Του Αλέξανδρου Σκούρα
Στην εποχή μας, την εποχή της πληροφορίας, τα μέσα ενημέρωσης έχουν πολύ μεγάλο ρόλο στη δημιουργία των αφηγημάτων (για τα οποία θα πούμε περισσότερα αύριο). Αυτό συμβαίνει διότι τα μέσα αυτά έχουν τη δυνατότητα να διαλέγουν όχι μόνο τις πληροφορίες που θα αναπαράγουν αλλά και τη δυνατότητα να τις παρουσιάσουν με τρόπο που να προωθεί ένα συγκεκριμένο αφήγημα. Έτσι, για παράδειγμα, ενώ σήμερα οι στατιστικές επιβεβαιώνουν ότι βρισκόμαστε στην καλύτερη εποχή της ανθρωπότητας, με τη λιγότερη φτώχεια, τους λιγότερους πολέμους, την καλύτερη εκπαίδευση, και ρεκόρ μακροβιότητας για όλους τους ανθρώπους, το κυρίαρχο αφήγημα που ο μέσος πολίτης πιστεύει είναι γεμάτο με πολέμους, τρομοκρατία, φτώχεια και εκμετάλλευση.
Ο ρόλος των ΜΜΕ στην παραπάνω διάσταση μεταξύ δεδομένων και αντίληψης φαίνεται ξεκάθαρα στην εντυπωσιακή έρευνα που παρουσιάστηκε στην ιστοσελίδα Our World in Data όπου οι ερευνητές έκαναν μία αποκαλυπτική αντιπαραβολή των αιτιών θανάτου, των σχετικών αναζητήσεων στο Google, και την κάλυψη των αιτιών θανάτου των Αμερικανών από δύο έγκριτα μέσα.
Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι εντυπωσιακά. Ενώ για παράδειγμα οι θάνατοι από τρομοκρατικές ενέργειες στις ΗΠΑ αναλογούν σε ποσοστό 0,01% επί του συνόλου, τα μέσα ενημέρωσης αφιερώνουν σχεδόν το ? των σχετικών δημοσιευμάτων στην τρομοκρατία. Αντίθετα, η καρδιοπάθεια που είναι νούμερο ένα αιτία θανάτου στις ΗΠΑ λαμβάνει μόλις το 2,1% της δημοσιογραφικής κάλυψης. Αντίστοιχα, οι δολοφονίες αποτελούν 0,9% των θανάτων και λαμβάνουν το 23% της δημοσιογραφικής κάλυψης.
Ένα βασικό ερώτημα που πρέπει βέβαια να απαντήσουμε πριν κατακρίνουμε τα ΜΜΕ για αυτή τη μεγάλη διάσταση μεταξύ δημοσιογραφικής κάλυψης και δεδομένων σχετικά με τα αίτια που μας σκοτώνουν, είναι το αν θα έπρεπε να υπάρχει εξαρχής μία τέτοια αναλογία. Οι γνώμες στο συγκεκριμένο ζήτημα διαφέρουν και είναι δύσκολο να αναπτυχθούν στο πλαίσιο μίας στήλης σαν τη δική μας. Αυτό που όμως είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο είναι ότι το μείγμα δημοσιογραφικής κάλυψης που επιλέγουν τα μέσα ενημέρωσης επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τις πολιτικές, ιδεολογικές, και κοινωνικές συμπεριφορές των πολιτών. Ας δούμε για παράδειγμα το θέμα της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, όπου ακόμα και στην Ελλάδα των μηδαμινών θυμάτων πολύ συχνά βλέπουμε κόμματα να αλιεύουν ψήφους από την εξαγριωμένη και φοβισμένη μερίδα των ψηφοφόρων που νομίζουν - εν μέρει λόγω της δυσανάλογης κάλυψης του θέματος από τα ΜΜΕ - ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη να μετατραπεί σε ισλαμική αποικία και στρέφουν την κομματική τους προτίμηση στα κόμματα της ακροδεξιάς.
Ασχέτως λοιπόν του αν θα έπρεπε τα μέσα να ακολουθούν μία διαφορετική πολιτική, ένα πράγμα είναι αδιαμφισβήτητο: υπάρχει τεράστια ανάγκη για μεγαλύτερη διάχυση των δεδομένων που σχετίζονται με θέματα υγείας, οικονομίας και πολιτικής στους πολίτες διότι όπως είχε πει και ο σπουδαίος Χανς Ρόσλινγκ (1948-2017) “δεν υπάρχει χώρος για δεδομένα όταν τα μυαλά μας έχουν καταληφθεί από τον φόβο”.
