Του Γιάννη Παντελάκη
Κοιτώντας τις κρεμασμένες στα περίπτερα χθεσινές εφημερίδες παρατηρώ ότι τα περισσότερα μάτια των περαστικών καρφώνονται σ'' ένα πρωτοσέλιδο. Έχει πηχυαίο τίτλο "Σ?νταξη στα 55", υπότιτλο "και με τα νέα όρια ηλικίας" και πληροφορίες για "23 ευνοϊκές ρυθμίσεις για πλήρη συνταξιοδότηση γυναικών". Σ'' αυτή την εικόνα των περαστικών που εστιάζουν την προσοχή τους σ'' αυτό το πρωτοσέλιδο, συμπυκνώνεται μια ολόκληρη παθογένεια της χώρας και αναδεικνύονται κάποιες από τις αιτίες της κρίσης.
Για την παθογένεια αυτή ωστόσο και τη δημιουργία του προβλήματος δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε. Και σπάνια το κάνουμε. Οι αιτίες του προβλήματος είναι πολλές, υπάρχει ευθύνη στο πολιτικό σύστημα και τον τρόπο με τον οποίο αυτό λειτούργησε για πολλά χρόνια, του πολιτικού προσωπικού που έστησε καριέρες με βάσει τη λογική της ψηφοθηρίας, αλλά και της εκλογικής πελατείας που επιβράβευε και χάριζε πλειοψηφίες.
Οι κυβερνήσεις μεταπολιτευτικά δεν φρόντισαν ποτέ για την χάραξη μιας κοινωνικής πολιτικής, ενός κράτους δηλαδή που θα προστατεύει στοιχειωδώς τους οικονομικά αδύναμους όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Αντίθετα με αυτές, οι ελληνικές κυβερνήσεις φρόντισαν για αποσπασματικές ρυθμίσεις -συνήθως επιδοματικού χαρακτήρα χαμηλής και όχι στοχευμένης απόδοσης- και χρησιμοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος ως εργαλείου στήριξης οικονομικά αδύναμων ομάδων. Αλλά δεν φρόντιζαν μόνο γι'' αυτό. Με τα μάτια στραμμένα στην εκλογική πελατεία νομοθετούσαν πρόωρες συνταξιοδοτήσεις με λίγα χρόνια ασφάλισης και κατ εξαίρεση ρυθμίσεις.
Οι κυβερνήσεις που νομοθετούσαν με τον τρόπο αυτό όχι απλά κέρδιζαν ευρύτερη απήχηση στην κοινωνία, αλλά όταν έφερναν τους σχετικούς νόμους στη Βουλή, αυτοί είχαν την επιδοκιμασία και κομμάτων της αντιπολίτευσης. Οι ασφαλιστικοί νόμοι του παρελθόντος ψηφίστηκαν με μεγάλες πλειοψηφίες. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί ένα ασφαλιστικό σύστημα το οποίο από την μια κάλυπτε ζωτικές ανάγκες οικονομικά αδύναμων (υποκαθιστώντας σ'' ένα βαθμό το κοινωνικό κράτος), από την άλλη οδηγούσε ανθρώπους σε νέες εργασιακά ηλικίες να οδηγούνται στη σύνταξη.
Τα πρώτα θύματα από τις αρχές της κρίσης ήταν οι συνταξιούχοι, ακόμα και αυτοί των λίγων ευρώ. Τα πρώτα θύματα των νέων μέτρων που θα συμφωνηθούν για την αξιολόγηση τώρα, θα είναι και πάλι οι συνταξιούχοι, ακόμα και των λίγων ευρώ. Θα είναι οι άνθρωποι που είτε ωθήθηκαν στη λύση της πρόωρης συνταξιοδότησης επειδή δεν υπήρχε άλλη λύση (προγράμματα κοινωνικής προστασίας, επανακατάρτισης κ.ο.κ.), είτε επειδή πίστευαν πως μια συνταξιοδότηση από τα 50 αποτελεί την ιδανική επιλογής ζωής. Και έχασαν.
Από τότε που η σημερινή κυβέρνηση άρχισε να κόβει συντάξεις και να εφαρμόζει αυστηρά όρια συνταξιοδότησης
(από το καλοκαίρι του 2015), οι πολιτικοί της αντίπαλοι (προερχόμενοι κατά βάση από τη Ν.Δ. ή το ΠΑΣΟΚ), βρίσκονται σε μια εμφανή αμηχανία. Από την μια επικρίνουν την κυβέρνηση γιατί κόβει συντάξεις παρ'' ότι υποσχέθηκε το αντίθετο, από την άλλη δυσκολεύονται να υποστηρίξουν ευνοϊκές συνταξιοδοτικές διατάξεις για ομάδες εργαζομένων που θα μπορούν να συνταξιοδοτούνται νωρίτερα από το γενικό όριο ηλικίας. Αυτές τις διατάξεις που είχαν νομοθετήσει οι ίδιες στο παρελθόν δηλαδή.
Το πολιτικό σύστημα της μεταπολίτευσης -τα κόμματα που κυβέρνησαν- βρίσκεται εγκλωβισμένο στις αντιφάσεις του και του παρελθόντος του. Έτσι, αδυνατεί να αντιπολιτευτεί με αξιοπιστία τη σημερινή κυβέρνηση παρά τις θεαματικές κυβιστήσεις της (και στο θέμα αυτό) αλλά και παρά το γεγονός ότι και η συντριπτική πλειονότητα των μελών της σημερινής κυβέρνησης προέρχονται από το παλιό πολιτικό σύστημα.
Βρισκόμαστε στον έβδομο χρόνο των μνημονίων και ακόμα υπάρχουν διατάξεις -όπως αυτές που περιγράφει το πρωτοσέλιδο- που δίνουν μια ανάσα σε ορισμένες κατηγορίες για να βγουν πρόωρα στη σύνταξη. Αυτή την φορά ωστόσο, οι επιλογές αυτές είναι ζωτικής σημασίας αφού δουλειές δεν υπάρχουν, κοινωνική προστασία δεν υπάρχει και χιλιάδες άνθρωποι προτιμούν μια σύνταξη των 400 ή 500 ευρώ για να ζήσουν.
Ο ανορθολογισμός με τον οποίο αναπτύχθηκε το ασφαλιστικό στο παρελθόν, λειτουργεί κάπως σωτήρια στο παρόν. Γι'' αυτό είναι λάθος να θεωρείται πως το ασφαλιστικό σύστημα στη χώρα μας λειτουργεί -και πρέπει να κριθεί- όπως θα λειτουργούσε σε κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης. Οι συντάξεις αυτές σήμερα, έστω και οι πρόωρες, παίζουν ένα ρόλο προστασίας για ολόκληρες οικογένειες με άνεργα μέλη. Το πρωτοσέλιδο ωστόσο μας θυμίζει τι συνέβη σ'' αυτή τη χώρα για πολλά πολλά χρόνια…
