Τα αποχαρακτηρισθέντα έγγραφα των Σοβιετικών δεν προσέθεσαν κάτι που δεν το γνωρίζαμε από άλλες πηγές. Εκείνο που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι το υπόμνημα που έστειλαν οι Ζαχαριάδης και Βαφειάδης «προς την Κ.Ε. του ΚΚ (μπ.) της ΕΣΣΔ», όπως γράφουν, με βασικό σημείο τα προβλήματα που προκαλεί στη δράση του ΔΣΕ, το γεγονός πως η Αλβανία έκλεισε τα σύνορά της με την Ελλάδα. Το υπόμνημα φέρει ημερομηνία 7 Ιουλίου 1948, δηλαδή συντάχθηκε μετά τη δημοσιοποίηση της ρήξης Τίτο - Στάλιν και εφτά ημέρες πριν τη μεγάλη επίθεση των εθνικών δυνάμεων στο Γράμμο.
Τι είχε συμβεί;
Η Αλβανία, ως γνωστόν, ήταν ο αδύναμος κρίκος στη σοσιαλιστική αλυσίδα των βαλκανικών κρατών. Αδύναμη, κινδύνευε από μια επέμβαση των αμερικανικών και βρετανικών δυνάμεων ή από μια εισβολή του ελληνικού στρατού για να στερήσει από τους αντάρτες ένα ζωτικό χώρο ανασύνταξης και ελιγμών. Οι καταγγελίες της ελληνικής κυβερνήσεως στον ΟΗΕ κατά των Αλβανών ήταν συνεχείς.
Όταν ο Τίτο, μετά τη ρήξη με τον Στάλιν, άρχισε να κλείνει σταδιακά τα σύνορα της Γιουγκοσλαβίας με την Ελλάδα, η Αλβανία πλέον ήταν η μοναδική χώρα στην οποία μπορούσε να στηριχθεί επιχειρησιακά ο ΔΣΕ.
Μπροστά στον κίνδυνο η χώρα του να δεχθεί επίθεση κυρίως από τον ελληνικό στρατό, ο Ε. Χότζα στις αρχές Ιουλίου 1948 έκλεισε τα σύνορα του με την Ελλάδα, παρά τη συνάντηση που είχε με τον Ζαχαριάδη στις αρχές Ιουνίου 1948. Στις 10 Ιουλίου 1948 οι Ζαχαριάδης και Βαφειάδης με επιστολή τους στην Κ.Ε. του ΚΚ Αλβανίας ζητούσαν την άρση του αποκλεισμού. Ήταν το ίδιο ακριβώς αίτημα που διατύπωσαν και προς την Κ.Ε. του ΚΚΣΕ, ταυτοχρόνως.
Οι συνέπειες αυτού του μέτρου που έλαβαν οι Αλβανοί κομμουνιστές ήταν τόσο σημαντικές που ο Ζαχαριάδης στις 15 Ιουλίου, και ενώ είχε αρχίσει η επίθεση του ελληνικού στρατού στο Γράμμο, ανακοίνωσε στον Μπαρτζιώτα και στον Μάρκο την πρόθεση του να αναστείλει τις εχθροπραξίες για ένα χρονικό διάστημα, περιμένοντας τις κινήσεις του Στάλιν.
Πράγματι ο Στάλιν διέταξε τους Αλβανούς να ανοίξουν και πάλι τα σύνορα τους, κάτι που έπραξαν. Έτσι ο αποκλεισμός των συνόρων διήρκεσε μόλις είκοσι μέρες. Σε όλη τη διάρκεια της μεγάλης κυβερνητικής επίθεση στο Γράμμο, που κράτησε σχεδόν 70 ημέρες, η βοήθεια που περνούσε μέσα από την Αλβανία ήταν συνεχής και άριστα οργανωμένη. Με φορτηγά πλοία ο οπλισμός και οι λοιπές προμήθειες ξεφορτώνονταν στο Δυρράχιο και από εκεί, μέσω ενός ικανοποιητικού οδικού δικτύου που είχαν κατασκευάσει οι Ιταλοί, έφταναν στα μέτωπα του πολέμου.
Επιπροσθέτως, το αλβανικό έδαφος έγινε ο χώρος ανασύνταξης και πολλών ελιγμών του ΔΣΕ για επιτεθούν πλευρικά στον εθνικό στρατό, ενώ αποτέλεσε τη βασική οδό για τον περίφημο ελιγμό του Γράμμου που πραγματοποιήθηκε το βράδυ της 20ης προς την 21η Αυγούστου 1948, όταν ο κύριος όγκος των δυνάμεων του ΔΣΕ πέρασε από τον Γράμμο στο Βίτσι, αποφεύγοντας έτσι την περικύκλωση.
Παρατηρούμε λοιπόν, μέσω του υπομνήματος των Ζαχαριάδη και Βαφειάδη προς την Κ.Ε. του ΚΚΣΕ, πόσο καίρια ήταν για την αποφυγή της συντριβής των κομμουνιστών στο Γράμμο το καλοκαίρι του 1948 η παρέμβαση του Στάλιν, κάτι που παρέτεινε τον εμφύλιο πόλεμο για έναν ακόμα χρόνο με χιλιάδες θύματα και καταστροφές.
Σημείωση: Για τις ανάγκες του άρθρου συμβουλεύτηκα το βιβλίο του κ. Σταύρου Γ. Ντάγιου «Συνεργασία και μυστικές συμφωνίες του ΚΚΕ με την Αλβανία 1943-1974» Εκδ. Literatus 2019, Θεσσαλονίκη, σελ. 312-316.
