Τα χρήματα του ευρωπαϊκού πακέτου στήριξης θα εκταμιεύονται σε δόσεις και μόνο ανάλογα με την πρόοδο που θα έχει πετύχει η κάθε χώρα σε σχέση με τους στόχους που η ίδια έχει θέσει, επισημαίνει στο liberal.gr ο γνωστός οικονομικός αναλυτής του ινστιτούτου Bruegel, Ζολτ Ντάρβας, αναφορικά με τα κριτήρια που συνοδεύουν την πρόταση της Κομισιόν.
Και εξηγεί ότι τα θεσμικά ευρωπαϊκά όργανα θα ασκούν έλεγχο στην αξιοποίηση από κάθε χώρα των πόρων που της αναλογούν με βάση το πρόγραμμα που αυτή θα τους έχει καταθέσει. Εκτιμά μάλιστα ότι "πολύ καλή ενημέρωση σχετικά με τα ποσά και τον τρόπο απορρόφησης από τα ωφελούμενα κράτη, θα επιδιώξουν να έχουν και οι χώρες του Βορρά, εκείνες δηλαδή που θα κληθούν να συνεισφέρουν περισσότερο στο νέο ευρωπαϊκό πακέτο".
Κατά τα λοιπά απαριθμεί τα θετικά αλλά και τις "γκρίζες" κατά την γνώμη του ζώνες της πρότασης της Κομισιόν, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι λόγω των διοικητικών διαδικασιών, οι καταβολές των χρημάτων δεν θα είναι εμπροσθοβαρείς, όπως έχουν ανάγκη οι πληγείσεις χώρες, αλλά σταδιακές και σε ορίζοντα ετών.
Ειδικά για την Ελλάδα χαρακτηρίζει το πακέτο ως αναμφίβολα μια ευκαιρία, εκφράζοντα;ς την ελπίδα ότι "αυτά τα πολύ μεγάλα κονδύλια θα αξιοποιηθούν από την χώρα πολύ καλύτερα απ’ ότι εκείνα των τριών προηγούμενων δεκαετιών".
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη
- Κύριε Ντάρβας, έχουμε μπροστά μας ένα "πακέτο" μέτρων για τη στήριξη των ευρωπαϊκών οικονομιών το οποίο φτάνει συνολικά στα 750 δισ. ευρώ. Είστε ικανοποιημένος από την αντίδραση της Κομισιόν για την αντιμετώπιση της κρίσης;
Καταρχάς να πούμε ότι ενώ η Κομισιόν μιλά για επιδοτήσεις ύψους 500 δισ. ευρώ, το σχέδιο της ανακοίνωσης αποκαλύπτει ότι οι επιδοτήσεις θα είναι 440 δισ., και τα υπόλοιπα 60 δισ. θα αφορούν τις εγγυήσεις των χωρών-μελών. Από εκεί και πέρα, αυτά τα 440 δισ. ευρώ είναι πολύ πιο χρήσιμα από τα 250 δισ. ευρώ των χαμηλότοκων 10ετών δανείων. Συνολικά, το «πακέτο» περιλαμβάνει ένα σημαντικό ποσό σε μακροοικονομικό επίπεδο και αυτό αποτελεί ένα θετικό βήμα.
Όμως θεωρώ ότι δεδομένης της σφοδρότητας της τρέχουσας κρίσης, από μόνο του δεν επαρκεί για να δώσει λύση. Δεν είναι το "πακέτο" που απαιτείται για να αντιμετωπιστεί μία τόσο δύσκολη οικονομική κατάσταση.
- Μπορείτε να μας πείτε επιγραμματικά ποια είναι τα θετικά σημεία και ποιες οι ενδεχομένως “αστοχίες” της πρότασης;
Ένα θετικό είναι πως τα δύο τρίτα των επιχορηγήσεων ύψους 440 δισ. ευρώ θα διανεμηθούν μέσω του νέου προγράμματος Recovery and Resilience Facility, γεγονός το οποίο ενισχύει τη διαφάνεια. Το συγκεκριμένο αποτελεί μέρος του "Next Generatin EU".
Στα θετικά είναι ότι η κοινοτική πρόταση στοχεύει στη μακροοικονομική σταθεροποίηση και παράλληλα δίνει ώθηση στον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό. Ένα επίσης θετικό στοιχείο είναι ότι αυξάνεται η χρηματοδότηση για τομείς όπως η έρευνα και η υγεία, ενώ αυξάνεται ακόμη και ο προϋπολογισμός του τρέχοντος κοινοτικού προϋπολογισμού για το 2020 κατά 11,5 δισ. ευρώ. Συνολικά, το "πακέτο" μπορεί να ενισχύσει την εμπιστοσύνη και να έχει θετικές επιπτώσεις στην οικονομία.
Όσον αφορά τα αρνητικά σημεία, τα βασικά είναι το μέγεθος των 750 δισ. ευρώ και το σκέλος των δανείων που όπως προείπα δεν πιστεύω ότι είναι χρήσιμο.
Επιπλέον, θα έλεγα ότι με την πρόταση αυτή η ΕΕ χάνει την ευκαιρία να προχωρήσει σε μία πιο ριζική αναδιάρθρωση του προϋπολογισμού της, συμπεριλαμβανομένης της κοινής αγροτικής πολιτικής, ενώ χάνει επίσης την ευκαιρία να βελτιώσει την ξεπερασμένη πλέον μεθοδολογία του προϋπολογισμού.
Επίσης λόγω των διοικητικών διαδικασιών, οι καταβολές των χρημάτων δεν θα είναι εμπροσθοβαρείς, όπως έχουν ανάγκη οι πληγείσεις χώρες, αλλά σταδιακά και σε ορίζοντα ετών.
- Από αυτά τα αρνητικά σημεία, ποιες είναι οι πιο σοβαρές “γκρίζες ζώνες” οι οποίες και μένει να διευκρινιστούν;
Το κυριότερο σημείο που μένει να αποσαφηνιστεί από την κοινοτική πρόταση αφορά στον τρόπο με τον οποίο θα κατανεμηθούν στις χώρες-μέλη οι επιδοτήσεις. Η ΕΕ δεν έχει ακόμη δημοσιοποιήσει σχετική ενημέρωση. Στην περίπτωση του Ταμείου Συνοχής το μόνο που έχει αναφέρει η Κομισιόν είναι ότι εξετάζει την αναθεώρησή του, χωρίς να γνωρίζουμε τι ακριβώς θα αλλάξει.
Ελάχιστη επίσης ενημέρωση έχουμε αναφορικά με την δομή του νέου κοινοτικού προϋπολογισμού και ειδικότερα με τις νέες πηγές εσόδων του, όπως η επιβολή νέων φόρων, δηλαδή αυτός για τις ψηφιακές υπηρεσίες, εκείνος για τις μεγάλες εταιρείες, όπως και ο πράσινος φόρος στον άνθρακα.
Σημειωτέον ότι τα έσοδα από δασμούς καταλήγουν ήδη στον κοινοτικό “κουμπαρά”, καθώς η ΕΕ αποτελεί μια τελωνειακή ένωση. Αλλά σήμερα τα κράτη-μέλη διακρατούν ένα 20% αυτών των εσόδων ως “κόστη συλλογής”, ποσοστό αδικαιολόγητα μεγάλο, όταν το πραγματικό κόστος συλλογής δεν ξεπερνά το 1%.
Ακόμη λοιπόν μια “γκρίζα ζώνη” είναι ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει διευκρινίσει πόσα απ’ αυτά τα κόστη συλλογής θα καταλήγουν ως έσοδα στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.
- Τι κριτήρια όμως θα συνοδεύουν αυτές τις επιχορηγήσεις, ύψους 500 δισ. ευρώ, της κοινοτικής πρότασης; Αποκλείετε για παράδειγμα οι Ολλανδοί, να απαιτήσουν η διάθεση αυτών των χρημάτων στις ωφελούμενες χώρες να συνοδεύεται από κάποιου είδους όρους και προϋποθέσεις (conditionalities);
Στο ερώτημά σας για την επιβολή όρων και προϋποθέσεων, κάθε χώρα θα πρέπει να ετοιμάσει το δικό της σχέδιο ανάκαμψης, εν συνεχεία αυτό θα αποτελέσει τμήμα του Εθνικού Προγράμματος Μεταρρυθμίσεων, το οποίο και θα αξιολογηθεί και θα εγκριθεί από την Κομισιόν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (European Semester).
Τότε, η ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπως και το Ευρωκοινοβούλιο, θα ελέγξουν την κατανομή των πόρων, ενώ δυνατότητα για παρατηρήσεις αλλά και για έλεγχο θα έχουν και άλλες χώρες-μέλη μέσω του Ε.Συμβουλίου και του Ευρωκοινοβουλίου.
Πράγματι λοιπόν και δεδομένου ότι στον πυρήνα του ευρωπαϊκού προγράμματος στήριξης “Next Generation EU”, βρίσκεται η αναδιανομή πόρων μεταξύ των χωρών-μελών, θεωρώ ότι πολύ καλή ενημέρωση σχετικά με τα ποσά και τον τρόπο απορρόφησης από τα ωφελούμενα κράτη, θα επιδιώξουν να έχουν και οι χώρες του Βορρά, εκείνες δηλαδή που θα κληθούν να συνεισφέρουν περισσότερο στο νέο ευρωπαικό πακέτο".
Εξάλλου για τις πρώτες προβλέπεται μια επιπλέον διασφάλιση, αφού θα υπάρχει αυστηρός έλεγχος γα την χρήση των χρημάτων.
Τα χρήματα του ευρωπαϊκού πακέτου στήριξης θα εκταμιεύονται σε δόσεις και μόνο ανάλογα με την πρόοδο που θα έχει πετύχει η κάθε χώρα σε σχέση με τους τομείς που έχει επιλέξει να στηρίξει και με τους στόχους που η ίδια έχει βάλει.
Δηλαδή τα θεσμικά ευρωπαικά όργανα θα ασκούν έλεγχο στην αξιοποίηση από κάθε χώρα των πόρων που της αναλογούν με βάση το πρόγραμμα που αυτή θα τους έχει καταθέσει.
- Ας πάμε στην περίπτωση της Ελλάδας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, τα κονδύλια που αναλογούν στην χώρα είναι 22,5 δισ. ευρώ σε επιδοτήσεις και 9,4 δισ. σε δάνεια, αθροίζοντας ένα ποσό ύψους περίπου 32 δισ. Συνυπολογίζοντας και τα χρήματα από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 (γύρω στα 20 δισ.), μαζί με άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία, συγκεντρώνεται ένα κονδύλι ύψους 60 δισ ευρώ για τα επόμενα πέντε -επτά χρόνια, όσο περίπου το 30% του ετησίου ΑΕΠ της χώρας. Είναι μια “χρυσή” ευκαιρία για την Ελλάδα να αλλάξει παραγωγικό πρότυπο και να μεταμορφωθεί;
Η Ελλάδα είχε ήδη στα χέρια της μια “χρυσή” ευκαιρία κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, λαμβάνοντας κάθε χρόνο από τον κοινοτικό προϋπολογισμό ένα ποσό ίσο με περίπου το 2-3% του ετησίου της ΑΕΠ. Δυστυχώς, αυτή η “χρυσή” ευκαιρία δεν αξιοποιήθηκε με σύνεση.
Κοιτάζοντας μπροστά, το πιθανότερο είναι ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να εισπράττει αντίστοιχου ύψους ποσά και από το νέο επταετή κοινοτικό προϋπολογισμό (2021-2027), ενώ ταυτόχρονα θα ωφεληθεί σημαντικά και από το νέο Ταμείο Ανάκαμψης.
Παρ’ όλα αυτά δεν είναι παρά εικασίες το πόσα ακριβώς κονδύλια θα εισπράξει η Ελλάδα από το νέο αυτό μηχανισμό. Τα κριτήρια για την κατανομή ανά χώρα αυτών των 440 δισ. ευρώ δεν έχουν ακόμη διαμορφωθεί. Επίσης κάθε χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, θα συνεισφέρουν κάποια ποσά στην ΕΕ για την αποπληρωμή αυτών των 440 δισ. ευρώ τα οποία εκείνη προτίθεται να δανειστεί από τις αγορές.
Η εξόφληση των 440 δισ. τοποθετείται ανάμεσα στο 2028 και το 2058 και το πόσο θα κληθεί να πληρώσει η κάθε χώρα θα εξαρτηθεί από την ανάπτυξη του ΑΕΠ της. Επομένως για να μπορεί κάποιος να απαντήσει τι θα πληρώσει η Ελλάδα για την κοινοτική βοήθεια θα πρέπει να είναι σε θέση να υπολογίσει την πορεία του ρυθμού ανάπτυξης της χώρας μέχρι το 2058. Επίσης είναι προς ώρας ασαφές πόσο καινούργιο χρήμα θα τροφοδοτήσει τον κοινοτικό προϋπολογισμό από οντότητες εκτός ΕΕ (π.χ. επιβολή φόρου ψηφιακών υπηρεσιών), προκειμένου να μειωθεί η τελική εθνική συνεισφορά των κρατών-μελών.
Σε κάθε περίπτωση οι πρώτες αποπληρωμές θα ξεκινήσουν μετά το 2027 και μέχρι τότε η Ελλάδα θα έχει εισπράξει πολύ σημαντικά ποσά από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ας ελπίσουμε ότι αυτά τα πολύ μεγάλα κονδύλια θα αξιοποιηθούν από την χώρα πολύ καλύτερα απ’ ότι εκείνα των τριών προηγούμενων δεκαετιών.
- Και κάτι όσον αφορά τα δάνεια. Αναφέρατε νωρίτερα ότι το τμήμα των χρημάτων που θα δοθούν μέσω χορηγήσεων (τα 250 δισ.) δεν έχει την ίδια χρησιμότητα με τις επιχορηγήσεις, ενώ είδαμε ότι οι χώρες διστάζουν να κάνουν χρήση και των δανείων του ESM. Φοβούνται να το κάνουν μην τυχόν στιγματιστούν ή επειδή τα δάνεια θυμίζουν μνημόνια;
Αναμφίβολα τα 250 δισ. ευρώ των δανείων είναι ο λιγότερο χρήσιμος μηχανισμός ανάμεσα στους δύο. Κοιτάξτε, κάποιες χώρες θα μπορούσαν να ωφεληθούν από τα δάνεια αυτά γιατί θα έχουν χαμηλότερο επιτόκιο απ' αυτό που δίνουν οι αγορές. Όμως και πάλι τα επιτόκια είναι χαμηλά παντού, οπότε το όφελος θα είναι μικρό. Οι χώρες που αντιμετωπίζουν και τα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα θα ωφεληθούν από το δανεισμό της ΕΕ καθώς θα πρέπει να αντλήσουν λιγότερα κεφάλαια από τις αγορές και αυτό βοηθά στην καλύτερη διαχείριση του δημοσίου χρέους τους.
Πράγματι το ερώτημα που προς το παρόν μένει αναπάντητο είναι το κατά πόσο ο δανεισμός από τον προϋπολογισμό της ΕΕ μέσω του προγράμματος "Next Generation EU" θα στιγματίσει τα κράτη-μέλη όπως συμβαίνει όταν κάποια χώρα δανείζεται από το ΔΝΤ.
