Του Σάκη Μουμτζή
Τα μεσάνυχτα της 20ης προς την 21η Αυγούστου 1968 τα τανκς του Συμφώνου της Βαρσοβίας, πλην της Ρουμανίας, εισβάλλουν στην Τσεχοσλοβακία για να επιβάλουν την σοσιαλιστική νομιμότητα.
Το πείραμα του «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο», που ξεκίνησε δειλά τον Ιανουάριο του 1968, απειλούσε την σταθερότητα σε όλες τις λαϊκές δημοκρατίες. Ήταν ένα «μικρόβιο» που μπορούσε να εξαπλωθεί και να μολύνει την σοσιαλιστική καθαρότητα του σοβιετικού προτύπου.
Το δόγμα Μπέζνιεφ, που διατυπώθηκε στην περίοδο της ύφεσης, ουσιαστικά ήταν συνέχεια του δόγματος που επικρατούσε στην περίοδο του ψυχρού πολέμου.
«Αν σε κάποια λαϊκή δημοκρατία εμφανιστεί ένα σοβαρό πρόβλημα, αυτό αποτελεί και πρόβλημα όλων των άλλων λαϊκών δημοκρατιών.» Είναι δε γνωστό πως ως «πρόβλημα», αναγνωριζόταν στην δεκαετία του 50 και του 60 ο,οτιδήποτε αμφισβητούσε το σοβιετικό μοντέλο.
Η εισβολή στην Τσεχοσλοβακία δεν έπεσε από τον ουρανό. Είχε προηγηθεί η εισβολή στην Ουγγαρία το 1956 και η αιματηρή καταστολή των εξεγέρσεων σε Ανατολική Γερμανία και Πολωνία.
Τα γεγονότα του 1968 είναι γνωστά. Και είναι γνωστή και η κατάληξη των πρωταγωνιστών της Άνοιξης της Πράγας. Πέρασαν δια πυρός και σιδήρου και τελικά βρήκαν την δικαίωση τους το 1989, με την κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων.
Δηλαδή δικαιώθηκε, αντιστρόφως βέβαια, το δόγμα Μπρέζνιεφ. Όσο υπήρχε το καθεστώς των λαϊκών δημοκρατιών καμιά μεταρρύθμιση δεν μπορούσε να γίνει σε αυτές, που να αμφισβητεί, σε τελική ανάλυση, την φύση του καθεστώτος.
Θεματοφύλακας της σοσιαλιστικής νομιμότητας ήταν τα σοβιετικά τανκς. Και όταν ο Μ.Γκορμπατσόφ, αποφάσισε να τα κρατήσει στους στρατώνες τους, το σοσιαλιστικό οικοδόμημα κατέρρευσε με τον τρόπο που όλοι γνωρίζουμε.
Ο σοσιαλισμός ήταν ένα καθεστώς που στηριζόταν πάνω στην ωμή βία. Τα γεγονότα του 1968 στην Πράγα απλώς το επιβεβαίωσαν.
«Και ο ευρωκομμουνισμός; Δεν εξέφραζε τον σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο;» θα αναρωτηθεί μια αριστερή ψυχούλα.
Ο ευρωκομμουνισμός, εξέφραζε μια κριτική στάση απέναντι στο σοβιετικό μοντέλο. Δεν το αμφισβητούσε. Δεν ήρθε ποτέ σε ρήξη με ό,τι αυτό αντιπροσώπευε. Το Ιταλικό, το Γαλλικό και το Ισπανικό Κομμουνιστικό Κόμμα, τηρώντας μια πολύ προσεκτική στάση από τα τέλη της δεκαετίας του 60 έως την πτώση των σοσιαλιστικών καθεστώτων, φρόντισαν να διατηρούν καλές σχέσεις με το ΚΚΣΕ και την σοβιετική ηγεσία.
Και όταν τα ευρωκομμουνιστικά κόμματα δεχόταν αυστηρή κριτική από τους Σουσλόφ και Πονομαριόφ, κρατούσαν χαμηλούς τους τόνους. Γιατί η βάση αυτών των κομμάτων, παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό φιλοσοβιετική. Μια ολόκληρη γενιά κομμουνιστών είχε διαπαιδαγωγηθεί με το δόγμα της υπεράσπισης της μοναδικής σοσιαλιστικής χώρας στον κόσμο.
Είχε διαπαιδαγωγηθεί με το δόγμα της ύπαρξης ενός παγκόσμιου καθοδηγητικού κέντρου.
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ο ευρωκομμουνισμός κατέρρευσε μαζί με το υπαρκτό σοσιαλισμό, καθώς ήταν μια θεωρία που αναπτύχθηκε εντός του μαρξιστικολενινιστικού σχήματος.
Άλλωστε, ο ευρωκομμουνισμός επιβίωσε χάρη στην προστασία των νατοϊκών πυραύλων και του πλουραλισμού των δημοκρατικών καθεστώτων της Δυτικής Ευρώπης.
Σήμερα, 51 χρόνια μετά την εισβολή στην Πράγα, αυτό που απέμεινε από την κομμουνιστική περιπέτεια της ανθρωπότητος είναι κάποιοι ρομαντικοί, καλοπραοαίρετοι γκριζομάλληδες που αναζητούν, ανά την υφήλιο, την αριστερά των ονείρων τους ή την χαμένη νιότη τους.
Ο Ιμρε Νάγκι, ο Α.Ντούμπτσεκ και ο Λ.Βαλέσα τους στέλνουν «περήφανο χαιρετισμό».
