Έπειτα από τρεις συνεχόμενες εβδομάδες κατάληψης του κτιρίου Διοίκησης του Α.Π.Θ., και κατόπιν επέμβασης της αστυνομίας, το Πανεπιστήμιο κατάφερε να αποκαταστήσει ξανά τη λειτουργία του, ενημερώνοντάς μας παραλλήλως, ότι οι καταληψίες προκάλεσαν ζημιές ύψους 65.000 ευρώ. Το πρώτο ερώτημα που γεννιέται, λοιπόν, είναι το «ποιος θα πληρώσει τη ζημιά;».
Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θα πρέπει να δούμε ορισμένα ακόμη στοιχεία απ' το παρελθόν, τα οποία προσδίδουν μια πιο ολιστική εικόνα στην όλη κατάσταση. Μπορεί να τα βρει κανείς πολύ εύκολα με ένα απλό γκουγκλάρισμα:
6 Δεκεμβρίου 2008: Ο Κοσμήτορας της Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ., μας ενημερώνει ότι σημειώθηκαν εκτεταμένες ζημιές σε αρκετές πτέρυγες του Πολυτεχνείου. Δεν σημειώνεται υπολογισμός του κόστους αλλά αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ήταν η ημερομηνία της δολοφονίας του Γρηγορόπουλου, η οποία συνοδεύτηκε από ένα σωρό εκτεταμένες καταστροφές δημόσιας περιουσίας. Ομάδες ατόμων έβαλαν φωτιά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, η οποία κατέστρεψε ολοκληρωτικά το κτήριο της Βιβλιοθήκης Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών ενώ απείλησε μέχρι και το κτήριο «Κωστής Παλαμάς», το οποίο φιλοξενεί σπάνιο αρχειακό υλικό. Στη Θεσσαλονίκη πυρπολήθηκαν ένα σωρό καταστήματα και τράπεζες και σημειώθηκαν πολλές κλοπές.
9 Δεκεμβρίου 2014: Ομάδα 50 ατόμων καταλαμβάνει χώρους του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου προκαλώντας μια σειρά από ζημιές. Παραβιάστηκαν γραφεία Καθηγητών, καταστράφηκε εξοπλισμός του κτιρίου Διοίκησης και μάλιστα διαπιστώθηκε ότι εισήλθαν άγνωστοι στη Γραμματεία του Τμήματος Κινηματογράφου ψάχνοντας τους φακέλους της.
26 Δεκεμβρίου 2014: Ομάδες εισβάλλουν στο Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Ε.Κ.ΠΑ, παραβιάζοντας 40 διαφορετικά γραφεία, κλέβοντας εξοπλισμούς και καταστρέφοντας πόρτες. Σύμφωνα με ανακοίνωση του ίδιου του Τμήματος: «Από τον Μάρτιο του 2014 το Τμήμα έχει υποστεί διαρρήξεις και βανδαλισμούς δέκα φορές με απώλειες εξοπλισμού της τάξης των 180.000 ευρώ, χωρίς να υπολογίσει κανείς το κόστος της αποκατάστασης των εκτεταμένων ζημιών και την απώλεια πνευματικής εργασίας αποθησαυρισμένης εκεί υπό διάφορες μορφές».
14 Ιουλίου 2016: No border camp. Χιλιάδες κόσμος προσκείμενος στην αναρχία και την αριστερά, έρχεται και καταλαμβάνει τον χώρο του Α.Π.Θ., μετατρέποντάς τον σε μια μεγάλη κατασκήνωση, χωρίς να έχει πάρει έγκριση από κανέναν. Η κατασκήνωση αυτή κράτησε 10 ολόκληρες μέρες κατά τις οποίες αναστάλθηκε η λειτουργία του Α.Π.Θ. Το αποτέλεσμα όλου αυτού ήταν ζημιές κόστους 40.000 ευρώ. Παραβίασαν εισόδους θυρωρείων και κλειδαριές αιθουσών διδασκαλίας, έσπασαν ένα σωρό πόρτες από γραφεία και από Αίθουσες Τελετών, ξεκρέμασαν τις προσωπογραφίες εκλιπόντων Καθηγητών, γέμισαν με graffiti τοίχους και μαρμάρινα πατώματα, εγκατέστησαν μαγειρείο μπροστά από τη Νομική Σχολή και προχώρησαν σε υδραυλικού περιεχομένου τροποποιήσεις προκειμένου να διοχετεύεται νερό από τις τουαλέτες των Πανεπιστημίων στο μαγειρείο τους. Είχαν μάλιστα και δική τους «αστυνόμευση», λέγοντας σε Καθηγητές και σε Πρυτάνεις να φύγουν από τον χώρο, επειδή είναι δικός τους και απαιτώντας απ' αυτούς να ανοίξουν τα κτήρια αλλιώς θα τα έσπαζαν.
17 Νοεμβρίου 2018: Επεισόδια στο Πολυτεχνείο και σε χώρους του Α.Π.Θ.. Το Πολυτεχνείο μετατρέπεται σε βομβαρδισμένο τοπίο. Καταστράφηκαν υαλοπίνακες, καρτοτηλέφωνα, συστήματα πυρόσβεσης, ξηλώθηκαν μαρμάρινες επιφάνειες, έγιναν εισβολές σε γραφεία Καθηγητών και εκλάπη εξοπλισμός. Το κόστος ανήλθε στα 20.000 ευρώ.
6 Δεκεμβρίου 2018: Μετά τη λήξη της πορείας για τα δέκα χρόνια από τον θάνατο του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, μια ομάδα ατόμων εισέβαλε στη Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ. και την κατέλαβε επί δύο μέρες προκαλώντας εν τέλει ζημιές ύψους περίπου 100.000 ευρώ. Ξήλωσαν γυψοσανίδες, διέλυσαν ηλεκτρονικό εξοπλισμό και τον εξοπλισμό τηλεδιασκέψεων της Σχολής, κατέστρεψαν τουαλέτες, έσπασαν θρανία και τζάμια και δεν δίστασαν να κλέψουν τα κλειδιά από τις καθαρίστριες, αποκτώντας έτσι πρόσβαση στη Γραμματεία του Τμήματος και διαλύοντας το αρχείο της. Ένα σωρό πολύτιμοι φάκελοι, καταστράφηκαν και έπειτα ακολούθησε η καταστροφή του κυλικείου της Σχολής. Τα βίντεο που υπάρχουν διαθέσιμα στο διαδίκτυο είναι συγκλονιστικά.
Παρέθεσα ενδεικτικά ορισμένα περιστατικά που βρήκα εύκολα στο διαδίκτυο, αφού διασταύρωσα τις πληροφορίες τους. Αν πάει κανείς ακόμη πιο πίσω χρονικά ή και στα κενά ανάμεσα στις ημερομηνίες που άφησα, θα βρει σίγουρα πολλά ακόμη. Περιορίστηκα κυρίως σε περιστατικά που συνέβησαν στο Α.Π.Θ. και στο Ε.Κ.Π.Α. Αν ψάξει κανείς σε άλλα Πανεπιστήμια θα βρει σίγουρα κι εκεί ανάλογες καταστάσεις. Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψιν είναι ότι σε πολλά από αυτά τα περιστατικά δεν έχει δημοσιοποιηθεί το κόστος τους ενώ σίγουρα υπάρχουν ένα σωρό μικρότερης κλίμακας φθορές, οι οποίες δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα.
Υπάρχει όμως και μια ακόμη σημαντικότατη διάσταση του προβλήματος που συχνά παραβλέπεται: η φθορά που δεν γίνεται να κοστολογηθεί. Τα σπασμένα τζάμια, οι κλοπές τεχνολογικού εξοπλισμού, το βάψιμο των τοίχων, όλα αυτά είναι μετρήσιμα. Πόσο κοστίζει, όμως, η καταστροφή του αρχειακού υλικού των διαφόρων Σχολών, όταν χάνονται πολύτιμοι φάκελοι που δεν υπήρχαν ηλεκτρονικά; Πόσο κοστίζει η απώλεια των δεδομένων που είχαν σώσει Καθηγητές και Καθηγήτριες στα laptop τους, τα οποία εκλάπησαν;
Πόσο κοστίζει αυτή η απώλεια του χρόνου ζωής και έρευνας, η οποία πηγαίνει χαμένη, επειδή έχασες τα αρχεία σου και πρέπει να αρχίσεις ξανά απ? την αρχή; Πόσο κοστίζει η ψυχολογική βία που ασκείται σε ένα σωρό φοιτητές και Καθηγητές εδώ και δεκαετίες; Στην πρόσφατη κατάληψη του Α.Π.Θ. που λέγεται ότι θα κοστίσει 65.000 ευρώ, πέρα από κλοπές τεχνολογικού εξοπλισμού και επίπλων, παρατηρήθηκε παραβίαση προσωπικών φακέλων μελών ΔΕΠ του Α.Π.Θ., παραβίαση αρχείων που αφορούν το πρόγραμμα Erasmus, παραβίαση ευαίσθητων αρχείων της γραμματείας του Πρυτανικού Συμβουλίου. Αλήθεια, πόσο κοστίζει αυτή η παραβίαση αρχείων;
Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη αν ένα μέλος Δ.Ε.Π. ή ένας ερασμίτης φοιτητής υποστεί οποιουδήποτε είδους βλάβη, επειδή κάποιος θα χρησιμοποιήσει στοιχεία που υπέκλεψε; Και πόσο εύκολο είναι να εντοπιστεί κάτι τέτοιο; Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη, αν κάποια μέλη του Πανεπιστημίου δεχτούν επιθέσεις στα σπίτια τους ή στην περιουσία τους από άτομα που θα έχουν βρει τις διευθύνσεις τους μέσω της κατάληψης; Επί τρεις εβδομάδες ένα σωρό άτομα, πολλά απ' αυτά εντελώς άσχετα με το Πανεπιστήμιο, βρίσκονταν διαρκώς μέσα στο κέντρο διοίκησης του Α.Π.Θ., εκεί όπου φυλάγονταν ένα σωρό σημαντικοί φάκελοι, οι οποίοι μαθαίνουμε ότι παραβιάστηκαν. Πόσο κοστίζει όλο αυτό; Πόσο κοστίζει η ηθική φθορά, δηλαδή ο εξευτελισμός των ίδιων των Πανεπιστημίων, τα οποία μετατρέπονται σε άνδρα ανομίας;
Σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσίευσε το ΠΑ.ΜΑΚ στις 10/5/2018, το Α.Π.Θ. βγήκε πρώτο σε ανομία σε ολόκληρη την Ελλάδα, με βιασμούς, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, ναρκωτικά, μέχρι και φόνο να έχει συμβεί εντός του. Όπως αναφέρεται στην έρευνα για τα ελληνικά Πανεπιστήμια:
«την τελευταία επταετία έχουν σημειωθεί 107 παρεμποδίσεις δραστηριότητας, 96 καταλήψεις πανεπιστημιακών χώρων, 76 εισβολές, 45 απειλές κατά προσώπων, 44 καταστροφές εντός ΑΕΙ, 38 επιθέσεις και 35 προπηλακισμοί, 31 ματαιώσεις εκλογών, 30 περιστατικά διακίνησης ναρκωτικών εντός πανεπιστημίων, 2 βιασμοί, 6 διαρρήξεις, 10 εμπρησμοί και περιστατικά ηλεκτρονικής βίας, 17 περιστατικά ξυλοδαρμού και 10 ομηρίας, μία περίπτωση πυροβολισμού, ένα κρούσμα σεξουαλικής παρενόχλησης, 24 σοβαροί τραυματισμοί, ένας φόνος…».
Από τη σελ. 15 και εξής, υπάρχει πίνακας που λέει αναλυτικά το τι συνέβη στην κάθε περίπτωση. Αντιλαμβάνεται κανείς το πόσο σουρεαλιστική θα ακουγόταν αυτή η είδηση στα αυτιά ενός οποιουδήποτε άλλου Πανεπιστημίου του εξωτερικού;
Πολύ εύκολα λοιπόν μπορεί να αντιληφθεί κανείς, ότι η ζημιά που γίνεται στο Πανεπιστήμιο εδώ και δεκαετίες είναι πολύ μεγαλύτερη όχι μόνο από τα 65.000 ή τα 200.000 ευρώ που κοστολογούνται αλλά και από κάθε είδους ανάλογη κοστολόγηση, όσο υψηλή κι αν είναι, επειδή αυτή μετράει αναγκαστικά μόνο το καθαρά υλικό κομμάτι της φθοράς. Το ερώτημα επανέρχεται: «Ποιος θα πληρώσει όλες αυτές τις ζημιές»; Η απάντηση είναι εύκολη: «Όποιος τις πλήρωσε και τις προηγούμενες φορές».
Ποιος ήταν αυτός; Αφενός το Υπουργείο Παιδείας και αφετέρου οι Λογαριασμοί Ειδικών Κονδυλίων Έρευνας. Κάθε χρόνο το Υπουργείο στέλνει λεφτά στα Α.Ε.Ι., τα οποία συνήθως πηγαίνουν σε δαπάνες, όπως η ΔΕΗ. Μερικές φορές, υπάρχουν και έκτακτες επιχορηγήσεις απ' το Υπουργείο, όπως είδαμε, επί παραδείγματι, το 2016, όπου ο τότε Υπουργός κ. Φίλης, υπέγραψε απόφαση με την οποία το Υπουργείο Παιδείας επιχορήγησε 40.000 ευρώ στο Α.Π.Θ., «προκειμένου να καλυφθούν δαπάνες για την αποκατάσταση φθορών σε κτήρια και υλικοτεχνική υποδομή που προκλήθηκαν το μήνα Ιούλιο του 2016».
Ταυτοχρόνως, από ερευνητικά προγράμματα Καθηγητών συγκεντρώνονται διάφορα ποσά εκ των οποίων το Πανεπιστήμιο κρατάει ένα overhead συνήθως γύρω στο 15%. Υπάρχουν βέβαια και οι διάφορες εισφορές Καθηγητών και λοιπά έσοδα του Πανεπιστημίου. Από αυτά τα ποσά, λοιπόν, πληρώνονται όλες αυτές οι ζημιές που μπορούν να κοστολογηθούν. Έσοδα των Πανεπιστημίων προοριζόμενα για έρευνα, καταλήγουν στην κάλυψη ζημιών που τις προκαλούν αυτοί που ταυτοχρόνως διαμαρτύρονται για την υποχρηματοδότηση του Πανεπιστημίου.
Το ακόμη πιο αστείο είναι να συμβαίνουν όλα τα παραπάνω αλλά να ζητάει κανείς να μη δοθούν χρήματα για την ασφάλεια του Πανεπιστημίου, επειδή είναι μεγάλο το κόστος. Όσο μεγάλο κι αν είναι, θα γλιτώσει τα Πανεπιστήμιά μας από πολύ μεγαλύτερο κόστος, το οποίο ήδη είναι κατά πολύ μεγαλύτερο.
Το ερώτημα όμως ακόμη δεν απαντήθηκε επαρκώς: «Από που βρίσκει το Υπουργείο Παιδείας όλα αυτά τα λεφτά με τα οποία καλύπτει τις ζημιές»; Η απάντηση είναι ακόμη πιο απλή: «Από τον φορολογούμενο». Στο ερώτημα «ποιος πληρώνει όλες αυτές τις ζημιές», η απάντηση είναι μόνο μια: «Εμείς».
Η έρευνα του ΠΑΜΑΚ
* Ο Αστέριος Κεχαγιάς είναι Υποψ. Διδάκτορας, Τμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ., Υποψ. Διδάκτορας, Ινστιτούτο Αρχαιολογίας, Εβραϊκό Πανεπιστήμιο Ιεροσολύμων.
