Πριν λίγες μέρες ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέπ Μπορέλ επισκέφτηκε τη Ρωσία. Ήταν η πρώτη επίσκεψη αντιπροέδρου της ΕΕ στη Ρωσία από το 2017. Πριν το ταξίδι, οι χώρες της Βαλτικής και η Πολωνία είχαν συμβουλεύσει τον Μπορέλ να μην το κάνει.
Η επίσκεψη ήταν ατυχής, κι ο Μπορέλ ταπεινώθηκε. Ο ρώσος υπ. Εξωτερικών Λαβρόφ αποκάλεσε την ΕΕ «αναξιόπιστο εταίρο» ενώ ο Μπορέλ στεκόταν δίπλα του. Όσο ο Μπορέλ ήταν στη Μόσχα, μαθεύτηκε ότι η ρωσική κυβέρνηση είχε απελάσει Ευρωπαίους διπλωμάτες από την Γερμανία, την Πολωνία και την Σουηδία επειδή είχαν συμμετάσχει σε διαμαρτυρίες υπέρ του Ναβάλνι.
Το ταξίδι αυτό σηματοδοτεί μια περίοδο για την ΕΕ όπου δεν θα μπορεί πια να αγνοεί το ζήτημα Ρωσία. Πριν μόλις πέντε μέρες ο Λαβρόφ δήλωσε ότι η χώρα του είναι έτοιμη για ρήξη με την ΕΕ αν επιβληθούν κυρώσεις. Η ΕΕ αναμένεται, εκτός απροόπτου, να ανακοινώσει κυρώσεις κατά της Μόσχας στις 22 Φεβρουαρίου, για την υπόθεση του Αλεξέι Ναβάλνι.
Το τι θα γίνει με την Ρωσία αποτελεί ένα από τα δυσκολότερα προβλήματα της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, ειδικά τώρα που η ΕΕ καλείται να δράσει. Το ρωσικό, άλλωστε, είναι και το ζήτημα στο οποίο παρατηρείται η μεγαλύτερη απόκλιση ανάμεσα στις χώρες του ευρωπαϊκού μπλοκ.
Η Ρωσία μπορεί να είναι ένας πιθανός σύμμαχος, ένας απαραίτητος σύμμαχος, μια ευκαιρία για μπίζνες ή μια υπαρξιακή απειλή, διαφορετικά πράγματα δηλαδή για διαφορετικές χώρες της ΕΕ.
- Για την Γαλλία η Ρωσία είναι πολύ μεγάλη και πολύ κοντά στην Ευρώπη για να αγνοηθεί. Υποστηρίζει μια τακτική υπομονής και συνεργασίας με όρους δεκαετιών.
- Η Γερμανία βάζει την οικονομία πάνω από την γεωπολιτική. Ο αγωγός Nord Stream 2 «κατηγορείται» ήδη ότι υποσκάπτει την στρατηγική της ΕΕ για μείωση της ενεργειακής εξάρτησης από την Ρωσία, αλλά υποστηρίζεται από την γερμανική κυβέρνηση.
- Το συγκεκριμένο πρότζεκτ, όμως, που βρίσκεται τόσο κοντά στην ολοκλήρωση ώστε να είναι ίσως πολύ αργά για να σταματήσει, για τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης αντιπροσωπεύει μια σκανδαλώδη έλλειψη ενδιαφέροντος στις ανησυχίες τους από πλευράς του Βερολίνου.
Η στάση της Γερμανίας προς τη Ρωσία θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις για την ΕΕ, εκτίμησαν οι Financial Times. Η ΕΕ φιλοδοξεί να ενεργεί με συνοχή στην εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια. Όμως, το μήνυμα που παίρνουν η Πολωνία, οι χώρες της Βαλτικής, όπως και άλλες από το Nord Stream 2 είναι ότι δεν θα πρέπει να εμπιστεύονται την ασφάλειά τους στην ΕΕ όταν το Βερολίνο επιδιώκει διμερείς συμφωνίες με τη Ρωσία.
Για τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης ο κρίσιμος προστάτης της ανεξαρτησίας τους δεν είναι η ΕΕ αλλά οι ΗΠΑ, σύμφωνα με τους Financial Times.
Η ιδιαίτερη σημασία που έχει η Ρωσία για την Γερμανία συναντά την ευρεία υποστήριξη όλων των κομμάτων. Ο Χάικο Μάας, ο σοσιαλδημοκράτης υπουργός Εξωτερικών, υπερασπίζεται τις σχέσεις με τη Μόσχα ως έναν τρόπο για να μην οδηγηθεί η Ρωσία σε στενότερη οικονομική και στρατιωτική συνεργασία με την Κίνα. Το ακροδεξιό AfD και το αριστερό Die Linke, μπορεί να διαφωνούν με τα δυο μεγάλα κόμματα, το CDU και το SPD στα πάντα, αλλά όχι στις σχέσεις με την Ρωσία.
Η όξυνση των σχέσεων της ΕΕ με την Ρωσία αναγκάζει την Ευρώπη να αντιμετωπίσει πλέον το ζήτημα έμπρακτα. Μέχρι πρότινος η Ρωσία μπορούσε να λέει ότι είναι ανοιχτή σε μια εποικοδομητική σχέση με την ΕΕ. Τώρα, τα περιθώρια δείχνουν να έχουν στενέψει.
Όποια στάση κι αν αποφασίσει να τηρήσει η Ευρώπη απέναντι στη Ρωσία, γεγονός παραμένει ότι διαθέτει μεγάλη ισχύ:
- Η ΕΕ είναι ένα μπλοκ με 450 εκατομμύρια ανθρώπους και με ΑΕΠ που είναι εννέα φορές μεγαλύτερο από της Ρωσίας.
- Η ρωσική οικονομία είναι λίγο μεγαλύτερη από της Ισπανίας και μικρότερη από της Ιταλίας.
- Όλες μαζί οι ευρωπαϊκές χώρες δαπανούν τρεις φορές όσα η Ρωσία στην άμυνα.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν τα εργαλεία για να τηρήσουν μια πιο αυστηρή στάση απέναντι στη Ρωσία. Το αν υπάρχει και η θέληση να τα χρησιμοποιήσουν θα αποτυπωθεί προφανώς από το αν και τι είδους κυρώσεις θα υπάρξουν…
