Του Γαβριήλ Χ. Σερέτη
Στην πάλαι ποτέ ακμάζουσα και σήμερα «υποβαθμισμένη και προβληματική» Κυψέλη βρίσκεται το σπίτι της Λέλας Καραγιάννη. Το κτίριο που χρησιμοποιήθηκε ως αρχηγείο της αντιστασιακής ομάδας «Μπουμπουλίνα» στην Κατοχή. Εκεί θα λειτουργεί πλέον μια νέα «κυψέλη» δωρεάν εκμάθησης ψηφιακών δεξιοτήτων, πολιτισμού και καινοτομίας, με 4.000 θέσεις σε προγραμματισμένα σεμινάρια ανοιχτού κώδικα, 3D animation και χρήσης υπολογιστών. Με τον Δήμο Αθηναίων να βρίσκει αρωγό τη Microsoft. Έπειτα από διαβούλευση με τους κατοίκους. Μακριά από στερεότυπα περί «προσβολής της ιστορικότητας και της μνήμης» μιας εκ των σύγχρονων ηρωίδων μας, ενταγμένης στους «Δικαίους των Εθνών».
Ένα από τα σύμβολα του χθες, ένα πολύτιμο πλην αναξιοποίητο «κτιριακό απόθεμα», μέχρι πρότινος «εστία ανομίας» κι εγκατάλειψης, επανεντάσσεται στην καθημερινότητα. Ενισχύοντας την πολυπολιτισμικότητα και μειώνοντας τους αποκλεισμούς. Αμβλύνοντας, ταυτόχρονα, ένα από τα κρισιμότερα χάσματα. Το ψηφιακό. Καθώς εκεί θα παραδίδονται πλέον μαθήματα και θα πιστοποιούνται απαραίτητες γνώσεις για την «επόμενη μέρα». Που δεν χαρακτηρίζεται μόνο από την ανεργία. Χαρακτηρίζεται κι από το γεγονός ότι σε όλη την Ευρώπη υπάρχουν ένα εκατομμύριο κενές θέσεις που δεν μπορούν να καλυφθούν λόγω έλλειψης δεξιοτήτων. Εποχή όπου οι κάτοικοι των πόλεων, ήδη, συνεισφέρουν περίπου στο 85% του ΑΕΠ της Ευρώπης. Με τον αστικό πληθυσμό, παγκοσμίως, να αναμένεται ότι θα διπλασιαστεί ώς το 2050. Με τις πόλεις «να κυριαρχούν ακόμα και επί των κρατών», αφού έως τότε το 70% του πληθυσμού της Γης θα ζει σε πόλεις, θα καταναλώνει εκεί το 60% της όλης ενέργειας και θα παράγει το 70% των σκουπιδιών. Και τη νέα βιομηχανία των «έξυπνων πόλεων», σύντομα, να συνιστά τη μεγαλύτερη βιομηχανία διεθνώς, μεγαλύτερη και από αυτή του πετρελαίου, με τζίρο πάνω από ένα τρισ. δολάρια το 2025. Κάνοντας ακόμα και τον Μπιλ Γκέιτς να αγοράζει «οικόπεδο» 100 τετραγωνικών χιλιομέτρων, κόστους 80 εκατ. δολαρίων, στην Αριζόνα, για να χτίσει τη δική του «έξυπνη πόλη».
Πρόκληση
Το πείραμα της οδού Καραγιάννη αποτελεί ένα από τα παραδείγματα της πρόκλησης του ψηφιακού μετασχηματισμού που συντελείται στην Αθήνα της κρίσης. Στην Ελλάδα, όπου είμαστε πολύ καλοί στο να εκπονούμε στρατηγικές και ακόμα καλύτεροι στο να μην τις υλοποιούμε. Κι όμως, πέρα από «φιέστες» και «events», τη «μαρκετίστικη» πλευρά των πραγμάτων, δίπλα στα προβλήματα της καθαριότητας, της παραβατικότητας και της υστέρησης υποδομών, σε κρίσιμους τομείς, «γίνονται πράγματα». Πλάι σε χρεοκοπημένες νοοτροπίες, όπως οι «απευθείας αναθέσεις», οι αποσπασματικές εργολαβίες και οι «αυτεπιστασίες», το μοίρασμα δημόσιου χρήματος σε ημετέρους, υπάρχουν νέοι άνθρωποι που βλέπουν μπροστά, είναι σε επαφή με τις διεθνείς καλές πρακτικές. Σε πείσμα των φαινομένων κακοδιαχείρισης που εξακολουθούν να υφίστανται, ακόμα και σε... κάδους απορριμμάτων, κάποιοι προσπαθούν να μετατοπίσουν το επίκεντρο από μία στρατηγική μεγάλων έργων σε δράσεις με στόχο πλήθος πολιτών. Δίνοντας έμφαση στο ανοιχτό, όχι μόνο ως λογισμικό, αλλά ως ευρύτερη κουλτούρα.
Ο 40χρονος μηχανικός Κων/νος Χαμπίδης, σύμβουλος του δημάρχου Καμίνη, θυμάται μαζί μας «πρωτοβουλίες του παρελθόντος». Όπως τα περίφημα «ινφοκιόσκς»; Τα ηλεκτρονικά «ενημερωτικά» περίπτερα, με οθόνες αφής, που είχαν ξεφυτρώσει σαν τα μανιτάρια την περασμένη δεκαετία. Σήμερα, ανενεργά και καλυμμένα με αφίσες και σκόνη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα εργολαβίας για την προμήθεια «ντιζαϊνάτου» εξοπλισμού, χωρίς σχέδιο και στρατηγική. Στον Δήμο Αθηναίων θέλουν να αποφύγουν το λάθος. Με τη συγκρότηση Ψηφιακού Συμβουλίου, στο οποίο μετέχουν οι μεγαλύτερες εταιρείες πληροφορικής της χώρας, φορείς και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Μέσα από παρεμβάσεις στις υποδομές και την πρόσβαση του πολίτη στο διαδίκτυο, υπό το φιλόδοξο «ίντερνετ για όλους». Την πολυπόθητη ανοιχτή διακυβέρνηση και τα ανοιχτά δεδομένα, στην κοινωνία του gigabite και της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Με συνέργειες και με προγράμματα που «μιλάνε» μεταξύ τους. Διότι, όσο κι αν φανεί παράξενο, αυτός είναι και ο ορισμός της έξυπνης πόλης. «Εξυπνη πόλη» δεν είναι μια πόλη επιστημονικής φαντασίας, με αυτοκίνητα που πετάνε και πολίτες με «μπότοξ» χαμόγελα. Δεν υπάρχουν «έξυπνες πόλεις», αλλά ιδέες και δράσεις, που καθιστούν όψεις της πόλης έξυπνες. Η έξυπνη πόλη είναι ο τόπος, η κοινότητα που αξιοποιεί γνώση, τεχνολογία και καινοτομία για τη βιώσιμη ανάπτυξη, με σεβασμό στην περιβαλλοντική και πολιτιστική κληρονομιά. Με επίκεντρο τον άνθρωπο, όταν όλο και περισσότερο εμπλέκονται οι μηχανές και η τεχνολογία.
e-στασιμότητα
Όμως, για ποια «έξυπνη πόλη» μιλάμε όταν ακόμα δεν έχουμε γρήγορη πρόσβαση στο διαδίκτυο. Όταν οι περισσότεροι δήμοι δεν έχουν ακόμη ηλεκτρονικές πληρωμές, ενώ ακόμα και για την πληρωμή μιας κλήσης «πρέπει να περάσετε από το ταμείο». Όταν η πολυνομία οδηγεί σε διαμάχες φορέων για το ποιος είναι υπεύθυνος ακόμα και για τη λειτουργία των φαναριών. Όταν δεν υπάρχει «wifi» ούτε σε κεντρικές πλατείες. Ο στόχος, στην Αθήνα, είναι σε τρία χρόνια το 30% των κατοίκων να έχει ταχύτητες πάνω από 100 Mbps και έως 50Mbps μέχρι το τέλος του 2018. Εισάγεται για πρώτη φορά στην ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση το μοντέλο της μακροχρόνιας εκμίσθωσης οπτικών ινών, δημιουργώντας ένα πρότυπο εσωτερικό δίκτυο μεταξύ των σημαντικότερων κτιρίων του δήμου.
Η «έξυπνη πόλη» σχετίζεται κυρίως με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, που πρακτικά σημαίνει περισσότερες υπηρεσίες στους πολίτες. Ήδη η Αθήνα γίνεται ο πρώτος δήμος στη χώρα, που όχι μόνο έφτιαξε με δικά του μέσα, αλλά και χρησιμοποιεί, στην πράξη, την ψηφιακή υπογραφή στο σύνολο σχεδόν των εγγράφων. Μετασχηματίζονται ψηφιακά οι διαδικασίες, όπως η έκδοση πιστοποιητικού γέννησης και αυξάνονται συνεχώς οι ηλεκτρονικές πληρωμές, με στόχο το ποσοστό να φτάσει στο 60% σε έναν χρόνο. Την ώρα που πάνω από έξι χιλιάδες οικογένειες κάνουν το ίδιο για τις εγγραφές σε βρεφονηπιακούς - παιδικούς σταθμούς του δήμου. Όταν, πάνω από εβδομήντα χιλιάδες πολίτες επικοινωνούν με 20 κοινωνικές υπηρεσίες μέσω της πλατφόρμας «Νοιάζομαι», που δημιουργήθηκε με δωρεά του Ιδρύματος Στ. Νιάρχος, με τις υπηρεσίες και τους δικαιούχους να «μιλάνε» μεταξύ τους και τις διαφορετικές βάσεις δεδομένων (συσσίτια, κόμβος αλληλεγγύης κ.λπ.) να είναι πλέον ενοποιημένες. Τέρμα η χαρτούρα, χρειάζεται μόνο ο ΑΜΚΑ. Μέσω άλλης πλατφόρμας, ο δήμος «διαχειρίζεται» πλέον τους αθλούμενους (πάνω από 10.000 άτομα κάθε χρόνο). Ηλεκτρονικά «κλείνεις» και την ξενάγησή σου, αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι η ηλεκτρονική στάθμευση που επιτρέπει στους χρήστες του συστήματος να εντοπίζουν, από το κινητό τους, την άδεια θέση και να αγοράζουν χρόνο στάθμευσης ηλεκτρονικά. Επ'' ουδενί αυτό σημαίνει ότι επιλύεται το γενικότερο πρόβλημα. Δείχνει όμως την κατεύθυνση.
«Έξυπνη πόλη» σημαίνει όμως και πραγματική ενημέρωση και ψηφιακή εκπαίδευση των κατοίκων. Όχι να μοιράζεις δουλειές σε εργολάβους και web developers, φτιάχνοντας το ένα site πίσω από το άλλο. Καλός ο έξυπνος φωτισμός, αλλά αν κάποιος δεν μπορεί να εντοπίσει με «τρία κλικ», το πολύ, τις παιδικές χαρές της πόλης του ή τις λέσχες για την τρίτη ηλικία, δεν έχει κανένα νόημα. Διότι δεν μπορεί να έχεις «ευφυή» συστήματα, ακριβοπληρωμένες πλατφόρμες, αγορασμένες από μεγάλα «brands», αλλά να μην έχεις τους χρήστες. Στην Αθήνα, ήδη, πάνω από 140 χιλιάδες άνθρωποι έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια. Υπάρχουν πάνω από 25 σχολεία σε «δύσκολες» γειτονιές, που παραμένουν ανοιχτά και το απόγευμα και τα Σαββατοκύριακα, και στα οποία φορείς, σε συνεργασία με μεγάλες εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, παραδίδουν δωρεάν μαθήματα ψηφιακών δεξιοτήτων. Ενώ -σε συνεργασία κι αυτό με το Στ. Νιάρχος- δημιουργήθηκε το maker space, το σύγχρονο εργαστήριο κατασκευών, που θα δίνει την ευκαιρία σε μικρούς και μεγάλους να δημιουργήσουν χρηστικά αντικείμενα, αξιοποιώντας μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας.
Επιχειρηματικότητα
Βεβαίως, όλα αυτά συνδέονται με την επιχειρηματικότητα. Τις καλές πρακτικές σπανίως μπορείς να τις υλοποιήσεις μόνος σου. Χρειάζονται αμφίδρομες σχέσεις για την άρση εμποδίων. Μετά το Innovathens δημιουργήθηκε το «Athens Digital Lab», που αποτελεί έναν χώρο δοκιμών και ανάπτυξης στοχευμένων ψηφιακών ιδεών και νέων εφαρμογών. Στη λογική, «αυτά είναι τα προβλήματα, δώστε λύση». Στην καθαριότητα, στη στάθμευση, στη διαχείριση πρασίνου, στη διαχείριση δημόσιου χώρου (τραπεζοκαθίσματα κ.λπ.) και τη διαχείριση του στόλου οχημάτων.
Λογικές αφετηρίες. Γιατί πρέπει να κάνεις κάτι καινούργιο αν θες να δεις κάτι καινούργιο. Αυτό που απομένει είναι να ξεπεραστεί ακόμα περισσότερο το «στη θεωρία, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ πράξης και θεωρίας. Στην πράξη, υπάρχει».
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Φιλελεύθερος στις 22 Φεβρουαρίου, αρ. φύλλου 64.
