Της Έφης Μπάσδρα*
Πριν μερικές ημέρες ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της Α΄ φάσης των 675 προτάσεων που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο της «1ης Προκήρυξης ερευνητικών έργων ΕΛΙΔΕΚ για την ενίσχυση των μελών ΔΕΠ και Ερευνητών/τριών και την προμήθεια ερευνητικού εξοπλισμού μεγάλης αξίας» στην Επιστημονική Περιοχή «Επιστήμες Ζωής -Ιατρική και Επιστήμες Υγείας». Μέσα σε ορισμένη χρονική προθεσμία οι αιτούμενοι έχουν τη δυνατότητα ενστάσεων επί της αξιολόγησης. Προβλέπεται μεγάλος όγκος δουλειάς τις επόμενες ημέρες...
Ευτυχώς στη μικρή μας χώρα γνωριζόμαστε όλοι μεταξύ μας. Από την θητεία μου στην προεδρία του Iδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) και την προκήρυξη σειράς ερευνητικών προγραμμάτων για μεταπτυχιακούς, διδακτορικούς και μεταδιδακτορικούς φοιτητές θα ήθελα να επισημάνω τα παρακάτω:
Ποιο το νόημα της Β' φάσης; Συνήθως στα προγράμματα κατατίθενται οι προτάσεις, γίνεται ο έλεγχος επιλεξιμότητας και πάνε προς αξιολόγηση. Μετά την ανακοίνωση των προσωρινών πινάκων με βαθμολογία γίνεται απλά ένας δεύτερος έλεγχος και ανακοινώνονται οι τελικοί πίνακες. Στη συγκεκριμένη Β? φάση αξιολόγησης τι θα συμβεί ακριβώς; Θα υποβληθούν ενστάσεις και μπορεί να έρθουν τα κάτω πάνω;
Κύριο πρόβλημα αυτής της αξιολόγησης είναι η μη ύπαρξη αντικειμενικών κριτηρίων που να περιγράφονται με σαφήνεια στην πρόσκληση. Αναρωτιέμαι γιατί. Οι υποκειμενικές κρίσεις σηκώνουν πολύ νερό στο κρασί... διεθνώς γνωστό!
Σημαντικό μέρος της βαθμολογίας της πρότασης προκύπτει από την συνολική αξιολόγηση του βιογραφικού του επιστημονικού υπευθύνου (0,30). Είναι το κομμάτι της πρότασης που επιδέχεται αυστηρής αντικειμενοποίησης. Δυστυχώς όμως στη συγκεκριμένη προκήρυξη ο κριτής κρίνει υποκειμενικά και με τα δικά του «ειδικά» κριτήρια το βιογραφικό του κάθε ερευνητή. Ποσοτικοποιημένα αντικειμενικά ακαδημαϊκά κριτήρια που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν υπάρχουν, είναι διαθέσιμα σε όλους και για όλους στο διαδίκτυο, και εφαρμόζονται απανταχού στον κόσμο στις κρίσεις των μελών ΔΕΠ και ερευνητών. Αυτά είναι ο h-index, ο i10-index, ο αριθμός ετεροαναφορών (citations), o δείκτης απήχησης (impact factor) των περιοδικών που δημοσιεύεται το επιστημονικό έργο των κρινομένων.
Η αριθμητική άθροιση αυτών των παραμέτρων (δεν είναι του παρόντος μία πλήρης περιγραφή μιας τέτοιας αντικειμενικής αξιολόγησης), θα αποτελούσε μια αντικειμενική βαθμολογία την οποία δεν θα μπορούσε να «πειράξει» ούτε και να αμφισβητήσει κανείς! Υπάρχει εμπειρία και έχει χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν! Για παράδειγμα, ένας h-index 62 είναι απλά ένας απόλυτος αντικειμενικός αριθμός 62 και όχι μικρός (sic) για κάποιον και ίσως μεγάλος για κάποιον άλλον! Το παράδειγμα με νόημα... Το ίδιο και ο αριθμός ετεροαναφορών ή ο δείκτης απήχησης! Με αυτόν τον τρόπο δεν θα μπορούσε κανείς να προσάψει υποκειμενικότητα στην κρίση, και «προσωπικές» κοντρίτσες και αποκλεισμούς στην αξιολόγηση. Ακόμη και το κομμάτι της ουσίας της πρότασης, η περιγραφή του project δηλαδή, θα πρέπει να έχει στοιχεία αντικειμενοποιημένης βαθμολόγησης που να περιγράφονται σαφώς στην προκήρυξη (πέντε δημοσιεύσεις σχετικές με το υποβαλλόμενο project, impact factor των περιοδικών, αριθμός αναφορών κλπ. κλπ.) έτσι ώστε οι προσωπικές επιλογές να περιορίζονται στο ελάχιστο, διότι... αδύναμη η φύση του ανθρώπου! Επιπλέον και σημαντικότερο, ένα ίδρυμα Αριστείας πρέπει να επιβεβαιώνει την αντικειμενικότητα του και την αξιοκρατία του. Προπαντός την τελευταία!
Αναφέρει η προκήρυξη στο «Στόχοι και Γενικά Στοιχεία Δράσης»: «Επιπλέον, η δράση αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο αξιοποίησης του επιστημονικού δυναμικού της Χώρας στοχεύοντας και στην παραμονή των νέων επιστημόνων αλλά και την προσέλκυση των αντίστοιχων που εργάζονται στο εξωτερικό.» Οι έρευνες δείχνουν ότι ο κυριότερος λόγος που εκπατρίζονται σήμερα οι άριστοι και ταλαντούχοι νέοι μας είναι η έλλειψη αξιοκρατίας και λιγότερο η οικονομική δυσπραγία.
Η συγκεκριμένη προκήρυξη πρωτοδημοσιεύθηκε στις 15.12.2017 και σύμφωνα με την ίδια προκήρυξη, εκτιμώμενη (!) ημερομηνία έκδοσης των τελικών αποτελεσμάτων αποτελεί ο Μάϊος του 2019! Ενάμιση χρόνος αναμονής στην καλύτερη περίπτωση... για κάποιον που τώρα χτίζει το μέλλον του! Είναι κι αυτό μία προσέγγιση... αγάλι, αγάλι!
Την ίδια ώρα, προσεδαφίστηκε με επιτυχία στον πλανήτη Άρη το μη επανδρωμένο όχημα Insight σε μία ιστορική στιγμή για την ανθρωπότητα. Και κάπου άλλου κάποιοι ήδη ετοιμάζουν να κυκλοφορήσουν την πρώτη μοτοσυκλέτα που κατασκευάστηκε από τρισδιάστατο εκτυπωτή. Και κάπου άλλού κάποιοι άλλοι πραγματοποιούν όνειρα κβαντικών αλμάτων!
Στον αντίποδα, εμείς εδώ ακόμη αγωνιζόμαστε να αντικειμενοποιήσουμε επιστημονικές αξιολογήσεις, να μοιράσουμε ερευνητικά προγράμματα με αξιοκρατία και να δώσουμε ελπίδα και όραμα στα νέα παιδιά! Δυστυχώς θα συνεχίσουν να φεύγουν...
* Η Έφη Μπάσδρα είναι καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή Αθηνών και πρώην Πρόεδρος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών.
