Ακόμη και αν ο Ζάεφ βρει τους πρόσθετους βουλευτές προκειμένου να περάσει τη συνταγματική αναθεώρηση, το κλίμα στα Σκόπια θα είναι πολωτικό και το μέλλον δυσοίωνο. Το βέβαιο είναι ότι η πΓΔΜ θα εξάγει αστάθεια.
Τα λόγια είναι του καθηγητή Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο, Κώστα Λάβδα που σχολιάζοντας στο liberal.gr, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος τονίζει με νόημα ότι η διαχείριση ζητημάτων ταυτότητας προϋποθέτει πολύ περισσότερα από τον πολιτικό καιροσκοπισμό μικρών ηγετών και το όψιμο ενδιαφέρον μεγάλων δυνάμεων.
Επισημαίνει ότι η χαμηλή κινητοποίηση δείχνει πως η προοπτική συμμετοχής σε ΕΕ και ΝΑΤΟ δεν φαίνεται να αποτελούν ισχυρούς όρους για τη συνοχή της πΓΔΜ ως βιώσιμου πολιτικού συστήματος, ενώ χαρακτηρίζει απαράδεκτο τον εσωτερικό χειρισμό της όλης διαδικασίας από την κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. "Υπήρξε πρωτοφανής μυστική διπλωματία, αλαζονεία, παιδαριώδης προσπάθεια οικειοποίησης τυχόν επιτυχίας μαζί με τη χαρακτηριστική για κάθε νεοφώτιστο αγωνία που οδηγεί τους αφελείς να γίνουν βασιλικότεροι του βασιλέως", αναφέρει χαρακτηριστικά.
Όπως λέει, μόνο μια συμφωνία που θα ξεκαθάριζε ότι υφίσταται "νεομακεδονική" ή έστω "βορειομακεδονική" ιθαγένεια – και, εμμέσως, εθνότητα – θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή και αυτό, μόνον εάν και όλα τα υπόλοιπα σημεία ήταν ευθυγραμμισμένα με τις θέσεις της αποφυγής αλυτρωτισμού και παγίωσης σχέσεων καλής συνεργασίας σε μια ευρωατλαντική προοπτική.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Σε ένα δημοψήφισμα με τεράστια αποχή, το 80% τάχθηκε υπέρ του ΝΑΙ, ο Ζάεφ δήλωσε ότι θα φέρει το θέμα αλλαγής του Συντάγματος στη Βουλή, προειδοποιώντας ότι αν δεν συμβάλλουν όλοι σε αυτή τη κατεύθυνση, τότε θα προκηρύξει πρόωρες εκλογές. Τελικά είναι έγκυρο ή άκυρο το δημοψήφισμα, και τι σηματοδοτούν οι εξελίξεις;
Το δημοψήφισμα ήταν ούτως ή άλλως συμβουλευτικό και όχι δεσμευτικό από τυπική άποψη. Προφανώς το ποσοστό συμμετοχής που είναι πολύ κάτω από το όριο του 50% αποδυναμώνει σχεδόν πλήρως την όποια θετική αξία του για τους υποστηρικτές της συμφωνίας. Και ενισχύει όσους στην πΓΔΜ αντιπολιτεύονται τον Ζάεφ και τη συμφωνία που έφερε. Ο Ζάεφ ξεκαθάρισε ότι δεν πάει τώρα σε εκλογές, θα φέρει στη Βουλή τις συνταγματικές αλλαγές και μόνο εάν δεν υπερψηφιστούν θα θεωρήσει ότι εξαναγκάζεται να προχωρήσει σε εκλογές.
Τελικά μήπως η ομοβροντία τοποθετήσεων του διεθνούς παράγοντα υπέρ της Συμφωνίας των Πρεσπών και οι αλλεπάλληλες επισκέψεις ξένων ιθυνόντων στα Σκόπια, λειτούργησαν αντίστροφα;
Όπως είχα εξηγήσει αναλυτικά σε άρθρο μου προ μηνών, η διαχείριση ζητημάτων ταυτότητας προϋποθέτει πολύ περισσότερα από τον πολιτικό καιροσκοπισμό μικρών ηγετών και το όψιμο ενδιαφέρον μεγάλων δυνάμεων. Αλλά εδώ ακριβώς τίθεται και ένα επιπλέον κρίσιμο ζήτημα. Και σε σχέση με αυτό θα αναζητηθούν τα σενάρια για το μέλλον.
Το κρίσιμο ζήτημα είναι εάν και κατά πόσον η προοπτική της συμμετοχής στο ΝΑΤΟ και αργότερα την ΕΕ, μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό όρο συνοχής της πΓΔΜ ως βιώσιμου πολιτικού συστήματος. Η απάντηση αυτή τη στιγμή είναι αρνητική.
Οι πολίτες δεν φάνηκαν να κινητοποιούνται, παρότι σε θεωρητικό επίπεδο πολλοί φαίνεται να επιθυμούν τη συμμετοχή και στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ. Άλλωστε ένα τμήμα της εκεί κοινωνίας είχε επί χρόνια εθιστεί σε μια μαξιμαλιστική νέο-εθνικιστική ατζέντα.
Ακόμη και αν ο Ζάεφ φέρει τις συνταγματικές αλλαγές στη Βουλή, προσδοκώντας σε ψήφους της βουλευτών του VMRO που τάχθηκαν υπέρ, δεν τίθεται θέμα νομιμοποίησης του δημοψηφίσματος ; Το γεγονός δηλαδή ότι νίκησε η αποχή, δεν είναι μια αποδοκιμασία προς το Ζάεφ, αφού λείπει η συναίνεση της πλειοψηφίας του λαού;
Πέρα από το προφανές, την προβληματική δημοκρατική νομιμοποίηση, θα μου επιτρέψετε να επαναλάβω πώς για εμένα το ουσιαστικό είναι ότι η ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν φαίνονται να αποτελούν ισχυρούς όρους συνοχής της πΓΔΜ.
Τώρα στο δια ταύτα από πρακτική άποψη, θυμίζω ότι η συμφωνία των Πρεσπών επικυρώθηκε με 69 ψήφους υπέρ σε σύνολο 120 βουλευτών αλλά τώρα θα χρειαστούν 80 βουλευτές για την αλλαγή, καθώς το κοινοβούλιο θα πρέπει να εγκρίνει τη συνταγματική αναθεώρηση με πλειοψηφία δύο τρίτων.
Ακόμη και αν βρει τους πρόσθετους βουλευτές, το κλίμα θα είναι πολωτικό στη γειτονική χώρα και το μέλλον δυσοίωνο. Ηδη, ο ηγέτης του VMRO εμφανίστηκε χθες το βράδυ ιδιαίτερα εμπρηστικός στις δηλώσεις του, κατήγγειλε νοθεία και είπε ότι οι κυβερνώντες θα λογοδοτήσουν. Για μένα το κρίσιμο σημείο είναι να αντιληφθούμε ότι η πΓΔΜ θα εξάγει αστάθεια.
Οπότε τι σημαίνουν όλα τα παραπάνω για την ελληνική πλευρά; Το ρωτώ με την έννοια ότι σίγουρα παίρνει μια χρονική ανάσα ο Π. Καμμένος, ωστόσο αυτή καθ' εαυτή η μεγάλη αποχή, δεν αποτελεί ένα σοβαρό πλήγμα για την κυβέρνηση που έχει ξοδέψει ένα τεράστιο πολιτικό κεφάλαιο για μια συμφωνία, ιδιαίτερα αντιδημοφιλή στο εσωτερικό;
Αυτό που συνέβη στις 30 Οκτωβρίου είναι ότι η συμφωνία των Πρεσπών δέχτηκε τεράστιο πλήγμα. Το αν παίρνει μια πολύ μικρή ανάσα ο κ. Καμμένος κανένα δεν θα ενδιαφέρει σε λίγους μήνες, πόσο μάλλον χρόνια.
Πρέπει να επισημάνουμε τον απαράδεκτο εσωτερικό χειρισμό της όλης διαδικασίας από την κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Υπήρξε πρωτοφανής μυστική διπλωματία, αλαζονεία, παιδαριώδης προσπάθεια οικειοποίησης τυχόν επιτυχίας μαζί με τη χαρακτηριστική για κάθε νεοφώτιστο αγωνία που οδηγεί τους αφελείς να γίνουν βασιλικότεροι του βασιλέως. Με αποτέλεσμα αντί για μια νέα συναίνεση και ένα νέο επίπεδο κατανόησης των προκλήσεων και των ευκαιριών του περιβάλλοντος, να βαθύνουν ακόμη περισσότερο οι διαφωνίες και τα ρήγματα στην Ελλάδα πάνω στο θέμα της Μακεδονίας αλλά και άλλα που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με αυτό.
Πιστεύετε ότι οι εξελίξεις μπορεί να "παγώσουν" την όλη διαδικασία, και ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει η Ελλάδα, να κάνει αίτηση στο ΝΑΤΟ για "πάγωμα" και εκεί, της ενταξιακής διαδικασίας της πΓΔΜ;
Τα δεδομένα αλλάζουν και αυτό που είναι αυτή τη στιγμή προς το εθνικά συμφέρον είναι να γίνουν εκλογές εδώ, και να υπάρξει μια νέα κυβέρνηση στην Ελλάδα. Εν κατακλείδι, το ζητούμενο βεβαίως δεν είναι να παγώσει η ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Το ζητούμενο δεν είναι να κάνει η Αθήνα τον χρήσιμο ηλίθιο του Πούτιν. Το ζητούμενο είναι να προχωρήσει η ένταξη με πιο προσεκτικά βήματα και μερική αναδιαπραγμάτευση συγκεκριμένων σημείων.
Αν η γειτονική χώρα τα αντέχει, τότε θα έχει πιθανότητες και να επιβιώσει ως οντότητα. Μόνο μια συμφωνία που θα ξεκαθάριζε ότι υφίσταται «νεομακεδονική» ή, έστω, «βορειομακεδονική» ιθαγένεια – και, εμμέσως, εθνότητα – θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή και μόνον εάν και όλα τα υπόλοιπα σημεία ήταν ευθυγραμμισμένα με τις θέσεις της αποφυγής αλυτρωτισμού και παγίωσης σχέσεων καλής συνεργασίας σε μια ευρωατλαντική προοπτική. Χρειάζεται μια νέα συζήτηση με τους γείτονες για ορισμένα επιμέρους σημεία και, μετά, μια περίοδος έντονης, εστιασμένης συναινετικά υποστηριζόμενης οικονομικής και πολιτιστικής διπλωματίας της Ελλάδας.
Εξαρχής, το όνομα, τα παράγωγα, η ταυτότητα και η γλώσσα θεωρήθηκαν κρίσιμα από την πλευρά μας. Δυστυχώς, το καθοριστικό κεκτημένο του Βουκουρεστίου (πρώτα λύση, μετά ένταξη) το εγκατέλειψε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δέκα χρόνια μετά, χωρίς να έχουμε αποφύγει αυτό που μας προβλημάτιζε από δεκαετίες. Αυτή είναι η ουσία.
Ο Κώστας Α. Λάβδας είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, Senior Research Fellow στο London School of Economics και Καθηγητής στην Έδρα Ελληνικών και Ευρωπαϊκών Σπουδών «Κωνσταντίνος Καραμανλής» στο Fletcher School of Law and Diplomacy του Πανεπιστημίου Tufts στις ΗΠΑ.
