Η ανταλλαγή 26 κρατουμένων δεν είναι κάτι που μπορεί να συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη. Περιλαμβάνει παρασκήνιο, έντονες διαπραγματεύσεις, «διπλωματία ομήρων», απευθείας συζητήσεις μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών, ακόμα και κυβέρνησης με κυβέρνηση. Πράξεις που λαμβάνουν χώρα μακριά από τα φλας των μέσων ενημέρωσης. Αυτά και άλλα πολλά περιλάμβανε η σχετική συμφωνία μεταξύ Δύσης - Ρωσίας.
«Είναι ένα θέμα το οποίο λύνεται καλύτερα με σιωπή» ήταν η φράση που επαναλάμβαναν συνεχώς Ρώσοι αξιωματούχοι τους τελευταίους μήνες, όπως μεταδίδει το BBC News.
Ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν σε συνέντευξη με τον πρώην παρουσιαστή του Fox News, Tucker Carlson, τον περασμένο Φεβρουάριο, μίλησε για τον Έβαν Γκέρσκοβιτς, τον δημοσιογράφο της Wall Street Journal που είχε συλληφθεί στη Ρωσία με την κατηγορία της κατασκοπίας και ήταν μεταξύ των απελευθερόντων.
«Δεν αποκλείω ότι ο κ. Γκέρσκοβιτς μπορεί να επιστρέψει στην πατρίδα του», είπε. «Θέλουμε οι ειδικές υπηρεσίες των ΗΠΑ να σκεφτούν πώς μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων που επιδιώκουν οι ειδικές υπηρεσίες μας».
Ήταν μια δημόσια και διακριτική υπόδειξη: η Μόσχα ήταν ανοιχτή να κάνει μια συμφωνία.
Ο ηγέτης του Κρεμλίνου δεν κατονόμασε. Αλλά κατέστησε αρκετά σαφές ποιον ήθελε η Ρωσία σε αντάλλαγμα: τον Βαντίμ Κράσικοφ, τον ύποπτο Ρώσο πράκτορα που εξέτιε ποινή ισόβιας κάθειρξης για φόνο - όχι στην Αμερική, αλλά στη Γερμανία.
Σύμφωνα με το CNN, αξιωματούχοι της CIA συναντήθηκαν στα τέλη Ιουνίου με Ρώσους ομολόγους του σε πρωτεύουσα κράτους της Μέσης Ανατολής για να τους παρουσιάσουν μια πρόταση για ανταλλαγή κρατουμένων που θα εξασφάλιζε την επιστροφή Αμερικανών στις ΗΠΑ. Η νέα πρόταση περιελάμβανε την απελευθέρωση του Ρώσου Βαντίμ Κράσικοφ, που εξέτιε ποινή ισόβιας κάθειρξης σε γερμανικές φυλακές για την εν ψυχρώ εκτέλεση στο Βερολίνο του Γεωργιανού Ζελιμχάν Κανγκοσβίλι, κατ' εντολήν της ρωσικής υπηρεσίας πληροφοριών FSB.
Το τέλος του Ναβάλνι
Λίγες μέρες αργότερα, ο ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι πέθανε σε μια απομακρυσμένη ποινική αποικία της Αρκτικής. Οι φήμες κυκλοφόρησαν ότι πριν από το θάνατό του, είχαν ξεκινήσει συνομιλίες για την ανταλλαγή του κ. Ναβάλνι, του Έβαν Γκέρσκοβιτς και του πρώην πεζοναύτη των ΗΠΑ Πολ Γουίλαν, όλοι φυλακισμένοι στη Ρωσία, με τον Βαντίμ Κρασικόφ στη Γερμανία.
Οι ρωσικές πιέσεις ως προϋπόθεση για ανταλλαγή κρατουμένων
Η κεκλεισμένων των θυρών δίκη του Έβαν Γκέρσκοβιτς - που χαρακτηρίστηκε ως «μούφα» από τη Wall Street Journal και την κυβέρνηση των ΗΠΑ - τελικά ξεκίνησε στο Γεκατερίνμπουργκ. Η υπόθεση αναβλήθηκε για τα μέσα Αυγούστου.
Ωστόσο, τον περασμένο μήνα, το δικαστήριο έκανε απροσδόκητα τη δεύτερη ακρόαση. Στο τέλος μιας αστραπιαίας τριήμερης δίκης, ο δημοσιογράφος καταδικάστηκε σε 16 χρόνια σε σωφρονιστική αποικία.
Την ίδια μέρα, η Αμερικανο-Ρωσίδα δημοσιογράφος Άλσου Κουρμάσεβα καταδικάστηκε σε 6,5 χρόνια φυλάκιση από το δικαστήριο στο Καζάν. Η δίκη της διήρκεσε μόλις δύο ημέρες.
Η πρόθεση της Ρωσίας να πατήσει το πόδι στο γκάζι ήταν εμφανής. Ήταν το ισχυρότερο σημάδι μέχρι τώρα ότι είχε γίνει συμφωνία, ότι μια ανταλλαγή ήταν πιθανή. Οι ρωσικές αρχές αντιμετωπίζουν συνήθως την καταδίκη ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε ανταλλαγή κρατουμένων.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα - υπήρξαν περισσότερα σημάδια. Αναφορές ότι μια σειρά εξέχων Ρώσων πολιτικών κρατουμένων είχαν μετακινηθεί από τις ποινικές αποικίες ή τα κέντρα κράτησης.
Οι εικασίες αυξήθηκαν. Θα μπορούσαν αυτοί οι αντιφρονούντες να είναι μέρος μιας μεγαλύτερης ανταλλαγής κρατουμένων από ό,τι αναμενόταν αρχικά;
Την ίδια ώρα στη Λευκορωσία, ο ηγέτης της χώρας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, συμφώνησε να δώσει χάρη στον Ρίκο Κρίγκερ, έναν Γερμανό πολίτη που καταδικάστηκε σε θάνατο για τρομοκρατία και άλλες κατηγορίες. Θα μπορούσε να είναι μέρος μιας ανταλλαγής;
Τώρα ξέρουμε. Αυτή είναι η μεγαλύτερη ανταλλαγή αιχμαλώτων Ανατολής-Δύσης από τον Ψυχρό Πόλεμο.
Οι δυτικές κυβερνήσεις καλωσορίζουν την απελευθέρωση φυλακισμένων, καθώς και την ελευθερία ορισμένων από τους πιο εξέχοντες πολιτικούς κρατούμενους της Ρωσίας.
Η Μόσχα γιορτάζει την επιστροφή των πρακτόρων της. Και οι δύο πλευρές ισχυρίζονται ότι πρόκειται για μια καλή συμφωνία.
Αλλά αν η Ρωσία καταλήξει, όπως έκανε στο παρελθόν, ότι η «διπλωματία των ομήρων» λειτουργεί, τότε είναι ανησυχητικό καθώς ίσως αυτή να μην είναι η τελευταία φορά που κρατούμενοι – τόσο ξένοι όσο και οι Ρώσοι– χρησιμοποιούνται ως διαπραγματευτικά χαρτιά.
AP Photo/Manuel Balce Ceneta
Όπως αναφέρει ο ΣΚΑΪ, συνολικά απελευθερώθηκαν 16 κρατούμενοι σε ρωσικές φυλακές. Ανάμεσά τους ο δημοσιογράφος της αμερικανικής εφημερίδας Wall Street Journal Έβαν Γκέρσκοβιτς και ο πρώην Αμερικανός πεζοναύτης Πολ Γουίλαν που κατηγορούνταν για κατασκοπεία, αλλά και Ρώσοι αντιφρονούντες.
Σημειώνεται ότι, ρόλο κλειδί στη συμφωνία ανταλλαγής των κρατουμένων έπαιξε το γεγονός ότι ο Μπάιντεν έπεισε τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς να αφεθεί ελεύθερος ο Κράσικοφ, όπως σφόδρα επιθυμούσε ο Πούτιν, λέει το CNN. Μάλιστα, τον Δεκέμβριο του 2022 μετά την άρνηση των Ρώσων να συμπεριλάβουν τον Γουίλαν στην ανταλλαγή κρατουμένων που περιλάμβανε την Αμερικανίδα σταρ του μπάσκετ Μπρίτνεϊ Γκράινερ, εντάθηκαν οι προσπάθειες να εξασφαλιστεί η συναίνεση της Μόσχας.
Από την πλευρά τους οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους αποφυλάκισαν 10 κρατούμενους - ανάμεσά τους και στελέχη της ρωσικής υπηρεσίας πληροφοριών, που επέστρεψαν στη Ρωσία. Ο Αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε την ανταλλαγή "διπλωματικό άθλο", επιβεβαιώνοντας ότι 3 Αμερικανοί συγκαταλέγονται μεταξύ των 16 ατόμων που απελευθέρωσε η Ρωσία, μεταξύ των οποίων πέντε Γερμανοί και επτά Ρώσοι.
