Του Αλέξανδρου Σκούρα
Η προεκλογική περίοδος κορυφώνεται και όλα δείχνουν ότι επίκειται νίκη της ΝΔ με αυτοδυναμία. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα ένα σοβαρό και μετρημένο πρόγραμμα, ήπια μεταρρυθμιστικό, που σίγουρα κινείται στη σωστή κατεύθυνση. Στον αντίποδα, ο Αλέξης Τσίπρας φαίνεται να έχει εγκαταλείψει τις επικοινωνιακές προσπάθειες που θα μπορούσαν να του αποφέρουν εκλογικά οφέλη από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους και κάνει μία τελευταία, ισχυρή προσπάθεια να κινητοποιήσει τη βάση του. Όμως, πέρα από τις κινήσεις των αρχηγών και των κομμάτων τους, οι υποψήφιες και υποψήφιοι βουλευτές κάνουν τον δικό τους αγώνα για τον σταυρό - δηλαδή για την προτίμηση των ψηφοφόρων του κόμματός τους.
Το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα είναι, χωρίς αμφιβολία, αρχηγοκεντρικό. Ο επόμενος πρωθυπουργός, πέραν της εκτελεστικής, θα ηγείται και της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, ενώ παράλληλα θα είναι και πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος. Μιλάμε για ένα σύστημα που στο πρόσωπο ενός ανθρώπου συγκεντρώνεται τεράστια πολιτική - και όχι μόνο - δύναμη. Αν σε αυτό προσθέσουμε και την παράδοση των κομμάτων να μην ανέχονται παρεκκλίσεις από την εκάστοτε κομματική γραμμή, θα μπορούσε άνετα να αναρωτηθεί κανείς τι σημασία έχει ο σταυρός προτίμησης στους βουλευτές, αφού όποιοι και να εκλεγούν θα ακολουθούν την πολιτική που χαράσσει ο πρωθυπουργός με κίνδυνο διαγραφής αν ποτέ διαφωνήσουν.
Αυτό το ερώτημα, αν και μπορεί να μην φαίνεται εκ πρώτης όψεως, έχει τεράστια σημασία για το πολιτικό μας σύστημα. Υπάρχουν πολίτες που πιστεύουν πραγματικά ότι η επιλογή βουλευτή δεν έχει καμία ουσιαστική πολιτική σημασία, και για τον λόγο αυτό χρησιμοποιούν άλλου είδους κριτήρια σταυροδοσίας, όπως το ποιος τους έταξε διορισμό για το παιδί τους, θέση στο δημόσιο, ή ότι θα τους κάνει ένα μικρό ρουσφέτι.
Στην πραγματικότητα όμως, παρά την ομολογουμένως αρχηγοκεντρική φύση του πολιτικού μας συστήματος, οι βουλευτές έχουν μεγάλη δύναμη και επιρροή στην πολιτική που ακολουθεί μία κυβέρνηση.
Ο πιο άμεσος τρόπος επιρροής των βουλευτών στο κυβερνητικό έργο προκύπτει από την αρχή της δεδηλωμένης. Κάθε πρωθυπουργός γνωρίζει ότι για να μπορεί να συνεχίσει το έργο του πρέπει να έχει την στήριξη της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Αυτή η συνθήκη, σε συνδυασμό με το ποιοι τελικά θα είναι οι εκλεγμένοι βουλευτές που θα δώσουν στην κυβέρνηση τη δεδηλωμένη στήριξή τους, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την κυβερνητική ατζέντα. Οι βουλευτές δεν είναι αναγκαστικά ούτε καλύτεροι ούτε χειρότεροι από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Έχουν και οι ίδιοι αρχές, πολιτικές βλέψεις, ελαττώματα, και ιδεολογίες. Αν, για παράδειγμα, κερδίσει τις εκλογές η Νέα Δημοκρατία και οι ψηφοφόροι της εκλέξουν μόνο κρατιστές που ανήκουν στην λαϊκή δεξιά, τότε τα περιθώρια φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων θα μειωθούν από την πλευρά της κυβέρνησης. Αντίθετα, αν οι ψηφοφόροι της ΝΔ επιλέξουν περισσότερους φιλελεύθερους υποψηφίους, τα περιθώρια αυτά θα μεγαλώσουν.
Ένας επιπλέον τρόπος που οι βουλευτές επηρεάζουν το κυβερνητικό έργο αφορά το ήθος τους. Στα χρόνια των μνημονίων είδαμε αρκετούς βουλευτές να αλλάζουν κοινοβουλευτικές ομάδες, να παραιτούνται ή να διαγράφονται από τα κόμματά τους. Αυτό το φαινόμενο μπορεί αρκετές φορές να οφείλεται σε μικροπολιτικές σκοπιμότητες ή άλλου είδους πολιτικές συναλλαγές, αλλά σίγουρα έχουν υπάρξει περιπτώσεις που ένας βουλευτής αποφάσισε ότι το νομοσχέδιο που του ζητήθηκε να ψηφίσει υπερβαίνει τις κόκκινες γραμμές που του επιβάλλει το ήθος ή οι αρχές του. Αν οι ψηφοφόροι σταυρώσουν υποψηφίους με αχνές κόκκινες γραμμές, η εκάστοτε κυβέρνηση γλυτώνει από έναν από τους λίγους θεσμικούς περιορισμούς που υπάρχουν στο σύστημα. Αν, αντίθετα, εκλεγούν άνθρωποι που έχουν σθένος χαρακτήρα και ισχυρές αρχές, τότε η κυβέρνηση θα γνωρίζει καλύτερα ποια είναι τα όρια της και θα προσαρμοστεί σε αυτά.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η εκλογή ανθρώπων με ήθος και ξεκάθαρες κόκκινες γραμμές κάνει το έργο της κυβέρνησης δυσκολότερο. Αυτό αρχικά μπορεί να φαντάζει ως κάτι αρνητικό αλλά αν το δει κανείς θεσμικά, ίσως και να πρόκειται για ευτύχημα. Ο λόγος για τον οποίο έχουμε διακριτές εξουσίες είναι η αποφυγή των καταχρήσεων. Οι βουλευτές, που ασκούν τη νομοθετική εξουσία, έχουν υποχρέωση να ελέγχουν την κυβέρνηση και να εκφράζουν τη “βουλή των Ελλήνων”. Κατά συνέπεια, είναι θετικό στοιχείο για τη δημοκρατία μας η υποχρέωση της εκάστοτε κυβέρνησης να λαμβάνει υπόψη της τις κόκκινες γραμμές των βουλευτών.
