Να εγκλωβίσει την Ελλάδα σε ένα δύσκολο δίλημμα επιχειρεί η Άγκυρα, καθώς όλες οι κινήσεις της οδηγούν είτε στον εξαναγκασμό της χώρας σε διμερή διαπραγμάτευση ύστερα από ένα θερμό επεισόδιο είτε σε έναρξη διαλόγου τώρα, με τους όρους που θέτει όμως η ίδια τόσο με το τετελεσμένο του τουρκολιβυκού μνημονίου όσο και με το προηγούμενο που θεωρεί ότι δημιουργεί η ελληνοϊταλική συμφωνία, αλλά και το πλαίσιο συζήτησης για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με την Αίγυπτο.
Οι συνεχείς προτάσεις διαλόγου που απηύθυνε τις τελευταίες εβδομάδες η Τουρκία, εν μέσω των γνωστών απειλών, δεν συνιστούν κάποια αλλαγή της τουρκικής πολιτικής, αλλά πρόθεση της Άγκυρας είναι να δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα ώστε να απεκδυθεί των ευθυνών για την όποια ένταση ακολουθήσει, και συγχρόνως να έχει έτοιμη την απάντηση της «διαπραγμάτευσης» σε όποιες πιέσεις (αν και εφόσον) ασκηθούν από τη διεθνή κοινότητα για αποκλιμάκωση της έντασης.
Η Τουρκία θεωρεί ότι βρίσκεται σε θέση ισχύος και είναι η κατάλληλη στιγμή για μια συνολική αντιμετώπιση των προβλημάτων με την Ελλάδα. Η ισχυροποίηση των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, το τουρκολιβυκό μνημόνιο, η απουσία ισχυρής ηγεσίας στην Ε.Ε., η παρουσία ενός προβληματικού προέδρου στην Ουάσινγκτον και το κενό εξουσίας μέχρι τις αρχές του 2021 λόγω των προεδρικών εκλογών, το άνοιγμα πολλών μετώπων ταυτοχρόνως ώστε οι όποιες διεθνείς παρεμβάσεις να στραφούν μόνο στις σημαντικές διεθνείς κρίσεις (Λιβύη, Συρία), διαμορφώνουν ένα ευνοϊκό -όπως το θεωρεί η τουρκική ηγεσία- περιβάλλον.
Ο κ. Τσαβούσογλου επιχειρεί προκαταρκτικά να θέσει και το πλαίσιο αυτού του διαλόγου που θα μπορούσε να ξεκινήσει με την Ελλάδα. Και αυτό είναι η ερμηνεία και δογματική μεταφορά των ειδικών διαρρυθμίσεων που έγιναν στην ελληνοϊταλική συμφωνία του 1977 και έγιναν αποδεκτές με την πρόσφατη συμφωνία για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, που προέβλεπαν υπό συγκεκριμένες συνθήκες μειωμένη επήρεια στους Οθωνούς και τα Στροφάδια.
Η εμπλοκή της Αιγύπτου
Και στην περίπτωση της Αιγύπτου η συζήτηση που είναι γνωστό ότι αφορά σταδιακή οριοθέτηση φθάνει σε κομβικό σημείο, καθώς το Κάιρο θα πρέπει για λόγους πολιτικούς και μόνον να «θυσιάσει» ένα σημαντικό τμήμα θαλάσσιας ζώνης το οποίο θα κέρδιζε εάν υπέγραφε συμφωνία οριοθέτησης με την Τουρκία, αγνοώντας πλήρως τα ελληνικά νησιά. Καθώς η Αίγυπτος δεν θέλει να εμπλακεί στην ελληνοτουρκική διαφορά για το Καστελόριζο και ούτε η ίδια αναγνωρίζει επήρεια σε Στρογγύλη-Καστελόριζο, ζητά ανταλλάγματα τα οποία αγγίζουν όμως την πλήρη επήρεια της Ρόδου, της Καρπάθου και αυτής ακόμη της Κρήτης.
Η Αθήνα, με ιδέες που φθάνουν ακόμη και σε φόρμουλα συνεκμετάλλευσης της επίμαχης περιοχής (η περιοχή μεταξύ της ελληνικής μέσης γραμμής με πλήρη επήρεια νησιών και της αιγυπτιακής με περιορισμένη επήρεια νησιών) προσπαθεί να λύσει τον δύσκολο αυτό γρίφο.
Γιατί ακόμη κι αν είναι προφανής η αναγκαιότητα για επίτευξη έστω και σταδιακής συμφωνίας με την Αίγυπτο, ώστε να πληγεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο, η επιλογή να γίνει αποδεκτή μειωμένη επήρεια, έστω και πολύ μικρή, σε νησιά όπως η Ρόδος αλλά κυρίως η Κρήτη, δημιουργεί εκ των πραγμάτων «ρήγμα» στη μέχρι τώρα θέση της χώρας για «πλήρη επήρεια των νησιών».
Στασιμότητα...
Από την άλλη πλευρά, η στασιμότητα δεν λειτουργεί υπέρ των ελληνικών συμφερόντων. Ειδικά στην περίπτωση της Αιγύπτου η οποιαδήποτε κυβερνητική αλλαγή πιθανότατα θα ανοίξει τον δρόμο για ομαλοποίηση των σχέσεων με την Αγκυρα και την έναρξη συνομιλιών για τουρκοαιγυπτιακή οριοθέτηση, στα πρότυπα του τουρκολιβυκού μνημονίου, που θα είναι καταστροφικό σενάριο για την Ελλάδα. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου σε συνέντευξή του την Τρίτη αποκάλυψε ότι το 2012 ήταν έτοιμοι για υπογραφή συμφωνίας, όχι μόνο με τη Λιβύη αλλά και τον Αιγύπτιο τότε πρόεδρο και ηγέτη των Αδελφών Μουσουλμάνων, Μόρσι, πριν ανατραπεί από τον Αλ Σίσι, οπότε και οι συνομιλίες διακόπηκαν.
Συγχρόνως η Αθήνα θα έχει να αντιμετωπίσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο η Τουρκία σύντομα θα θέσει σε εφαρμογή με τη δρομολόγηση των ερευνών σε ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Η δύσκολη κατάσταση που έχει διαμορφωθεί δεν σημαίνει φυσικά ότι η Ελλάδα πρέπει να καταθέσει τα όπλα ή να αποδεχθεί τα τελεσίγραφα της Τουρκίας. Για να μη δημιουργούνται εντυπώσεις, το θέμα της πλήρους επήρειας των νησιών (συμπεριλαμβανομένου του Καστελόριζου), ήταν βασική αφετηριακή θέση της Ελλάδας, όμως οι διαπραγματεύσεις στο παρελθόν δεν προχώρησαν για άλλους λόγους. Η Τουρκία, όχι μόνο επιδιώκει την πλήρη αποστέρηση θαλασσίων ζωνών από κάθε νησί, αλλά συγχρόνως θέλει να τα εγκλωβίσει στα σημερινά χωρικά ύδατά τους, και για τον λόγο αυτό είχε επιβάλει για μεγάλο διάστημα στις διερευνητικές επαφές την προηγούμενη «συνεννόηση» πριν ασκηθεί το κυρίαρχο δικαίωμα της χώρας για επέκταση των χωρικών υδάτων έως τα 12 ναυτικά μίλια. Επίσης στη διάρκεια των συνομιλιών ήγειρε και θέμα «γκρίζων ζωνών», οδηγώντας σε αδιέξοδο τις διαπραγματεύσεις.
Εξάλλου είναι σαφές ότι για να επιτευχθεί συμφωνία με την Τουρκία ή για να υπάρξει δικαστική επίλυση της διαφοράς με παραπομπή στη Χάγη, θα υπάρξει συμβιβασμός και αυτός θα αφορά σε πρώτη φάση τη γεφύρωση των δύο διαμετρικά αντίθετων θέσεων, της ελληνικής για πλήρη επήρεια όλων των νησιών και νησίδων, και της τουρκικής για μηδενική επήρεια των νησιών.
Συνεπώς, ούτε η ελληνοϊταλική συμφωνία ούτε οι συνομιλίες με την Αίγυπτο επηρεάζουν την έναρξη ελληνοτουρκικών συνομιλιών, καθώς το μέγεθος της επήρειας των νησιών και πιθανά αντισταθμίσματα σε θαλάσσιες ζώνες δεν είναι το προκαταρκτικό πλαίσιο αλλά το αποτέλεσμα μιας τέτοιας διαπραγμάτευσης.
Τα 12 μίλια
Πάντως η ελληνική πλευρά δεν πρέπει να συνεχίσει να δίνει την εντύπωση ότι περιμένει απλώς την επόμενη κίνηση της Άγκυρας. Και ίσως ένα πρώτο, όχι μόνο συμβολικό, βήμα θα είναι η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων σε πρώτη φάση στο Ιόνιο και κατόπιν νοτίως της Κρήτης. Κάνοντας προεργασία συγχρόνως για επέκταση και ανατολικά της Ρόδου - Καρπάθου - Κάσου - Κρήτης. Κινήσεις που ενισχύουν τη θέση της χώρας, δείχνουν ότι κάθε άλλο παρά έχει παραιτηθεί των δικαιωμάτων που της προσφέρει το Δίκαιο της Θάλασσας και κυρίως είναι κινήσεις στις οποίες καμία χώρα δεν νομιμοποιείται να εναντιωθεί. Ίσως έτσι πάρει το μήνυμα και η Άγκυρα ότι το τραπέζι της διαπραγμάτευσης μπορεί να έχει τελικά διαφορετικό «μενού» από εκείνο που ονειρεύεται...
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο που κυκλοφόρησε 27 - 28 Ιουνίου
