Της Σοφίας Βούλτεψη *
Αν θυμόμαστε καλά ο κ. Τσίπρας πέρασε τα τελευταία δύο χρόνια της διακυβέρνησής του κομπορρημονώντας για τις αναβαθμίσεις των διεθνών οίκων. Η σχετική αναφορά δεν έλειπε από καμιά προεκλογική ομιλία του – αν και τον καιρό της ακραίας αντιπολίτευσής του καλούσε την κυβέρνηση Σαμαρά να… τους γυρίσει την πλάτη! Έτσι πήγαμε από τις αναβαθμίσεις στα σκουπίδια, μετά στα ωσαννά και τώρα σε νέους φόβους.
Βοηθούσαν, βέβαια, και οι ίδιοι οι διεθνείς οίκοι που τον τελευταίο προεκλογικό χρόνο τα έβλεπαν όλα ανθηρά και τώρα ανακαλύπτουν τις παθογένειες.
Πάρτε για παράδειγμα τον οίκο αξιολόγησης Moody''s: Στην τελευταία περιοδική αξιολόγησή του (23 Αυγούστου), αναφέρει ότι «το αξιόχρεο της Ελλάδας (Β1) στηρίζεται από τη «μέτρια» οικονομική ισχύ της χώρας» και ότι «το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας, αντανακλά το υψηλότερο επίπεδο πλούτου της σε σχέση με χώρες που έχουν αντίστοιχο αξιόχρεο και τη μέτριου μεγέθους οικονομία της με μέτριο επίπεδο διαφοροποίησης, τα οποία αντισταθμίζονται από την ακόμα σημαντική αβεβαιότητα για τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης, δεδομένων των δυσμενών δημογραφικών δεδομένων και των χαμηλών ποσοστών επενδύσεων και αποταμιεύσεων».
Μιλά επίσης για τις «ακόμα αδύναμες επιδόσεις σχετικά με το κράτους δικαίου, την αποτελεσματικότητα του κράτους και τον έλεγχο της διαφθοράς, όπως μετρώνται από τους δείκτες διακυβέρνησης σε παγκόσμιο επίπεδο, που αντισταθμίζονται από τη βελτίωση στο ιστορικό της νομοθέτησης και εφαρμογής μεταρρυθμίσεων που έχουν συμφωνηθεί», ενώ «η χαμηλή δημοσιονομική ισχύς αντανακλά το πολύ υψηλό βάρος του δημόσιου χρέους που αντισταθμίζεται από μία ευνοϊκή διάρθρωσή του με πολύ χαμηλά επιτόκια και πολύ μεγάλες περιόδους αποπληρωμής και η υψηλή ευπάθεια στον κίνδυνο γεγονότων (event risk) προκύπτει από τους κινδύνους του τραπεζικού τομέα».
Αυτά προφανώς δεν είναι προβλήματα που προκάλεσε η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Είναι προβλήματα που επέτεινε η διακυβέρνηση Τσίπρα – Καμμένου.
Έστρωναν το χαλί στον Τσίπρα
Όταν, όμως, στις 2 του περασμένου Μαρτίου ο ίδιος οίκος αναβάθμισε το ελληνικό αξιόχρεο κατά δύο βαθμίδες, στο Β1 με σταθερή προοπτική από Β3 με θετική προοπτική, η ενέργεια εκείνη συνοδευόταν εκ μέρους του οίκου από «χαρμόσυνες» επισημάνσεις του τύπου «η αναπτυξιακή δυναμική φαίνεται να είναι όλο και περισσότερο εμπεδωμένη, με καλές προοπτικές περαιτέρω προόδου και χαμηλό κίνδυνο αναστροφής», ενώ «η συνεχιζόμενη μεταρρυθμιστική προσπάθεια αρχίζει να αποφέρει σταδιακά καρπούς στην οικονομία», καθώς, πάντα κατά τον συγκεκριμένο οίκο «η ανταγωνιστικότητα έχει βελτιωθεί σημαντικά, λόγω της σημαντικής μείωσης του κόστους εργασίας και οι εξαγωγές τόσο των προϊόντων όσο και των υπηρεσιών επιταχύνθηκαν γοργά το 2018».
Αναφερόταν επίσης ότι «οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας αρχίζουν να αντανακλώνται σε ισχυρή αύξηση της απασχόλησης, με ρυθμό 2% ή παραπάνω τα τελευταία τρία χρόνια» και «οι μεταρρυθμίσεις «ενισχύονται το τελευταίο διάστημα και αποτελούν θετικό βήμα για να φέρουν ξένη τεχνογνωσία, κεφάλαια και επενδύσεις καθώς και για να βελτιώσουν τον ανταγωνισμό στις εγχώριες αγορές».
Και ακόμη: «Το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και η Τράπεζα της Ελλάδος έχουν παρουσιάσει νέες προτάσεις για την επιτάχυνση της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων του τραπεζικού τομέα, οι οποίες - αν εφαρμοσθούν - θα μπορούσαν να αποτελέσουν μία σημαντική παράμετρο για την πιο επιθετική αντιμετώπιση της βασικής αδυναμίας των τραπεζών».
Και άλλα πολλά που έστρωναν το χαλί στον κ. Τσίπρα για να διακηρύσσει πως βγήκαμε από τα μνημόνια και την κρίση…
Όπως οι έπαινοι για την έξοδο στις αγορές, τις μεταρρυθμίσεις που βοήθησαν σε «σημαντική δημοσιονομική προσαρμογή, τα «σημαντικά μαξιλάρια», τη βιωσιμότητα του χρέους, την σταθερή προοπτική, ενώ την ίδια ώρα η Έκθεση της Κομισιόν κατέγραφε καθυστερήσεις στην υλοποίηση των δεσμεύσεων και όλοι μαζί διαφωνούσαν με την αύξηση του κατώτατου μισθού.
Ακολούθησαν οι γνωστοί πανηγυρισμοί της κυβέρνησης του κ. Τσίπρα, που ετοιμαζόταν να πάει στις εκλογές με όπλο τις αναβαθμίσεις.
Τον Αύγουστο του 2018, στην περσινή περιοδική έκθεσή του, ο ίδιος οίκος, ανέφερε πως «η Ελλάδα ανακάμπτει από μια παρατεταμένη κρίση χρέους, καθώς η οικονομία της επεκτάθηκε για πέντε διαδοχικά τρίμηνα, εμφανίζοντας τις καλύτερες επιδόσεις από το 2005-2006». Πρόσθετε, βέβαια, πως η ανάπτυξη ήταν μεν σταθερή, αλλά δεν ήταν σταθερές οι πηγές της, καθώς «οι εξαγωγές συνήθως ήταν θετικές, όμως όχι και η κατανάλωση και οι επενδύσεις».
Τώρα, ανακάλυψαν ξανά τα προβλήματα της ελληνικής… μετριότητας, των αβεβαιοτήτων, των χαμηλών επενδύσεων και αποταμιεύσεων και του δημογραφικού!
Βέβαια, οι οίκοι Fitch και Standard & Poors, δεν είχαν σταθεί και τόσο γενναιόδωροι τον Απρίλιο του 2019, με τον πρώτο να χτυπάει καμπανάκι για το υπέρογκο δημόσιο χρέος, τα κόκκινα δάνεια, την χαμηλή ανάπτυξη της οικονομίας, αλλά και την δυσκολία προσέλκυσης επενδύσεων και υλοποίησης των ιδιωτικοποιήσεων και τον δεύτερο να μην προχωρά σε αναβάθμιση τον περασμένο Απρίλιο.
Για να μην μιλήσουμε και για την παρατήρηση του Standard & Poors που, τον περασμένο Απρίλιο, είχε αναφερθεί και στη… Συμφωνία των Πρεσπών, που την έβρισκε θετική «για τις προοπτικές ανάπτυξης της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας. «Πιστεύουμε ότι η συμφωνία είναι θετική για τις οικονομικές σχέσεις και τις προοπτικές ανάπτυξης και των δύο χωρών», ανέφερε…
Άλλωστε, στα τέλη του Ιουνίου 2018 λίγες μέρες μετά την «συμφωνία» στο Eurogroup και λίγες μέρες πριν από την υπογραφή στις Πρέσπες, ο S&P είχε ανακοινώσει ότι αναβάθμισε το μακροπρόθεσμο αξιόχρεο της Ελλάδας σε Β+ από Β, με σταθερή προοπτική.
Ήθελε να ρίξει στα σκουπίδια τους Οίκους
Τότε και αν είχε πανηγυρίσει ο κ. Τσίπρας. Ο οποίος (για να μην ξεχνιόμαστε) στις 16 Ιανουαρίου 2012, σε ομιλία του σε εκδήλωση της γερμανικής Αριστεράς, είχε βροντοφωνάξει:
«Η λύση θα δοθεί από τις πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες θα έρθουν σε ρήξη με την πολιτική του νεοφιλελευθερισμού. Από τις πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες, με τη βοήθεια των λαών της Ευρώπης, θα κατατάξουν στην κατηγορία "σκουπίδια" τους οίκους αξιολόγησης και τις αγορές και θα βάλουν ΑΑΑ στην κοινωνία και στην πραγματική οικονομία: Αλληλεγγύη, Ανάπτυξη, Απασχόληση».
Βέβαια, όταν βρέθηκε στην εξουσία, ο κ. Τσίπρας αντί να ρίξει στα σκουπίδια τους οίκους, έριξε στα σκουπίδια ολόκληρη τη χώρα.
Δηλαδή, παρέλαβε τις αξιολογήσεις στο Β και τις έριξε στο CCC. Δηλαδή στα σκουπίδια!
Συγκεκριμένα όσον αφορά στον οίκο Standard & Poor's:
Στις 12 Σεπτεμβρίου 2014, ο οίκος Standard & Poor''s είχε αναβαθμίσει το μακροπρόθεσμο αξιόχρεο της Ελλάδας σε B από B-, εκτιμώντας ότι οι κίνδυνοι για την δημοσιονομική προσαρμογή της χώρας είχαν αμβλυνθεί και με την σημείωση ότι αναμένει πως η ελληνική οικονομία θα βγει το 2015 από επτά χρόνια ύφεσης του ΑΕΠ της.
Βρισκόμασταν δηλαδή στο Β ήδη από το 2014. Αλλά στις 6 Φεβρουαρίου 2015, ο ίδιος οίκος μας είχε υποβαθμίσει στο Β- με αρνητική προοπτική.
Και στις 15 Απριλίου 2015, ο ίδιος οίκος μας υποβάθμισε από Β- σε CCC+ με αρνητική προοπτική.
Και στις 11 Ιουνίου 2015, μας υποβάθμισε από CCC+ σε CCC με επίσης αρνητική προοπτική.
Το ίδιο συνέβη και με όλους τους άλλους διεθνείς οίκους αξιολόγησης. Μας είχαν αναβαθμίσει στο Β στη διάρκεια του 2014 και μας καταβαράθρωσαν στο CCC το 2015.
Χρειάστηκε ένα τρίτο μνημόνιο, μερικά ακόμη συμπληρωματικά, ένα υπερταμείο και μια Μακεδονία για να μας επαναφέρουν εκεί που ήμασταν το 2014 – χωρίς τα αχρείαστα νέα μνημόνια.
Με λίγα λόγια, πήραν την αναβαθμισμένη οικονομία του 2014, την γκρέμισαν, την παρέδωσαν ολόκληρη στους δανειστές, οδήγησαν όλες τις αξιολογήσεις στην κατηγορία των σκουπιδιών και μετά άρχισαν να πανηγυρίζουν πάνω στα ερείπιά της.
Έλεγε ο Καμμένος στις 18 Ιουλίου 2017: «Ήδη έρχονται οι οίκοι αξιολόγησης που μας τσακίσανε και μας έβαλαν σε αυτή την ιστορία, με συνεργό το Γιώργο Παπανδρέου και εν συνεχεία το Σαμαρά με το Βενιζέλο, να αναγνωρίζουν ότι επιτέλους η χώρα βγαίνει από την κρίση και μπαίνουμε σε περίοδο ανάπτυξης και πρέπει να ξέρουνε ότι ο Πάνος Καμμένος και ο Αλέξης ο Τσίπρας, ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, δεν είμαστε μαζί για να καλύψουμε παλιές αμαρτίες, όπως έκανε το ΠΑΣΟΚ με τη ΝΔ».
Έλεγε και ο Τσίπρας στις 27 Ιουλίου 2017: «Αυτά, λοιπόν, ήταν τα μηνύματα εκείνα που ήθελαν να ακούσουν οι διεθνείς επενδυτές, προκειμένου οι οίκοι να αναβαθμίσουν την Ελλάδα, πράγμα το οποίο έκαναν και προκειμένου οι ίδιοι να εκφράσουν την εμπιστοσύνη τους, βάζοντας ρευστό στα ελληνικά ομόλογα».
Και νωρίτερα, όταν βρισκόταν στην αντιπολίτευση, τους οίκους είχε πάλι χρησιμοποιήσει.
Έλεγε ο κ. Τσίπρας στην «Αυγή της Κυριακής» (28 Δεκεμβρίου 2014): «Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αφήνουν κατά μέρους τις προπαγανδιστικές κορώνες και παραδέχονται ότι δεν υπάρχει για την Ευρώπη άλλη επιλογή, πέρα από την αποδοχή της δημοκρατικής επιλογής του ελληνικού λαού. Ενώ ακόμη και περίφημοι οίκοι παραδέχονται στις εκθέσεις τους ότι το πιθανότερο σενάριο μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι η υποχώρηση της ευρωπαϊκής ηγεσίας και η αποδοχή ενός συμβιβασμού με τη νέα ελληνική κυβέρνηση, χωρίς περαιτέρω λιτότητα».
Δηλαδή υποστήριζε ότι οι οίκοι πίστευαν πως οι δανειστές θα… υποχωρούσαν!
Οι δανειστές όχι μόνο δεν υποχώρησαν, αλλά και επέβαλαν ακόμη σκληρότερους όρους.
Στις 27 Ιανουαρίου 2015, δυο μέρες μετά τις εκλογές που έφεραν στην εξουσία τους κ.κ. Τσίπρα και Καμμένο ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Moody's ανακοίνωσε ότι το αποτέλεσμα των ελληνικών εκλογών είναι πιστωτικά αρνητικό (credit negative) για την Ελλάδα, επειδή εντείνει τους κινδύνους αναχρηματοδότησης και ρευστότητας της χώρας, υπονομεύει την εμπιστοσύνη των καταθετών και έχει δυσμενή επίπτωση στις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξής της.
Και βέβαια, στις 16 Ιανουαρίου 2015, λίγες μέρες πριν από τις εκλογές δηλαδή, ο Fitch προχώρησε στην αναθεώρηση της προοπτικής της Ελλάδας διαμορφώνοντας τη σε «αρνητική» από «σταθερή», υποστηρίζοντας ότι η πολιτική αβεβαιότητα που επικρατεί εν όψει των εκλογών μπορεί να καθυστερήσει την πρόσβαση της χώρας στην αγορά και να βλάψει την ανάκαμψη της οικονομίας της. Όπως αναφερόταν στη σχετική ανακοίνωση, οι δημοσκοπήσεις για την 25η Ιανουαρίου δίνουν προβάδισμα στον ΣΥΡΙΖΑ, κάτι που έχει δημιουργήσει αμφιβολίες σχετικά με τη δημιουργία κυβερνητικής πολιτικής, ενώ παράλληλα καθιστά τις προοπτικές αβέβαιες.
Και στις 26 Σεπτεμβρίου 2015, λίγες μέρες μετά τις δεύτερες εκλογές δηλαδή, ο οίκος Moody's, επιβεβαίωσε την αξιολόγηση των κρατικών ομολόγων της Ελλάδας στο Caa3, βαθμολογία δηλαδή κατηγορίας «σκουπιδιών» στην οποία είχε τοποθετήσει την Ελλάδα τον Ιούλιο, λίγο πριν από το γελοίο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου.
Οι αναβαθμίσεις επί «Σαμαροβενιζέλων»
Στις 22 Νοεμβρίου του 2014, παρά το γεγονός ότι διαρκούσαν οι πολύ δύσκολες διαπραγματεύσεις με την τρόικα, ο οίκος αξιολόγησης Fitch είχε διατηρήσει τη βαθμολογία της Ελλάδας στο B, με σταθερές προοπτικές.
Η είδηση είχε περάσει σχεδόν στα ψιλά, καθώς και το γεγονός ότι ο οίκος έκανε ειδική αναφορά στην «αξιόλογη δημοσιονομική προσαρμογή» της χώρας μας τα τελευταία χρόνια, στην πρόβλεψη για ανάπτυξη 0,5% του ΑΕΠ για το 2014 και 2,5% για το 2015, αλλά και στο γεγονός ότι ο προϋπολογισμός της Ελλάδας βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου του 2014.
Προηγουμένως στις 12 Σεπτεμβρίου 2014, ο οίκος Standard & Poor''s είχε αναβαθμίσει το μακροπρόθεσμο αξιόχρεο της Ελλάδας σε B από B-, εκτιμώντας ότι οι κίνδυνοι για την δημοσιονομική προσαρμογή της χώρας είχαν αμβλυνθεί και με την σημείωση ότι αναμένει πως η ελληνική οικονομία θα βγει το 2015 από επτά χρόνια ύφεσης του ΑΕΠ της.
Στις 2 Αυγούστου 2014, ο οίκος Moody's είχε προχωρήσει στην αναβάθμιση του ελληνικού μακροπρόθεσμου αξιόχρεου (των ομολόγων) κατά δυο βαθμίδες, από Caa3 σε Caa1, με σταθερή προοπτική.
Στις 11 Ιουλίου 2014, σε αναβάθμιση της μακροπρόθεσμης πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας σε «Β» από «CCC» είχε προχωρήσει ο καναδικός οίκος αξιολόγησης DBRS, ενώ, παράλληλα, είχε αναβαθμίσει το outlook σε σταθερό από αρνητικό – ενώ τώρα, όπως είδαμε, επιμένει στο CCC.
Στις 20 Ιουνίου 2014, ο οίκος Fitch είχε αναβαθμίσει το αξιόχρεο των εγγυημένων από το ελληνικό δημόσιο ομολόγων υψηλής εξασφάλισης τριών ελληνικών τραπεζών -της Εθνικής, της Alpha Bank και της Eurobank Ergasias- στη βαθμίδα Β, από Β-.
Στις 23 Μαΐου 2014, ο οίκος Fitch είχε αναβαθμίσει το αξιόχρεο του ελληνικού δημοσίου στη βαθμίδα Β με σταθερή προοπτική.
Στις 12 Μαΐου 2014, ο ιαπωνικός οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης R & I (Rating and Investment Information) ανακοίνωσε την αναβάθμιση του αξιόχρεου της Ελλάδας σε ξένο και εγχώριο νόμισμα στη βαθμίδα Β- με σταθερή προοπτική από τη βαθμίδα CC.
Στις 11 Απριλίου 2014, μετά την έξοδο της Ελλάδας στις αγορές, ο οίκος Fitch ανέφερε πως «η επιστροφή της Ελλάδας στη διεθνή αγορά ομολόγων βοηθά στην κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών του δημοσίου της και τονίζει το μέγεθος της δημοσιονομικής και οικονομικής προσαρμογής της χώρας στο πλαίσιο του προγράμματος της ΕΕ και του ΔΝΤ». Πρόσθετε ωστόσο ότι «παραμένουν σημαντικοί κίνδυνοι για το αξιόχρεο του ελληνικού δημοσίου και ότι παραμένει υψηλός ο πολιτικός κίνδυνος».
Συμπέρασμα: Επί Σαμαροβενιζέλων είχαμε αναβαθμιστεί σε Β, επί Τσιπροκαμμένων πέσαμε στο CCC, αφού τα υπέγραψαν όλα άρχισαν οι αναβαθμίσεις και τώρα, επί Μητσοτάκη, θυμήθηκαν το… δημογραφικό!
Με λίγα λόγια, χρόνια τώρα παίζουμε τις μουσικές καρέκλες: Από τις αναβαθμίσεις στα σκουπίδια, από τα σκουπίδια στα ωσαννά και τώρα από τα ωσαννά πίσω στις ανησυχίες.
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι βουλευτής Β΄ Αθηνών Νοτίου Τομέα Ν.Δ., πρώην υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και κυβερνητική εκπρόσωπος, δημοσιογράφος
