Να ρεφάρει τη «χασούρα» της διάλυσης της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας και του, ταπεινωτικού για τη Ρωσία, τέλους του Ψυχρού Πολέμου, επιχειρεί ο Βλάντιμιρ Πούτιν σε ένα εγχείρημα που απειλεί το διεθνές σύστημα. Έχει όμως έναν ακόμη στόχο, την επιβίωση του καθεστώτος του με όποιο τίμημα.
Η φινλανδοποίηση χάνει το νόημα της πια και ο πρόεδρος Πούτιν θέλει να προωθήσει ένα νέο μοντέλο, την «Ουκρανοποίηση». Πλέον δεν θα αρκεί η υπόσχεση και δέσμευση για ουδετερότητα, η οποία πλέον θα επιβάλλεται δια της βίας και δια της επιβολής εγκάθετων καθεστώτων.
Η στιγμή που επέλεξε ο Ρώσος πρόεδρος να κάνει το μεγάλο βήμα που ανατρέπει τις «σταθερές» του διεθνούς συστήματος και της παγκόσμιας τάξης με την εισβολή στην Ουκρανία, δεν ήταν καθόλου τυχαία. Μετά από μια μακρά περίοδο χλιαρής εμπλοκής των ΗΠΑ στα διεθνή πράγματα και την προσοχή εστιασμένη στην απεμπλοκή από το Αφγανιστάν και το Ιράκ (ήδη από τη θητεία Ομπάμα και μετά) και την Ευρώπη κατακερματισμένη να πελαγοδρομεί στα εσωτερικά προβλήματα της χωρίς στίγμα και στρατηγική, ο Ρώσος πρόεδρος θεώρησε ότι τώρα είναι η καλύτερη στιγμή.
Τουλάχιστον για να ξεκινήσει ένα παιχνίδι που στην πρώτη παρτίδα τουλάχιστον, κερδίζει ο πιο τολμηρός και αποφασιστικός. Εξάλλου γνωρίζει ότι το μεγάλο «όπλο» του, το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, ίσως τα επόμενα χρόνια με την πράσινη μετάβαση, δεν θα είναι πια αποτελεσματικό.
Η εισβολή στην Ουκρανία είναι η κατάληξη μιας διαδρομής μιας αποτυχημένης πολιτικής διαμόρφωσης πλαισίου ασφαλείας στην Ευρώπη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Τότε που η Δύση πανηγύρισε τη νίκη της επί της Σοβιετικής Ένωσης θεωρώντας ότι έτσι έκλεισαν οι ανοικτοί λογαριασμοί και η Ρωσία πλέον μπορεί να απομονωθεί και να αποδυναμωθεί.
Οι προσπάθειες ταπείνωσης της Ρωσίας δεν ήταν λίγες καθώς αντί να επιδιωχθεί η διαμόρφωση ενός υγιούς συστήματος εταιρικής σχέσης που θα ικανοποιούσε μακροπρόθεσμα τις ανησυχίες ασφάλειας της Ευρώπης και της Ρωσίας, θεωρήθηκε ότι ήταν ευκαιρία η ηγεσία του Γέλτσιν για να ρυθμιστούν οι ιστορικές εκκρεμότητες. Και κατόπιν υποτιμήθηκε η Ρωσία και σταδιακά όλοι αρνούνταν να δουν την πραγματικότητα και να διαβάσουν την αλλαγή που συντελούνταν στη Μόσχα.
Την ανάπτυξη ενός νέου σύγχρονου οπλοστασίου, στην προσπάθεια σταδιακής συγκέντρωσης πλούτου από την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων, από την όλο και πιο δυναμική πολιτική του Προέδρου Πούτιν που έδειχνε ότι ήθελε να «κάνει τη Ρωσία, Μεγάλη, ξανά»!
Η Δύση δεν μπόρεσε να διαβάσει σωστά ούτε τα όσα εξελίχθηκαν στη Γεωργία το 2008 με την ανεξαρτητοποίηση της Αμπχαζιας και Οσετίας, ούτε το 2014 με την Κριμαία και να αντιληφθεί τις κόκκινες γραμμές που ύψωνε η Μόσχα. Η Ε.Ε. όφειλε όσο και αν δεν επιθυμούσαν οι Αμερικανοί να θέσει η ίδια το δίλημμα: εάν δεν υπάρξει συνεννόηση με τη Ρωσία για τη Συλλογική Ασφάλεια στην Ευρασία, τότε η σύγκρουση κάποια στιγμή θα είναι αναπόφευκτη και μάλιστα με όρους που ίσως δεν ευνοούν την Ευρώπη. Και αντί να επιδιωχθεί η συνεννόηση (κάτι το οποίο δεν επιδίωξε όμως και η Ρωσία) τελικά επιλέχθηκε ο κατευνασμός είτε από τις ΗΠΑ είτε από μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες που ήταν στενά συνδεδεμένες ενεργειακά και οικονομικά με τη Ρωσία.
Ένας κατευνασμός που όπως και εκείνος που επιδιώχθηκε πριν 84 χρόνια με τη Διάσκεψη του Μονάχου είναι αδιέξοδος και κάθε άλλο παρά αποτρέπει τη σύγκρουση.
Η προσπάθεια της Μόσχας να ανακαλύψει επιχειρήματα νομιμοφάνειας αλλά και να προσδώσει ιδεολογικό περιεχόμενο με στοιχεία ιστορικού ρεβανσισμού για την εισβολή στην Ουκρανία και οι καινοφανείς θεωρίες που προβλήθηκαν από τη ρωσική ηγεσία, προκαλούν ανατριχίλα καθώς αποτελούν μια πρωτοφανή και επικίνδυνη υπονόμευση του παγκόσμιου Συστήματος διεθνών σχέσεων.
Ο κ. Πούτιν επικαλέσθηκε το «λάθος του Λένιν να δημιουργήσει την Ουκρανία» χωρίς να αρνείται ότι πρόθεση του είναι να αλλάξει την Ιστορία αφού δεν τον βολεύει πια. Επικαλέστηκε το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ περί νόμιμης άμυνας εξαπολύοντας έναν επιθετικό πόλεμο (αν και η μικρή αντίσταση των Ουκρανών μάλλον διαψεύδει το μέγεθος και τη σημασία της απειλής που αντιπροσωπεύουν οι ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις για τη Ρωσία). Και βεβαίως επικαλέστηκε και τη «γενοκτονία στο Ντονμπάς», που παρά τις εντελώς λανθασμένες και εχθρικές πολιτικές του Κίεβου προς τον ρωσόφιλο πληθυσμό των ανατολικών επαρχιών, δεν μπορούν φυσικά να χαρακτηρισθούν Γενοκτονία.
Όμως η πιο επικίνδυνη θεωρία διατυπώθηκε από τον ίδιο τον ΥΠΕΞ Σ. Λαβρόφ, έμπειρο διπλωμάτη που ζυγίζει καλά τα λόγια του, και για τον λόγο αυτό η συνέντευξη που έδωσε σε ρωσικό τηλεοπτικό Σταθμό στις 22 Φεβρουαρίου έχει ακόμη μεγαλύτερη αξία:
«Το δικαίωμα στην κυριαρχία θα πρέπει να τηρείται μόνο σε σχέση με τα κράτη που εκπροσωπούν ολόκληρο τον λαό που ζει στην επικράτειά τους, η Ουκρανία δεν είναι ένα από αυτά από το 2014, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στο τηλεοπτικό κανάλι Rossiya 24. Και πρόσθεσε ότι η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα πρέπει «να γίνονται σεβαστές σε σχέση με όλα τα κράτη που τηρούν στις πρακτικές τους ενέργειες την αρχή των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης των λαών και ως εκ τούτου έχουν κυβέρνηση που αντιπροσωπεύει χωρίς διάκριση φυλής, θρησκείας και χρώματος δέρματος όλων των ανθρώπων που ζουν σε αυτήν την περιοχή».
Ο Ρώσος ΥΠΕΞ σχετικοποιεί με μοναδικό τρόπο την έννοια της εδαφικής κυριαρχίας και ακεραιότητας ενός ανεξάρτητου κράτους.
Με βάση αυτή τη λογική νομιμοποιείται το κάθε κράτος να παραβιάζει την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία οποιουδήποτε άλλου κράτους που θεωρεί (αυθαίρετα και μονομερώς) ότι δεν εκπροσωπεί όλο τον λαό του. Ένα δόγμα χρήσιμο π.χ. για την Κίνα στην περίπτωση της Ταϊβάν, η πιθανόν για τον κ. Ερντογάν για τη Θράκη ή τη Συρία ή το Ιράκ.(γιατί στην Κύπρο ήδη έχει εφαρμόσει το δόγμα αυτό η Τουρκία από το 1974).
Ο κ. Πούτιν επικαλέστηκε ακόμη τον βομβαρδισμό της Σερβίας (που πάντως οι παράνομοι βομβαρδισμοί δεν συνοδεύτηκαν με εισβολή σε ανεξάρτητη χώρα), την επέμβαση στη Λιβύη, σε Ιράκ, στη Συρία. Παρεμβάσεις οι οποίες είχαν ελάχιστη νομιμοποίηση, υπονόμευσαν τη διεθνή νομιμότητα και άνοιξαν πληγές τις οποίες ακόμη πληρώνουν οι λαοί τους αλλά και η ευρύτερη περιοχή τους. Όμως χωρίς αυτά να μπορούν να νομιμοποιήσουν την εισβολή στην Ουκρανία, αντιθέτως δικαιολογούνται και ξεπλένονται ιστορικά, από τις θεωρίες Πουτιν-Λαβροφ.
Για την Ελλάδα η αντίθεση με την πρακτική Πούτιν, του μεγάλου φίλου και υποστηρικτή, μέχρι σήμερα, του Τ. Ερντογάν είναι ζωτικής σημασίας και αυτονόητη. Θεωρίες που με πρόσχημα την ερμηνεία της βούλησης μειονοτήτων για... ανεξαρτητοποίηση η προσάρτηση στη Μητέρα Πατρίδα θα αποτελούσαν τη μεγαλύτερη απειλή ασφαλείας για την Ελλάδα και την Κύπρο.
Η επιβολή «αποστρατικοποίησης» δια της ισχύος (όπως επιχειρείται σήμερα στην Ουκρανία), με το επιχείρημα ότι η «λήψη μέτρων άμυνας δεν θα πρέπει να αποτελεί απειλή ασφαλείας για τον γείτονα», είναι επίσης μια πολύ εύπλαστη θεωρία που θα μπορούσε να προκαλέσει πολλούς αρνητικούς συνειρμούς και συγκρίσεις με πρόσφατες απαιτήσεις της Τουρκίας. Και φυσικά η ακραία περιφρόνηση του Διεθνούς Δικαίου και νομιμότητας μάλλον δημιουργεί προβληματισμό για το εάν ο κ. Πούτιν εμπνέεται από τον Τ. Ερντογάν ή συμβαίνει το αντίθετο.
Η Ουκρανία είναι μια προβληματική χώρα που η ρωσική απειλή δεν την άφησε να ορθοποδήσει και να βρει τον δρόμο της. Ο οποίος μπορεί να συγκλίνει με εκείνον της Δύσης αλλά δεν μπορεί να τη μετατρέψει σε «χώρα πρώτης γραμμής» για την ανάσχεση της Ρωσίας, οδηγώντας τη στο ΝΑΤΟ. Η Ουκρανία επέζησε τα τελευταία τριάντα χρόνια εισπράττοντας από τη Δύση πόρους οι οποίοι κατασπαταλήθηκαν από ανήθικα και διεφθαρμένα καθεστώτα που τελικά συνέβαλαν στην υπονόμευση της χώρας και διατήρησαν και βάθυναν τον διχασμό μεταξύ των ρωσόφιλων και δυτικόφιλων…
Τώρα κανείς δεν γνωρίζει πόσο από το έδαφος της Ουκρανίας θα καταλάβει ο Β. Πούτιν, ποιο κομμάτι του χάρτη θα βάψει με τα χρώματα των υποτιθέμενων ανεξάρτητων οντοτήτων, και ποιο θα θελήσει ίσως να προσαρτήσει για να αποκτήσει και χερσαία πρόσβαση στην ήδη προσαρτημένη Κριμαία και τον έλεγχο των θαλασσίων ζωνών της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα.
Η εγκατάσταση ενός φιλορωσικού υποτελούς καθεστώτος στο Κίεβο υπό τις ευλογίες των δυνάμεων κατοχής θα επιστρέψει τη χώρα και την Ευρώπη σε άλλες σκοτεινές εποχές. Ίσως θεωρεί ότι αυτό είναι και όρος για τη δική του πολιτική επιβίωση. Ότι έτσι θα σταλεί το μήνυμα του τι παθαίνουν όσοι επιδιώκουν «πορτοκαλί επαναστάσεις» και πιθανόν μπαίνουν στον πειρασμό για «ροζ» η «μπλε» επαναστάσεις στο εσωτερικό της Ρωσίας…
Η Ευρώπη και το διεθνές σύστημα ασφάλειας έχει μπει σε μια σκοτεινή διαδρομή. Η αναζήτηση νέου μοντέλου αρχιτεκτονικής ασφάλειας στην Ευρώπη, χωρίς αναγνώριση τετελεσμένων δια της βίας, πρέπει να παραμείνει ο στόχος, όσο κι αν σήμερα φαντάζει αδύνατος.
Υ.Γ. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα είναι χρήσιμη για την αξιολόγηση της αξίας επί του πεδίου σε κανονικές συνθήκες πολεμικής σύγκρουσης των τουρκικών drones που με τόσο ενθουσιασμό είχε προμηθευτεί η κυβέρνηση Ζελένσκι και είχε διαφημίσει ως «ασπίδα» για την άμυνα της. Τα πολυδιαφημισμένα «υπερσύγχρονα όπλα» τουρκικής κατασκευής αποδεικνύονται Ίσως αποτελεσματικά έναντι κατσαπλιάδων η Στρατών με μικρές δυνατότητες. Απέναντι σε οργανωμένη στρατιωτική επιχείρηση όπως αυτή της Ρωσίας στην Ουκρανία μάλλον διέψευσαν τις προσδοκίες όσων πίστευαν ότι πρόκειται για game changer, ρόλος που τους αποδόθηκε στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
