Του Σταύρου Κωνσταντινίδη
Ο Οκτώβρης κάθε χρόνου είναι πάντα το πρώτο βαρόμετρο, όπου αρχίζουν να διαγράφονται οι προοπτικές της δυναμικής της επόμενης τουριστικής σεζόν. Οι τάσεις αυτές παίρνουν πιο οριστικές μορφές τον Νοέμβριο στην Παγκόσμια Εκθεση Τουρισμού του Λονδίνου και αμέσως μετά στην αντίστοιχη έκθεση του Βερολίνου.
Με όποια πάντως γυαλιά κι αν διαβάσει κανείς την προοπτική, εισπράττει ένα αμφίσημο συμπέρασμα, που εμπεριέχει ταυτόχρονα το ελπιδοφόρο μήνυμα του διεθνούς τουριστικού ενδιαφέροντος, αλλά και την εύθραυστη ισορροπία και τις παραδοσιακές παθογένειες της χώρας. Τα δέκα στοιχήματα που θα κρίνουν το μέλλον του τουρισμού, μπορούν να συνοψιστούν σχηματικά ως εξής:
Τουρισμός εκτός κρίσης
Ο τουρισμός φαίνεται να είναι ο μόνος τομέας εκτός κρίσης και παρουσιάζει μετά το 2012 εντυπωσιακούς δείκτες ανόδου. Πώς συμβαίνει αυτό; Κυρίως γιατί υπάρχει μία σταθερή επιθυμία ξένων τουριστών για διακοπές στη δημοφιλή Ελλάδα και ακόμη γιατί εν πολλοίς αυτό στηρίζεται σε ένα πλέγμα διεθνούς management που «παίζει» τη χώρα σαν προορισμό, συσχετισμένα πάντα με τη γεωπολιτική συγκυρία.
Η ίδια η χώρα συμμετέχει περισσότερο διά της φυσικής ελκυστικότητας και γοητείας της, της πολιτικής σταθερότητας όταν την εξασφαλίζει και της αναβάθμισης του ιδιωτικού τουριστικού προϊόντος, που όντως έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια.
Το σχήμα «ήλιος - θάλασσα»
Οσο κι αν κάποιες μεταμοντέρνες αντιλήψεις σνομπάρουν το διπολικό σχήμα «ήλιος - θάλασσα», δεν παύει αυτό να είναι το ανυπέρβλητα πλεονεκτικό αφήγημα της χώρας, που λειτουργεί τόσο μεθυστικά στη συνείδηση των τουριστών όλου του κόσμου.
Πάνω στο ισχυρό αυτό δίπολο οφείλουν να θεμελιωθούν επομένως και όλες οι σύγχρονες εναλλακτικές μορφές τουρισμού, ώστε να επιτευχθούν δύο κεντρικοί στόχοι - πρώτον η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και δεύτερον η διεύρυνση του διεθνούς τουριστικού ακροατηρίου.
Το 2019
Η υπερευαισθησία όμως του τουριστικού ρεύματος έναντι των γεωπολιτικών εξελίξεων καθίσταται ολοένα και εντονότερη, λόγω της παγκόσμιας διαδικτυακής κινητικότητας της πληροφορίας, σοβαρής ή φημολογούμενης. Ετσι, κάθε στοχαστική θετική πρόβλεψη εμπεριέχει παράλληλα ισχυρές αβεβαιότητες.
Τα πρώτα προβλήματα κορεσμού που εμφανίζουν πολλά νησιά (Σαντορίνη, Μύκονος), η αμήχανη διαχείριση του προσφυγικού στο Αιγαίο και η ίδια η πολιτική σταθερότητα της χώρας το 2019, ελλοχεύουν κινδύνους.
Επενδύσεις
Η ανάπτυξη του τουρισμού, εύλογα, είναι ευθέως ανάλογη των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων. Οι δημόσιες επενδύσεις είναι σήμερα σχεδόν παγωμένες αλλά ανεξάρτητα από αυτό, απουσιάζει πάντα η στοχευμένη τουριστική συσχέτιση.
Αν εξαιρέσει κανείς κάποιες παραχωρήσεις ξενοδοχείων, μαρινών και κυρίως των περιφερειακών αεροδρομίων, δημόσιες επενδύσεις προκύπτουν σχεδόν αποκλειστικά μέσω των ευρωπαϊκών ενισχύσεων και πάντως σε περιορισμένο βαθμό. Οι ιδιωτικές επενδύσεις παρουσιάζουν μία αμήχανη κινητικότητα, αλλά είναι τελικώς συγκρατημένες. Διαχρονικό και μόνιμο αντικίνητρο, η φορολογική αστάθεια και η πολεοδομική - αδειοδοτική γραφειοκρατία.
Γραφειοκρατία
Πρωτίστως τα θέματα των χωροταξικών σχεδίων, της πολεοδομικής νομοθεσίας και των αδειοδοτικών διαδικασιών, παρά το γεγονός ότι έχουν αρχίσει να απλουστεύονται θεωρητικά, στην πράξη συνεχίζουν να αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα του διεθνούς επενδυτικού ενδιαφέροντος, δεδομένης της αφιλόξενης, αργής και γραφειοκρατικής δημόσιας διοίκησης.
Ξενοδοχειακά brands
Ο τουρισμός πάει όπου υπάρχουν ξενοδοχεία και μάλιστα ο καλύτερος τουρισμός εκεί που υπάρχουν αναγνωρίσιμα brands ξενοδοχείων με εγγυημένη προσφορά ποιότητας και επιλογών. Είναι αδιανόητο πόσοι, ολοένα και περισσότεροι τουρίστες - πελάτες εξαντλούν με προσωπική ιντερνετική έρευνα την προσδοκούμενη ποιότητα των διακοπών τους.
Το ελληνικό ξενοδοχειακό προϊόν, όπως ισχύει και για το σύνολο των ελληνικών προϊόντων, έχει να επιδείξει λίγα αναγνωρισμένα ονόματα στη διεθνή αγορά. Από την άλλη, τα διεθνή brands συμμετέχουν με ισχνή ακόμη παρουσία στην ελληνική αγορά, παρά την κινητικότητα της τελευταίας περιόδου.
Επιμήκυνση περιόδου
Οσο πιο ισχυρή μπορεί να είναι η ανάπτυξη του εναλλακτικού - θεματικού τουρισμού (πολιτιστικού, ιατρικού - ιαματικού, συνεδριακού, αθλητικού κτλ) τόσο περισσότερο μπορούν να επιμηκυνθούν τα άκρα της τουριστικής περιόδου. Η επιμήκυνση, εκτός από τα αυτονόητα οφέλη, θα αμβλύνει την καμπύλη ισοκατανομής μεταξύ των μηνών, εκπληρώνοντας ταυτόχρονα έναν διπλό στόχο, από τη μια καλύτερη ανταπόκριση προσφοράς στη ζήτηση και από την άλλη άμβλυνση των πιεστικών αναγκών σε υποδομές. Επιμήκυνση σημαίνει πρωτίστως επίτευξη του στόχου της εννεάμηνης λειτουργίας, όπως ακριβώς ισχύει σε πολλούς ανταγωνιστικούς προορισμούς, από την Τουρκία έως τα Κανάρια νησιά.
Δημόσιες υποδομές
Οι δημόσιες υποδομές υπολείπονται των πραγματικών τουριστικών αναγκών σε όλη τη νησιωτική χώρα. Η Σαντορίνη, για παράδειγμα, πρόπερσι κατέρρευσε υπό το βάρος του μπλακ άουτ της ΔΕΗ και φέτος έζησε τον εφιάλτη του κορεσμού του λιμανιού της, πολλές φορές.
Υπάρχει σημαντική καθυστέρηση σε θέματα αεροδρομιακών και λιμενικών υποδομών, στασιμότητα στην υδροδοτική και ενεργειακή αυτονομία και ανεπάρκεια του οδικού δικτύου να σηκώσει τους ανεξέλεγκτους κυκλοφοριακούς φόρτους και τα ανησυχητικά αυξανόμενα τροχαία ατυχήματα.
Αεροδρόμια
Αν αιχμή του τουρισμού είναι το σύστημα μεταφορών, αιχμή των μεταφορών είναι τα αεροδρόμια. Το 80% του εισερχόμενου τουρισμού διακινείται μέσα από αυτά. Τα αεροδρόμια είναι το «μποτλ νεκ» του τουρισμού - αν δεν χωρέσει η ροή μέσα από αυτά, δεν φτάνει πουθενά. Η αλήθεια είναι ότι η ολοκλήρωση της παραχώρησης των περιφερειακών αεροδρομίων θα λειτουργήσει κομβικά, καθώς η ολοκλήρωση των έργων της Fraport θα είναι ανάσα για τον τουρισμό.
Πολιτισμός
Τελευταίο, αλλά ίσως σημαντικότερο, είναι η αξιοποίηση της πολιτισμικής - αρχαιολογικής παρακαταθήκης. Ισως να μην υπάρχει ισχυρότερο χαρτί τόσο πλημμελώς αξιοποιημένο στην υπόθεση του τουρισμού. Δεν κομίζει κανείς «γλαύκα εις Αθήνας», υποστηρίζοντας πως κατ'' ελάχιστον οι αρχαιολογικοί χώροι οφείλουν να είναι καταρχήν ανοιχτοί, να αναβαθμιστούν, να στελεχωθούν, να πλαισιωθούν από υψηλές δημόσιες και τεχνολογικές μικροϋποδομές και να γίνουν φιλόξενα προσβάσιμοι και επισκέψιμοι, όπως γίνεται σε όλο τον σύγχρονο κόσμο.
*Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της Παρασκευής 12 Οκτωβρίου.
