Του Αλέξανδρου Σκούρα
Όπως κάθε χρόνο τέτοια εποχή, με το που αρχίζει η περίοδος της συγκομιδής των φρούτων - μπαίνουμε αυτές τις μέρες στην εποχή των ροδακίνων - ξεκινά και η συζήτηση με θέμα τους λόγους που οι άνεργοι νέοι Έλληνες δεν αξιοποιούν την προσφορά της έστω εποχικής αυτής εργασίας από τους καλλιεργητές ώστε να πάνε να μαζέψουν φρούτα στην επαρχία. Συνήθως μάλιστα, αυτή η συζήτηση παίρνει το περιεχόμενο μιας μάλλον άδικης και υπερβολικής κριτικής έναντι των νέων, οι οποίοι χαρακτηρίζονται τεμπέληδες, εξαρτημένοι από επιδόματα και άλλα πολλά παρόμοια. Η πραγματικότητα όμως διαφέρει κάπως.
Το πρώτο πρόβλημα σ' αυτή την κατάσταση δεν είναι η υποτιθέμενη τεμπελιά των νέων, αλλά η λεγόμενη «προνοιακή παγίδα», ή στα αγγλικά welfare trap. Δεν είναι τόσο ότι οι νέοι άνεργοι εθίζονται στα επιδόματα - τα οποία μεταξύ μας δεν εξασφαλίζουν και καμία πολυτελή διαβίωση - όσο το ότι προϋπόθεση για την καταβολή τους είναι η διατήρηση, ή πιο σωστά η διαφύλαξη, της ιδιότητας του ανέργου. Αντί η προνοιακή πολιτική λοιπόν να δίνει στους νέους ανθρώπους τη δυνατότητα να αυξήσουν εργαζόμενοι το διαθέσιμο εισόδημά τους σταδιακά, τους βάζει ένα ταβάνι, το οποίο συχνά είναι πολύ δύσκολο να σπάσει, απαγορεύοντάς τους ουσιαστικά να εργαστούν σε θέσεις εργασίας με αμοιβή που δεν υπερβαίνει σημαντικά το εισόδημα μέσω επιδομάτων. Και σαν να μην έφτανε αυτό, τους απαγορεύει να αποκτήσουν και την εργασιακή εμπειρία που θα τους βοηθήσει να χτίσουν το βιογραφικό τους και να διεκδικήσουν στο μέλλον καλύτερες θέσεις εργασίας. Δεν φταίνε λοιπόν οι νέοι αν βλέπουν ότι ο μόχθος τους μπορεί να τους αποδώσει μέχρι και μικρότερο εισόδημα απ' ό,τι τους «προσφέρει» το κράτος «πρόνοιας» με αντάλλαγμα αυτές τις θεσμικές χειροπέδες.
Το δεύτερο πρόβλημα, είναι το εν πολλοίς κρυφό μη μισθολογικό κόστος της εργασίας: Είναι οι φόροι και οι εισφορές που ροκανίζουν τα χρήματα που θα πάρει ο νέος εργαζόμενος στα χέρια του, είναι οι ακόμη πιο αφανείς εργοδοτικές εισφορές που κάνουν ακριβότερη την πρόσληψη και την απασχόληση νέων ανθρώπων από τους εργοδότες, είναι οι διάφορες επιταγές του ρυθμιστικού πλαισίου που φορτώνουν μια σχέση αμοιβαίας συναίνεσης με συχνά αχρείαστη έως και απαγορευτική γραφειοκρατία. Ούτε εδώ φταίνε ιδιαίτερα οι νέοι λοιπόν.
Αν πραγματικά θέλουμε να δούμε γιατί οι νέοι άνθρωποι δυσκολεύονται να βρουν δουλειές πρέπει να κοιτάξουμε με προσοχή τις συνέπειες που έχουν οι κρατικές πολιτικές στις συναρτήσεις των κινήτρων τους. Μια καλή αρχή γι' αυτό είναι το βίντεο της καθηγήτριας Κάρι Κερέκες που εδώ και καιρό έχει μεταφράσει το LearnLiberty.gr. Το να τα βάζουμε με τους νέους είναι μια εύκολη λύση - αν όμως θέλουμε πραγματικά να αλλάξουμε τα πράγματα προς το καλύτερο, η αφετηρία μας πρέπει να είναι εντελώς διαφορετική. Μέχρι τότε, ας απολαύσουμε τα ροδάκινα.
