Για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο που ξεκίνησε από τη στιγμή που η Ρωσία υπό την ηγεσία του Πούτιν αποφάσισε να παρεμποδίσει την υπερεπέκταση του ΝΑΤΟ προς την πρώην ΕΣΣΔ, κάνει λόγο μιλώντας στο Liberal o αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Θεόδωρος Τσακίρης, και προσθέτει ότι θα έχει πολλά επεισόδια ακόμη.
Προσθέτει, δε, ότι η σύσφιξη των σχέσεων Ρωσίας - Κίνας δεν είναι συγκυριακή, αλλά εμβαθύνεται ανάλογα με την περαιτέρω επέκταση της αμερικανικής επιρροής στην Ευρώπη, την Κεντρική Ασία και την Ανατολική Ασία.
Εκτιμά ότι το ενδεχόμενο μιας μεγάλης επέμβασης στόχος της οποίας θα ήταν η κατάληψη του Κιέβου η του συνόλου της Ανατολικής και Κεντρικής Ουκρανίας είναι εξαιρετικά περιορισμένο, ωστόσο σενάρια επέμβασης μικρότερης και μεσαίας έντασης δεν μπορούν σε καμιά περίπτωση να αποκλειστούν.
Σε ό,τι αφορά την τροφοδοσία της Ευρώπης με φυσικό αέριο, σημειώνει ότι η Μόσχα δεν θα κλείσει τη στρόφιγγα καθώς θα πυροβολούσε οικονομικά τα ίδια της τα πόδια, εκτός εάν οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι αποκλείσουν τη Ρωσία από το σύστημα swift καθιστώντας αδύνατη έως εξαιρετικά δυσχερή την πληρωμή των ρωσικών εταιριών για τις εξαγωγές υδρογονανθράκων στην ΕΕ.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Πόσο πιθανή είναι μια μικρής ή μεγαλύτερης έκτασης ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σε αυτή την παρακινδυνευμένη τακτική διαπραγμάτευσης που επιχειρεί η Ρωσία;
Το ενδεχόμενο μιας μεγάλης επέμβασης στόχος της οποίας θα ήταν η κατάληψη του Κιέβου η του συνόλου της Ανατολικής και Κεντρικής Ουκρανίας είναι εξαιρετικά περιορισμένο με βάση τις δυνάμεις που έχει αυτήν τη στιγμή κινητοποιήσει επί του πεδίου ο πρόεδρος Πούτιν.
Ωστόσο, σενάρια επέμβασης μικρότερης και μεσαίας έντασης δεν μπορούν σε καμιά περίπτωση να αποκλειστούν.
Τα σενάρια αυτά θα μπορούσαν να αφορούν μια ρωσική επίθεση κατά του Χάρκοβο, την πλήρη κατάληψη του Ντονμπάς, ή την κατάληψη των ουκρανικών επαρχιών πέριξ της Αζοφικής Θάλασσας.
- Πόσο πιθανή είναι μια υβριδική επίθεση ή μια προβοκάτσια, όπως κατηγορούν οι ΗΠΑ τη Μόσχα ότι ετοιμάζει;
Το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Υβριδικές επιθέσεις μπορούν να διεξαχθούν ως προπομποί μιας συμβατικής επίθεσης προκειμένου να αχρηστέψουν τις κρίσιμες υποδομές και δίκτυα του αμυνόμενου έτσι ώστε να αμβλύνουν την ικανότητα του αμυνόμενου μα αμυνθεί. Η Ουκρανία έχει άλλωστε υποστεί σειρά κυβερνοεπιθέσεων στον παρελθόν χώρος όμως να αντιμετωπίζει ταυτόχρονα και μια τόσο μεγάλη συμβατική απειλή.
- Σε αυτό το μπρα ντε φερ, τις εντυπώσεις φαίνεται να κερδίζει ο Πούτιν, δείχνοντας ότι τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς αυτόν στην περιοχή. Τι επιδιώκει ο Πούτιν και τι πιστεύετε ότι θα κερδίσει;
Ο μακροπρόθεσμος στρατηγικός στόχος του Ρώσου Πρόεδρου είναι να μετατρέψει την Ουκρανία σε ρωσικό δορυφόρο δημιουργώντας ένα πλέγμα στρατηγικών εξαρτήσεων ανάλογων με αυτών που έχει δημιουργήσει με τη Λευκορωσία και το Καζακστάν, κάτι που ωστόσο γνωρίζει ότι είναι αδύνατον να το επιτύχει όσο αποτελεί μέρος της Ουκρανίας το αντιρωσικό, ουνιτικό και υπερεθνικιστικό τμήμα της δυτικής Ουκρανίας που επιδιώκει να βάλει την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ.
Ως εκ τούτου ο Πούτιν επιδιώκει σταδιακά να διαμελίσει την Ουκρανία κομμάτι, κομμάτι αρχίζοντας από τις ανατολικές επαρχίες όπου υπάρχουν συμπαγείς ρωσικοί μειονοτικοί πληθυσμοί και ένας υψηλότερος βαθμός οικονομικής και κοινωνικής αλληλεξάρτησης των τοπικών πληθυσμών με τη Ρωσία.
Μετά την Κριμαία και μέρος του Ντονμπάς ο Πούτιν έχει διασφαλίσει ότι η Ουκρανία δεν θα μπορέσει να μπει ποτέ στο ΝΑΤΟ με τη σημερινή της επικράτεια.
Σε ό,τι αφορά την παρούσα κρίση οι αντικειμενικοί του στόχοι πέραν της υπενθύμισης των κόκκινων γραμμών του αναφορικά με το πως θα αντιδράσει σε περίπτωση ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, ο Πούτιν θέτει ζήτημα αποχώρησής των νατοϊκών δυνάμεων από τα ανατολικά κράτη-μέλη της συμμαχίας ζητώντας νέες συνθήκες ελέγχου Όπλων που μπορούν να αναπτυχθούν μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας.
Τον πρώτο στόχο του, τον έχει ήδη επιτύχει, τον δεύτερο ξέρει ότι δεν μπορεί να τον επιτύχει εκτός συνάρτησης με τον 3ο στόχο και ο τρίτος στόχος δηλαδή μια σειρά νέων συνθηκών περιορισμού των εξοπλισμών και του τύπου των συστημάτων που μπορεί κάθε πλευρά να αναπτύξει επί του πεδίου στην Ανατολική Ευρώπη. Αυτό είναι κάτι που θα συζητηθεί μετά τη λήξη της παρούσας κρίσης.
-Έχει ήδη ξεκινήσει ο νέος Ψυχρός Πόλεμος;
Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος ξεκίνησε από τη στιγμή που η Ρωσία υπό την ηγεσία του Πούτιν αποφάσισε να αντισταθεί και να παρεμποδίσει την υπερεπέκταση του ΝΑΤΟ προς την πρώην ΕΣΣΔ.
Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος ξεκίνησε το 2004 με την Πορτοκαλί Επανάσταση της Ουκρανίας, συνεχίστηκε με το ρωσογεωργιανό πόλεμο το 2008, τον πρώτο μεταψυχροπολεμικό διαμελισμό της Ουκρανίας το 2014 και τη ρωσική επέμβαση στη Συρία το 2015. Θα έχει ακόμη πολλά επεισόδια στο μέλλον.
- Την Παρασκευή, Σι Τζιπίνγκ και Πούτιν κατήγγειλαν από κοινού την επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία. Είναι ευκαιριακή ή έχει βαθύτερα αίτια η σύσφιξη των σχέσεων Κίνας-Ρωσίας;
Κάθε άλλο παρά συγκυριακή δεν είναι. Κινείται παράλληλα και εμβαθύνεται ανάλογα με την περαιτέρω επέκταση της αμερικανικής επιρροής στην Ευρώπη, την Κεντρική Ασία και την Ανατολική Ασία.
Η αμερικανική υπερεξάπλωση της περιόδου 2001-2011 προκάλεσε αναπόφευκτες αποσυσπειρώσεις σε γεωπολιτικό επίπεδο μεταξύ των δυο μεγάλων Ευρασιατικών δυνάμεων που αφενός δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν και αφετέρου δεν είναι ικανοποιημένες από τη διεθνή ισορροπία ισχύος που επέβαλλαν οι ΗΠΑ μεταψυχροπολεμικά.
Αμφότερες δε, βλέπουν ιδίως μετά το 2008 ότι υπάρχουν ευκαιρίες να εκμεταλλευθούν τις αστοχίες και τα λάθη των ΗΠΑ για να ανατρέψουν το εν πολλοίς μονοτονικό σύστημα ισχύος που υπήρχε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και έως το 2011.
- Αναλυτές κάνουν σενάρια τρόμου με το φυσικό αέριο στα 200 ευρώ, ενώ προβλέπουν ελλείψεις στις ευρωπαϊκές αγορές, εφόσον η Ρωσία κλείσει τις στρόφιγγες μετά από τυχόν αντίποινα στο σενάριο φυσικά μιας ρωσικής εισβολής. Υπάρχουν εναλλακτικές πηγές για την Ευρώπη προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες της σε ένα τέτοιο σενάριο;
Όχι. Φυσικά, διαθέσιμες ποσότητες φυσικού αερίου που θα μπορούσαν να καλύψουν τις ρωσικές εισαγωγές πολύ απλά δεν υφίστανται. Η Ρωσία όμως δεν θα κλείσει τη στρόφιγγα προς την Ευρώπη καθώς θα πυροβολούσε οικονομικά τα ίδια της τα πόδια.
Άλλωστε δεν έχει κανένα λόγο να το κάνει όσο λειτουργούν οι παρακαμπτήριοι της Ουκρανίας αγωγοί Yamal Europe, Nord Stream 1 και Turkstream 2.
Η συνδυαστική δυναμικότητα αυτών των υποδομών αρκεί και με το παραπάνω για να διοχετεύσει τα 50 εκατομμύρια κυβικά μέτρα την ημέρα που περνούν αυτή τη στιγμή από την Ουκρανία για την Ουκρανία.
Μόνο εάν οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι αποκλείσουν τη Ρωσία από το σύστημα swift καθιστώντας αδύνατη έως εξαιρετικά δυσχερή την πληρωμή των ρωσικών εταιριών για τις εξαγωγές υδρογονανθράκων στην ΕΕ, η Ρωσία θα διακόψει ενδεχομένως πλήρως τις εξαγωγές της.
Εάν συμβεί κάτι τέτοιο με δεδομένη την ταχύτατη εξάντληση των στρατηγικών αποθεμάτων ΦΑ της ΕΕ, τότε η τιμή των 200 ευρώ που αναφέρατε μπορεί να αποδειχθεί «συντηρητική».
*Ο Θεοδώρος Τσακίρης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωπολιτικής & Ενεργειακής Πολιτικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
