Του Αλέξανδρου Σκούρα
Λίγες μέρες πριν, το πρόγραμμα Think Tanks and Civil Societies του πανεπιστημίου της Πεννσυλβάνια δημοσίευσε τον φετινό δείκτη Global Go To Think Tank που εξετάζει και κατατάσσει 8,162 δεξαμενές σκέψεις από ολόκληρο τον πλανήτη βάσει μιας σειράς κριτηρίων όπως το μέγεθος, η αποτελεσματικότητα και η χρηστή τους διαχείριση.
Οι συγγραφείς της μελέτης δίνουν μια πολύ καλοδιατυπωμένη απάντηση στο ερώτημα του τι ακριβώς είναι οι δεξαμενές σκέψεις: Είναι οργανισμοί έρευνας των δημόσιων πολιτικών και συμμετοχής που παράγουν έρευνες, αναλύσεις και συμβουλές προσανατολισμένες στο πεδίο της δημόσιας πολιτικής σε εγχώρια και διεθνή ζητήματα, συμβάλλοντας έτσι στη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων από τους αρμόδιους για τη χάραξη πολιτική και από το κοινό.
Οι δεξαμενές σκέψεις, συχνά λειτουργούν ως γέφυρα μεταξύ του ακαδημαϊκού και του πολιτικού κόσμου, αλλά και μεταξύ των κρατών και της κοινωνίας των πολιτών. Ο ρόλος τους είναι κυρίως να διατυπώνουν τα πορίσματα της πρωτογενούς και της εφαρμοσμένης έρευνας σε μία κατανοητή, αξιόπιστη και προσβάσιμη στους πολιτικούς και τους πολίτες γλώσσα.
Ο λόγος που τα τελευταία χρόνια, και ευρύτερα από τα τέλη του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα, ακούμε ολοένα και περισσότερο για το έργο των δεξαμενών σκέψης έχει να κάνει με τις εξελίξεις που έχουν σημειωθεί στο διάστημα αυτό στην οικονομία, την επιστήμη, την κοινωνία και την πολιτική. Μεταξύ των παραγόντων αυτών, οι συγγραφείς της μελέτης ξεχωρίζουν την επανάσταση της πληροφορίας και της τεχνολογίας, τον τερματισμό του κρατικού μονοπωλίου επί της πληροφόρησης, την ολοένα και μεγαλύτερη περιπλοκότητα των προβλημάτων της πολιτικής αλλά και του μεγέθους του κράτους, την κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών έναντι των κυβερνήσεων και των εκλεγμένων αξιωματούχων, την παγκοσμιοποίηση, και την ανάγκη για γρήγορη, έγκυρη και χρήσιμη πληροφόρηση και ανάλυση.
Οι δεξαμενές σκέψεις με άλλα λόγια λειτουργούν ως ενδιάμεσοι ανάμεσα αφενός στην παραγωγή της πληροφόρησης και αφετέρου τους πολίτες και τους πολιτικούς. Ο ρόλος τους μπορεί να είναι να ενημερώσουν, να πείσουν, να συνεγείρουν. Μπορεί να είναι ανεξάρτητες ή και πλήρως εξαρτημένες από το κράτος. Μπορεί να τιμούν τις διακηρυκτικές τους αξίες και την αποστολή τους ή να κάνουν κάτι το εντελώς διαφορετικό. Σε κάθε περίπτωση πάντως, είναι ένα οργανικό, και πλέον απαραίτητο, κομμάτι της σύγχρονης δημόσιας σφαίρας. Και στο πλαίσιο μιας ανοιχτής κοινωνίας, δηλαδή μιας κοινωνίας που επιτρέπει και ενθαρρύνει την κριτική, προσφέρουν προτάσεις και επιχειρήματα και ταυτόχρονα είναι ανοιχτές και οι ίδιες στην κριτική.
Στο πλαίσιο της μελέτης εξετάστηκαν 46 δεξαμενές σκέψης στην Ελλάδα, έναντι 100 στον Καναδά και 1872 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένα πράγμα είναι σίγουρο: Όσο περνά ο καιρός, τόσο ο ρόλος και το έργο των δεξαμενών σκέψης θα γίνεται ουσιαστικότερο και ταυτόχρονα περισσότερο σαφές στην αντίληψη του μέσου πολίτη.
