουμε άλλα 50 χρόνια να διαπραγματευόμαστε στο τραπέζι».
Και πράγματι όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν ότι αυτή θα είναι η αρχική θέση με την οποία Τουρκία και τουρκοκυπριακή ηγεσία θα ξεκινήσουν στην πενταμερή επιμένοντας ότι μία είναι η λύση: κυριαρχική ισότητα. Δηλαδή ότι η λεγόμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου (ΤΔΒΚ)» θα πρέπει να μετεξελιχθεί σε τ/κ συνιστών κρατίδιο, η Κυπριακή Δημοκρατία να μετεξελιχθεί σε ε/κ συνιστών κρατίδιο, και αυτά τα δύο κρατίδια να συνιδρύσουν την Ενωμένη Ομόσπονδη Κύπρο. Και επιπλέον θα απαιτήσουν μία θετική ψήφο σε όλα τα όργανα/αποφάσων. Δεν θα συζητήσουν καν τη σύγκλιση σε μία θετική ψήφο στις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου.
Το εύκολο ερώτημα είναι αν καθ' οιονδήποτε τρόπο και από οποιαδήποτε από τις πέραν της τουρκικής και τουρκοκυπριακής, εμπλεκόμενες πλευρές, συμπεριλαμβανομένων των Βρετανών και του ίδιου ΓΓ του ΟΗΕ μπορεί να γίνει δεκτή μια τέτοια θέση ως βάση συνέχισης της συνδιάσκεψης. Προφανώς, και δεν μπορεί να γίνει. Πολύ δε περισσότερο που είναι εκτός του πλαισίου των αποφάσεων του Σ.Α. του ΟΗΕ οι όροι εντολής του οποίου δεσμεύουν και τον Γενικό του Γραμματέα.
Ο τελευταίος λέγεται ότι προκειμένου να αποφευχθεί το αδιέξοδο έχει προγραμματίσει στη Γενεύη διμερείς και τριμερείς συναντήσεις με όσο λιγότερα πρόσωπα γίνεται. Με πρόσχημα τον κορονοϊό έχουν γίνει μειώσεις στον αριθμό των προσώπων που θα παρευρίσκονται στις συναντήσεις: από 1 + 6 τώρα θα γίνουν 1+4, ενώ το δείπνο θα γίνει όχι με 1 + 4, αλλά 1 + 1 με τον ΓΓ να βλέπει μόνον τους δύο Κύπριους ηγέτες πιστεύοντας ότι ο Τ/Κ ηγέτης, Ερσίν Τατάρ, προσαρμόζεται στην πραγματικότητα και μαλακώνει τις θέσεις του όταν είναι μόνος του και εκτός της τουρκικής επιτήρησης,
Στην πραγματικότητα όμως τόσο ο Τατάρ όσο και ο Τούρκος Πρόεδρος έχουν και άλλους λόγους λιγότερο γνωστούς να ανησυχούν για την έκβαση της πενταμερούς. Η κατάσταση στα κατεχόμενα δεν είναι τόσο ήρεμη. Και μπορεί η ελληνοκυπριακή πλευρά να φοβάται ότι τυχόν αδιέξοδο της συνδιάσκεψης θα προκαλέσει περαιτέρω σκλήρυνση της στάσης του απρόβλεπτου Ερντογάν, αλλά και η τουρκοκυπριακή πλευρά μάλλον φοβάται για το τι ακριβώς προγραμματίζουν για την «εβδομάδα της Γενεύης» όσοι τουρκοκύπριοι υποστηριχτές της επανένωσης του νησιού έχουν κινητοποιηθεί την τελευταία εβδομάδα εναντίον των κινήσεων του καθεστώτος Ερντογάν.
Στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας η επιτυχής κοινή διαδήλωση-εκδήλωση Ε/Κ και Τ/Κ υπέρ της ομοσπονδίας φαίνεται να έχει σημάνει συναγερμό. Η Άγκυρα φέρεται να διεμήνυσε στον Τούρκο «πρέσβη» των κατεχομένων ότι «όποιος Τ/Κ διαφωνεί με τη δική μας θέση στο Κυπριακό περί λύσης δύο κρατών, θα πρέπει αμέσως να τιμωρείται. Η τακτική που ακολουθούσαμε και δούλεψε στις προεδρικές εκλογές, θα πρέπει να επαναληφθεί. Πρέπει να αξιοποιήσουμε όσο μπορούμε την οικογένεια Ντενκτάς, άμα χρειαστεί να τους τάξουμε και πράγματα. Εάν χρειαστεί να δοθούν και λεφτά. Να αξιοποιηθεί το κόμμα των εποίκων. Να διοργανωθούν εκδηλώσεις, οι οποίες θα ενισχύσουν το αίσθημα τού τουρκισμού, να τιμωρηθούν υποδειγματικά όποιοι διαφωνούν με την πολιτική της Τουρκίας, και να παρακολουθούνται ιδιαίτερα Τ/Κ δημοσιογράφοι και ακαδημαϊκοί. Να ενημερωθεί η «αστυνομία» και ο στρατός για να συντονίζουν αυτές τις δράσεις. Δεν είναι ικανοποιητική η αντίδραση στις κατεχόμενες περιοχές προς τη θέση της Τουρκίας για τα δύο κράτη, πρέπει να προετοιμάσουμε το έδαφος για στήριξη λύσης δύο κρατών. Οι διαδηλώσεις που έγιναν πρόσφατα, ακόμα και έξω από την «πρεσβεία», δεν θα πρέπει να επαναληφθούν με κανέναν τρόπο. Ειδικότερα κατά τη διάρκεια τής διάσκεψης στη Γενεύη, δεν πρέπει να υπάρξει οποιαδήποτε είτε διαδήλωση είτε δημοσιεύματα, τα οποία να ασκούν κριτική στην πολιτική της Τουρκίας για λύση δύο κρατών».
Να, λοιπόν, και ποιος άλλος πλην του διεθνούς μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμος παράγοντας για την τροπή που θα πάρει η πενταμερής.
Και να ένας παράγοντας που θα έκανε πιο χαρούμενο τον Βάσο Λυσαρίδη.
