«Η Τουρκία αναζητά περισσότερη επιρροή στη Nότιο-ανατολική Ευρώπη αλλά, παρόλο που σημείωσε μεγάλη πρόοδο τα προηγούμενα χρόνια, τώρα βρίσκεται σε τέλμα» εκτιμά η γερμανική Die Welt σε άρθρο που έχει τον τίτλο: «Πώς ο Eρντογάν θέλει να κερδίσει τα Βαλκάνια αλλά αποτυγχάνει».
Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν είχε δηλώσει το 2013 ότι «Η Τουρκία είναι Κόσοβο και το Κόσοβο είναι Τουρκία». Ο Eρντογάν αρέσκεται σε αυτού του είδους της δηλώσεις, όπως: «Πρέπει να είμαστε εκεί που κάποτε ήταν οι πρόγονοι μας». Σε ομιλία του το 2012 για το μέλλον της εξωτερικής πολιτικής του, είχε αναφέρει ότι «μας κινητοποιεί το πνεύμα της ίδρυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας». Το ίδιο σκέφτεται και σήμερα, επισημαίνει η εφημερίδα, διότι θεωρεί εαυτόν ιδρυτή μιας αυτοκρατορίας.
Αυτό γίνεται περισσότερο αντιληπτό στη Μέση Ανατολή, υπογραμμίζει, αναφέροντας ότι τουρκικά στρατεύματα βρίσκονται στη Συρία, το Ιράκ και το Κατάρ, ενώ το αναβαθμισμένο εξοπλιστικά -τα τελευταία χρόνια- πολεμικό ναυτικό χρησιμοποιείται ως απειλή έναντι της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ.
Όμως, ο Eρντογάν θέλει να κερδίσει ως σφαίρες επιρροής και τις κάποτε ευρωπαϊκές κτήσεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια και τη Νοτιο-ανατολική Ευρώπη, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, όχι με όπλα, αλλά μέσω της πολιτιστικής και θρησκευτικής στήριξης, των σχολείων, των φοιτητικών εστιών, των επενδύσεων και των δανείων. Για το λόγο αυτό, ο όγκος της ροής κονδυλίων προς τις εν λόγω κοινότητες αποκτά οικονομική σημασία για αυτές.
Προπάντων όμως αφορά μια συμβολική 'κατάκτηση' της χώρας κατά το πρότυπο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, σχολιάζει ο αρθρογράφος. Στα Τίρανα, οικοδομείται με έξοδα της Τουρκίας ένα τεράστιο τζαμί, που θα είναι έτοιμο το 2019. Το 2015, η ρουμανική κυβέρνηση υπέγραψε μια παρόμοια συμφωνία με την Άγκυρα για την οικοδόμηση ενός γιγαντιαίου τζαμιού που θα εξυπηρετεί 2.000 πιστούς. Το 2017, η Διεύθυνση για θέματα θρησκείας Diyanet δημοσιοποίησε τα σχέδια.
Ενώ η Diyanet αποτελεί εργαλείο στήριξης της θρησκείας από την Τουρκία -παράλληλα είναι υπεύθυνη για τη λειτουργία των τζαμιών και πληρώνει τους ιμάμηδες στη Γερμανία και σε άλλες δυτικο-ευρωπαϊκές χώρες- λειτουργεί υπό την αιγίδα της και μια υπηρεσία υπό τη συντομογραφία Tika που ασχολείται τόσο με τον πολιτισμό όσο και με την τεχνική συνεργασία και την αναπτυξιακή βοήθεια. Υπό τον Eρντογάν έχει καταστεί ένα εργαλείο εξωτερικής πολιτικής, όπως αναφέρεται.
Η Tika ασχολείται με την αποκατάσταση τζαμιών και αρχιτεκτονικών μνημείων από την οθωμανική περίοδο και στηρίζει έρευνες που στην Ουγγαρία οδήγησαν στη ανακάλυψη της τοποθεσίας θανάτου του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Όλα αυτά τα τζαμιά για τα αρχιτεκτονικά μνημεία, όπως το μαυσωλείου του πασά Gul Baba στη Βουδαπέστη ήταν για τους Οθωμανούς- αλλά και για τους σημερινούς Τούρκους- «μια συμβολική κτήση», δηλώνει ο Νόρμπερ Παπ του Πανεπιστημίου Pecs, που διεύθυνε τις έρευνες για τον εντοπισμό της τοποθεσίας θανάτου του Σουλεϊμάν.
Στα παραπάνω έρχονται να προστεθούν το εμπόριο, οι επενδύσεις και τα δάνεια. Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη κατασκευάζεται αυτοκινητόδρομος με τουρκική χρηματοδότηση, ενώ στη Σερβία τούρκοι επενδυτές κατασκευάζουν 20 εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας και θα αναλάβουν τη λειτουργία τους.
Για το Κόσοβο, η Τουρκία είναι ο τρίτος σημαντικότερος εμπορικός εταίρος, ενώ στη Σερβία, συγκαταλέγεται στην πρώτη δεκάδα των σημαντικότερων επενδυτών. Η μεγαλύτερη αλβανική τράπεζα και ο εγχώριος πάροχος τηλεπικοινωνιών βρίσκονται σε τουρκικά χέρια. Τουρκικά ηλεκτρικά προϊόντα και θυγατρικές τουρκικών τραπεζών είναι ευρέως διαδεδομένα στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και τις χώρες που αποτελούσαν την πρώην Γιουγκοσλαβία, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα.
«Soft power» το ονομάζει η τουρκική κυβέρνηση στην Άγκυρα και θέλει να εξωραΐσει την εικόνα της στην περιοχή και, όπου είναι εφικτό, να προσδέσει πολιτικούς διαφορετικών κυβερνήσεων στο άρμα της. Σχολεία και φοιτητικές εστίες με τουρκική χρηματοδότηση έχουν στόχο να κερδίσουν μακροπρόθεσμα τους νέους των χωρών αυτών. Μέχρι το 2016, η Τουρκία είχε καταφέρει με αυτό τον τρόπο να γίνει ένας παίχτης με σχετική επιρροή στην περιοχή.
Ζουν μόνο 10.000 τουρκικής εθνικότητας πληθυσμοί στις χώρες αυτές, αλλά 7 εκ. Μουσουλμάνοι, σχεδόν όλοι σε Αλβανία, ΠΓΔΜ, Κόσοβο και Βοσνία. Οι μουσουλμάνοι της Βοσνίας έχουν καλό λόγο να διατηρούν στενές σχέσεις με την Τουρκία, όπως αναφέρει ο συντάκτης, καθώς κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου της Γιουγκοσλαβίας αισθάνθηκαν ότι είχαν αφεθεί μόνοι τους. Το γεγονός ότι στο κέντρο της Ευρώπης τη δεκαετία του 1990 δεκάδες χιλιάδες άμαχου πληθυσμού σκοτώθηκε, χωρίς η Δύση να μπορέσει να το σταματήσει, εξηγείται από την πλευρά των Βοσνίων στη βάση του ότι αφορούσε θύματα που ήταν 'μόνο' Μουσουλμάνοι.
Εξάλλου, μετά τους Βαλκανικούς πολέμους (1912-1913), πολλά εκατομμύρια Μουσουλμάνων έφυγαν για την Τουρκία. Οι απόγονοι τους αισθάνονται τους δεσμούς με την περιοχή μέχρι σήμερα και πολλοί Μουσουλμάνοι από τα Βαλκάνια έχουν συγγενείς στην Τουρκία.
Όλα αυτά δημιουργούν δεσμούς, αναφέρει η εφημερίδα. Όμως από το 2016, η τουρκική εξάπλωση στη νοτιο-ανατολική Ευρώπη αποτελματώθηκε, εξαιτίας της απόπειρας πραξικοπήματος (2016), της μεταναστευτικής κρίσης που ξεκίνησε το 2015 και της οικονομικής κρίσης της φετινής χρονιάς. Το πραξικόπημα συνδέεται στο βαθμό που η οικοδόμηση σχολείων και φοιτητικών εστιών στηρίζονταν από το κίνημα-Γκιουλέν, δηλαδή από τους υποστηρικτές του ισλαμιστή ιεροκήρυκα που ζει στις ΗΠΑ.
Οι υποστηρικτές του Γκιουλέν ήταν σύμμαχοι του Eρντογάν, μέχρι που υπήρξε ρήξη στις σχέσεις τους και ο τούρκος πρόεδρος τους κατηγόρησε για την οργάνωση της απόπειρας του πραξικοπήματος. Έκτοτε, η Άγκυρα ασκεί πίεση στις κυβερνήσεις των βαλκανικών κρατών για το κλείσιμο όλων εκείνων των σχολείων που κάποτε εξυπηρετούσαν στο να αναθρέψουν μια τουρκόφιλη γενιά στην Ευρώπη.
Οι νοτιο-ανατολικοευρωπαίοι γίνονται ξαφνικά αποδέκτες ενός πολύ αυταρχικού τόνου. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η απέλαση έξι δασκάλων από το Κόσοβο στην Τουρκία, οι οποίοι δίδασκαν σε σχολεία του κινήματος Γκιουλέν. Όταν η κυβέρνηση του Κοσόβου ζήτησε εξηγήσεις, η απάντηση που πήρε από την Άγκυρα ήταν «Να γνωρίζετε τη θέση σας!»
Το σχέδιο για την οικοδόμηση του μεγάλου τζαμιού στη Βουδαπέστη θεωρείται αδιανόητο μετά τη μεταναστευτική κρίση. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, που ήταν αρχικά υποστηρικτής της ιδέας, τώρα παρουσιάζεται ως σωτήρας της Δύσης, διότι δεν αντέχει πολιτικά τη δημιουργία τζαμιού. Το ζήτημα δεν είναι πλέον επίκαιρο και η εκεί μουσουλμανική κοινότητα θέλει να επιστρέψει το οικόπεδο της δωρεάς στην πόλη, διότι η οικοδόμηση είναι «πολύ ακριβή». Όπως φαίνεται λείπουν οι πόροι από τους οικονομικούς κύκλους.
Η έλλειψη χρημάτων έχει επιπτώσεις. Έτσι, δεν μπορούν πλέον να πληρωθούν τα ουγγρικά μοσχάρια από τους τούρκους αγοραστές. Η οργάνωση Tika θα πρέπει να τα βγάλει πέρα για φέτος με χρηματοδότηση για τον πολιτισμό ύψους 65 εκ δολαρίων -πολύ λιγότερα από πριν. Με δεδομένη την οικονομική κρίση, δεν είναι ξεκάθαρο πως υπολογίζει να τριπλασιάσει η τουρκική κυβέρνηση τις επενδύσεις στη Σερβία, από 1,7 δισ. δολ. σε 5 δισ. δολ.
Το όνειρο του Ερντογάν στα Βαλκάνια μπορεί να καταρρεύσει πολιτικά, καθώς το Κόσοβο, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Αλβανία επιθυμούν ένταξη στην ΕΕ που θα τους προσφέρει περισσότερο μέλλον από την Τουρκία. Εάν αυτή η προοπτική απομακρυνθεί, η κατάσταση θα καταστεί εύφλεκτη, καταλήγει η Die Welt.
