Απλωμένη σε ένα κομμάτι ερήμου, σε απόσταση 45 χιλιομέτρων νοτιοανατολικά του Καΐρου και στα μισά της διαδρομής προς το λιμάνι του Σουέζ, αναδύεται η νέα διοικητική και οικονομική πρωτεύουσα της Αιγύπτου. Ένα φουτουριστικό οικιστικό σύνολο, φαραωνικό σε κλίμακα και με εγκαταστάσεις υψηλής τεχνολογίας, ενσαρκώνει τις μεγαλεπήβολες φιλοδοξίες του Αιγύπτιου προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι.
Αναφερόμενη προσωρινά ως Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα καθώς δεν έχει ακόμη αποκτήσει επίσημα ονομασία, η πόλη είναι ένα mega project εκτιμώμενου συνολικού κόστους άνω των 58 δισ. δολαρίων. Χτίζεται από το μηδέν από το 2006 και αναμένεται να στεγάσει την προεδρία, κυβερνητικές υπηρεσίες, το Κοινοβούλιο, υπουργεία, πρεσβείες, επιχειρήσεις και περίπου 6,5 εκατομμύρια κατοίκους δίχως να θυμίζει να θυμίζει σε τίποτα το Κάιρο.
Η οικοδόμηση προχωρά σε στάδια και η ολοκλήρωση παραμένει χρόνια μακριά, όμως ήδη έχουν εγκατασταθεί μόνιμα περί τα 2.000 άτομα και αναμένεται έως τα τέλη του 2024 να φθάσουν τις 10.000. Περίπου 48.000 κυβερνητικοί υπάλληλοι φθάνουν καθημερινά στην πόλη για να εργαστούν στα πρώτα υπουργεία που έχουν μεταφερθεί εκεί. Οι περισσότεροι μετακινούνται από το ανατολικό Κάιρο με ένα ηλεκτρικό τρένο που άρχισε να λειτουργεί πέρυσι. Προσεχώς αναμένεται να μεταφέρουν την έδρα τους αρκετές τράπεζες και εταιρείες.
Η πρώτη φάση του έργου, που έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, κόστισε 10,6 δισεκατομμύρια δολάρια. Ήδη έχει ανεγερθεί το ψηλότερο κτήριο της Αφρικής, ένα τεράστιο προεδρικό μέγαρο, μια κρυστάλλινη πυραμίδα, μία όπερα με πέντε αίθουσες, ουρανοξύστες κατοικιών, δεκάδες κτήρια υπουργείων, σχολεία, νοσοκομεία, ένα γιγαντιαίο τέμενος και ο μεγαλύτερος καθεδρικός ναός στη Μέση Ανατολή -και πολλά ακόμη θα ακολουθήσουν. Η δεύτερη φάση αναμένεται να ξεκινήσει το δεύτερο τρίμηνο του έτους με εκτιμώμενο κόστος 6,4 δισ. δολαρίων.
Καθώς η οικονομία βρίσκεται σε δεινή κατάσταση, και έχει περαιτέρω επιδεινωθεί εξαιτίας των επιπτώσεων του πολέμου της Γάζας, έχουν ενταθεί ωστόσο οι αμφιβολίες κατά πόσο η Αίγυπτος μπορεί να «αντέξει» ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα χωρίς να εκτιναχθεί ακόμη περισσότερο το χρέος.
Η κυβέρνηση προτάσσει το μεγαλεπήβολο έργο ως ευκαιρία για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την αναζωογόνηση βασικών βιομηχανιών, όπως ο κατασκευαστικός κλάδος, και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και επιχειρηματικών κεφαλαίων, ενισχύοντας εν τέλει την οικονομία της Αιγύπτου. Το επιχείρημα που επικαλείται πιο συχνά για την απόφαση για την οικοδόμηση της νέας πρωτεύουσας είναι η ανάγκη να φιλοξενήσει τον αυξανόμενο πληθυσμό της Αιγύπτου και να ανακουφίσει τη συμφόρηση και τη ρύπανση στο Κάιρο, το οποίο έχει μια από τις υψηλότερες πληθυσμιακές πυκνότητες παγκοσμίως. Είκοσι δύο εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στην ευρύτερη περιοχή του Καΐρου.
Στον αντίποδα, οι επικρίσεις επικεντρώνονται στο υπέρογκο κόστος που καλείται να «σηκώσει» μία οικονομία που ήδη ασθμαίνει για μία πρωτεύουσα που εν τέλει μπορεί να «απευθύνεται» μόνο στους πλούσιους, τη σημαντική συμμετοχή του στρατού στο mega-project με όλα όσα αυτό συνεπάγεται, καθώς και τις παγίδες για τις πολιτικές ελευθερίες που μπορεί να κρύβει ο απόλυτα high-tech χαρακτήρας της πόλης. Το μεγαλεπήβολο έργο χρηματοδοτεί και «τρέχει» η εταιρεία Διοικητική Πρωτεύουσα για την Αστική Ανάπτυξη (ACUD), το 51% της οποίας ανήκει στον αιγυπτιακό στρατό.
Στη νέα πρωτεύουσα, τα φώτα του δρόμου θα λειτουργούν ταυτόχρονα ως WiFi hotspot, η πρόσβαση στα κτήρια θα γίνεται με «έξυπνες» ηλεκτρονικές κάρτες. Ένα σύστημα Τεχνητής Νοημοσύνης θα βελτιστοποιεί τη χρήση του ηλεκτρικού ρεύματος, του φυσικού αερίου και του νερού, καθώς και τη διαχείριση των αποβλήτων. Μια κοινή εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα θα επιτρέπει στους κατοίκους να κάνουν πληρωμές υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, να έχουν πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και να καταχωρούν παράπονα στις αρχές. Θα υπάρχουν υπηρεσίες ασφαλείας υψηλής τεχνολογίας. Και περισσότερες από 6.000 κάμερες ασφαλείας θα είναι εγκατεστημένες παντού, οι οποίες θα παρακολουθούν (και) την κυκλοφορία, ειδοποιώντας για συμφόρηση και ατυχήματα.
Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτές οι λειτουργίες θα κάνουν την καθημερινή ζωή ευκολότερη και ασφαλέστερη, ωστόσο ειδικοί που έχουν μιλήσει στο πρακτορείο Reuters προειδοποιούν ότι οι τεράστιες δυνατότητες παρακολούθησης συνιστούν απειλή για τα θεμελιώδη δικαιώματα εν μέσω της ευρύτερης καταστολής της διαφωνίας και της ελευθερίας του λόγου κατά τη διάρκεια της πολυετούς διακυβέρνησης Αλ-Σίσι. «Η εγκατάσταση καμερών παρακολούθησης σε όλη την πόλη δίνει στις αρχές μια απαράμιλλη δυνατότητα αστυνόμευσης των δημόσιων χώρων και καταστολής των πολιτών που επιθυμούν να διαμαρτυρηθούν ή να ασκήσουν το δικαίωμά τους στην ειρηνική συνάθροιση», αναφέρει η Μάρουα Φατάφτα, υπεύθυνη πολιτικής στην οργάνωσης προάσπισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ψηφιακή εποχή Access Now.
Γεγονός είναι επίσης πως η έδρα της κυβέρνησης θα μεταφερθεί σε ένα πιο ελεγχόμενο περιβάλλον. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ένα βασικό κίνητρο πίσω από τη νέα πόλη είναι να μπορεί η κυβέρνηση να κρατά αποστάσεις από μαζικές διαδηλώσεις όπως του 2011 στην πλατεία Ταχρίρ. «Ο πολεοδομικός σχεδιασμός της νέας πόλης θα καθιστούσε τις μαζικές πορείες πρακτικά αδύνατες», αναφέρει μιλώντας στο CNN o Νίκολας Σίμτσκικ Άρεζ της Σχολής Αρχιτεκτονικής του Λονδίνου, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει εκτεταμένες επιτόπιες μελέτες στο Κάιρο.
Ως προς το συνολικό εγχείρημα, ο Νίκολας Σίμτσκικ Άρεζ δηλώνει μιλώντας στην Νέλ Λούις του αμερικανικού δικτύου πως η νέα πόλη θα προσελκύσει επιχειρήσεις, ιδίως «διμερείς συνεργασίες υψηλού επιπέδου» και ξένα κεφάλαια που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την οικονομία. «Ωστόσο, το τελικό ερώτημα όταν πρόκειται για οικονομικά οφέλη για τις χώρες είναι για ποιον θα προκύψουν, και σχεδόν σίγουρα θα προκύψουν μόνο για ένα πολύ, πολύ μικρό τμήμα του πληθυσμού», επισημαίνει.
Και θυμίζει ότι Αιγύπτιοι ηγέτες έχουν κατασκευάσει και στο παρελθόν πόλεις-«δορυφόρους» κοντά στο Κάιρο ως εμβληματικά έργα ανάπτυξης και ανάπλασης, όπως η «Πόλη 6η Οκτωβρίου» και το «Νέο Κάιρο», που ιδρύθηκαν το 1979 και το 2000 αντίστοιχα. Σήμερα, οι πόλεις αυτές είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου περιφραγμένες κοινότητες, που απευθύνονται σε ανώτερες μεσαίες τάξεις και συχνά με πολλές κενές θέσεις, αναφέρει.
Αναγνωρίζει πόσο «ασφυκτιά» το Κάιρο, όμως αμφισβητεί ότι η λύση είναι η οικοδόμηση μίας νέας πόλης. «Το ζήτημα του συνωστισμού δεν έχει να κάνει μόνο με την ανεξέλεγκτη αύξηση του πληθυσμού, αλλά και με την ικανότητα των ανθρώπων να έχουν πρόσβαση σε αξιοπρεπή βιοποριστικά μέσα εκεί από όπου κατάγονται», σημειώνει. «Στο Κάιρο υπάρχει ένα μεγάλο μέρος του υπάρχοντος αποθέματος κατοικιών που είναι απολύτως λειτουργικό, και αν η κυβέρνηση ξόδευε έστω και ένα μικρό μέρος αυτής της επένδυσης για να βοηθήσει τις υπάρχουσες πόλεις των ανθρώπων να λειτουργήσουν πραγματικά, νομίζω ότι το ζήτημα του υπερπληθυσμού θα εξαφανιζόταν πολύ γρήγορα», σημειώνει.
Η αιγυπτιακή οικονομία στηρίζεται στη διεθνή χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων από την Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία και ανακοίνωσε προ ημερών ότι θα παράσχει στην Αίγυπτο περισσότερα από 6 δισ. δολάρια σε διάστημα τριετίας. Νωρίτερα αυτό το μήνα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει το τρέχον δανειακό του πρόγραμμα για την Αίγυπτο από 3 δισ. δολάρια σε 8 δισ. δολάρια, υπό την προϋπόθεση οικονομικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένου ενός «νέου πλαισίου για την επιβράδυνση των δαπανών για υποδομές», ώστε να συμβάλει στη μείωση του πληθωρισμού και στη διατήρηση της βιωσιμότητας του χρέους. Ο πρόεδρος της ACUD, Χαλέντ Αμπάς, δήλωσε στο CNN ότι η ανάπτυξη της πόλης δεν θα επηρεαστεί από την ανακοίνωση του ΔΝΤ, και στο τέλος «όλη η χώρα θα διοικείται από τη νέα πρωτεύουσα».
