Με στόχο να ξεμπλοκάρουν το ακανθώδες ζήτημα της μεταρρύθμισης της μεταναστευτικής πολιτικής θα συνεδριάσουν σήμερα Πέμπτη οι Ευρωπαίοι υπουργοί Εσωτερικών, προβλέποντας αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών στην υποδοχή των προσφύγων και επιταχυμένη εξέταση ορισμένων αιτημάτων για άσυλο στα σύνορα.
Ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, κ. Δανιήλ Εσδράς, θα συμμετάσχει στο Συμβούλιο από την πλευρά της Ελλάδας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέφρασε αισιοδοξία για τις πιθανότητες να σημειωθεί πρόοδος, τις οποίες διπλωμάτες υπολογίζουν σε «50-50», καθώς το ζήτημα της μετανάστευσης είναι όπως το χαρακτηρίζουν, συγκρουσιακό.
Μια συμφωνία μεταξύ των 27 θα άνοιγε το δρόμο για διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την υιοθέτηση της μεταρρύθμισης πριν από την άνοιξη του 2024.
Η πρόταση συμβιβασμού που υποβλήθηκε από τη Σουηδία, τη χώρα που ασκεί την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ κατά το τρέχον εξάμηνο, προβλέπει υποχρεωτική, αλλά «ευέλικτη», ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Τα κράτη μέλη θα είναι υποχρεωμένα να υποδεχθούν έναν ορισμένο αριθμό αιτούντων άσυλο που φθάνουν σε μια χώρα της ΕΕ που δέχεται μεταναστευτική πίεση («μετεγκαταστάσεις»), ή διαφορετικά να παράσχουν οικονομική συμβολή σ' αυτή τη χώρα.
Πρόκειται για μία προσπάθεια να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στις μεσογειακές χώρες πρώτης άφιξης, οι οποίες υποστηρίζουν την αυτόματη μετεγκατάσταση σε άλλες χώρες του συνασπισμού, και κράτη όπως η Ουγγαρία ή η Πολωνία, που αρνούνται να τους επιβληθεί να φιλοξενήσουν αιτούντες άσυλο.
Οι συνομιλίες αφορούν ένα οικονομικό αντάλλαγμα της τάξης των 20.000 ευρώ για κάθε αιτούντα άσυλο που δεν μετεγκαθίσταται, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές.
«Δεν μπορείτε να ζητάτε από ορισμένα κράτη μέλη να κάνουν μετεγκαταστάσεις ενώ άλλα δεν θα πρέπει να κάνουν τίποτα, αυτό δεν θα ήταν ανεκτό», εξήγησε η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ Ίλβα Γιούανσον την Τρίτη, στη διάρκεια ενημέρωσης των δημοσιογράφων.
Το άλλο κείμενο, που θα εξετάσουν οι υπουργοί, υποχρεώνει τα κράτη μέλη να θέσουν σε εφαρμογή στα σύνορα μια επιταχυμένη διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων ασύλου για ορισμένους μετανάστες που προδήλως δεν μπορούν να επιλεγούν για να τύχουν τέτοιας προστασίας, επειδή έρχονται από χώρα που θεωρείται «ασφαλής». Και αυτό με στόχο να διευκολύνεται η επιστροφή τους σ' αυτή.
«Δεν υπάρχει κανένας λόγος άνθρωποι που έρχονται από την Αλβανία, το Πακιστάν ή την Τουρκία να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο με ανθρώπους που έρχονται από το Αφγανιστάν, τη Συρία ή το Σουδάν», σχολίασε η Ίλβα Γιούανσον.
Μερικές χώρες, μεταξύ των οποίων η Ουγγαρία και η Πολωνία, εξέφρασαν στη διάρκεια συνομιλιών την αντίθεσή τους στις προτάσεις για μεταρρύθμιση, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με ενισχυμένη πλειοψηφία, πράγμα που σημαίνει ότι για να υπάρξει συμφωνία αυτή πρέπει να υποστηριχθεί από 15 χώρες από τις 27, οι οποίες να αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της ΕΕ.
Το μεταναστευτικό ζήτημα έχει επιστρέψει ψηλά στην ημερήσια διάταξη των 27, καθώς έχουν αυξηθεί οι αφίξεις στην ΕΕ, έπειτα από μια παύση που συνδεόταν με την πανδημία. Η τάση είναι προς μία όλο και πιο περιοριστική προσέγγιση, καθώς η άκρα δεξιά σημείωσε πρόσφατα εκλογικές επιτυχίες σε χώρες της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το Σεπτέμβριο 2020 την πρότασή της για το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, η οποία περιλαμβάνει πακέτο μέτρων, για να επιχειρηθεί να αρχίσει και πάλι μια μεταρρύθμιση που είχε μπλοκαριστεί μετά την μεταναστευτική κρίση του 2015-2016 και την αποτυχία των ποσοστώσεων κατανομής των αιτούντων άσυλο.
Κύρια σημεία της ημερήσιας διάταξης
Εσωτερικές υποθέσεις
Άσυλο και μετανάστευση
Κύρια επιδίωξη της Προεδρίας στον τομέα αυτό θα είναι η επίτευξη συμφωνίας σχετικά με δύο βασικούς φακέλους για τη μετανάστευση —τον κανονισμό για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης και τον κανονισμό για τη διαδικασία ασύλου. Αυτό αναμένεται να επιτρέψει την έναρξη διαπραγματεύσεων με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Και οι δύο νομοθετικές πράξεις αποτελούν μέρος του συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο, το οποίο αποτελείται από μια σειρά προτάσεων μεταρρύθμισης των ενωσιακών κανόνων για τη μετανάστευση και το άσυλο. Θα εξεταστεί επίσης η εξωτερική διάσταση της μετανάστευσης —δηλαδή η συνεργασία με εξωτερικούς εταίρους για τη διαχείριση των μεταναστευτικών πιέσεων.
Χώρος Σένγκεν
Όσον αφορά τον χώρο Σένγκεν, τον ευρωπαϊκό χώρο ελεύθερης κυκλοφορίας, το Συμβούλιο Σένγκεν θα συζητήσει τη γενική κατάσταση του χώρου Σένγκεν με βάση την έκθεση της Επιτροπής του 2023 για την κατάσταση του Σένγκεν. Το Συμβούλιο θα καθορίσει επίσης προτεραιότητες για τον χώρο Σένγκεν για τους επόμενους 12 μήνες και θα συζητήσει την παρακολούθηση των καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.
Για τις συζητήσεις αυτές, το Συμβούλιο Σένγκεν συνέρχεται υπό τη λεγόμενη σύνθεση μεικτής επιτροπής, η οποία περιλαμβάνει τα κράτη μέλη της ΕΕ και τις 4 χώρες εκτός ΕΕ που συμμετέχουν στη Συμφωνία του Σένγκεν (Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία, Ελβετία).
Ο χώρος Σένγκεν είναι ένα από τα βασικότερα επιτεύγματα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Ξεκίνησε το 1985 ως διακρατικό εγχείρημα πέντε χωρών της ΕΕ —Γαλλίας, Γερμανίας, Βελγίου, Κάτω Χωρών και Λουξεμβούργου— και σταδιακά επεκτάθηκε τόσο, ώστε πλέον συγκροτεί τον μεγαλύτερο χώρο ελεύθερης κυκλοφορίας στον κόσμο.
Σήμερα, ο χώρος Σένγκεν εκτείνεται σε περισσότερα από 4 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, ο πληθυσμός του φτάνει σχεδόν τα 420 εκατομμύρια άτομα και περιλαμβάνει 27 χώρες:
-23 από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ
-όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία και Ελβετία)
Η Κροατία έγινε, την 1η Ιανουαρίου 2023, η 27η χώρα που προσχώρησε πλήρως στον χώρο Σένγκεν. Οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα με τη Βουλγαρία, την Κύπρο και τη Ρουμανία δεν έχουν αρθεί ακόμη και η Ιρλανδία δεν ανήκει στον χώρο Σένγκεν.
Εσωτερική ασφάλεια/Επιβολή του νόμου
Εκτός από την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με την καταπολέμηση του βίαιου εξτρεμισμού και της τρομοκρατίας, η Προεδρία και η Επιτροπή θα ενημερώσουν τους υπουργούς σχετικά με τη σύσταση ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου σχετικά με την πρόσβαση σε δεδομένα για την αποτελεσματική επιβολή του νόμου.
Στην ημερήσια διάταξη περιλαμβάνονται επίσης οι επιπτώσεις της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας στην εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ και η χορήγηση προσωρινής προστασίας σε ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο.
Οι υπουργοί θα κληθούν να εγκρίνουν συμπεράσματα σχετικά με την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του συνόλου της κοινωνίας στο πλαίσιο της πολιτικής προστασίας, συμπεριλαμβανομένης της ετοιμότητας ενάντια σε απειλές «ΧΒΡΠ». Υπό το πρίσμα των εντεινόμενων πολύπλοκων και μακροχρόνιων κρίσεων, η ετοιμότητα στον τομέα της πολιτικής προστασίας, μεταξύ άλλων όσον αφορά χημικά, βιολογικά, ραδιολογικά ή πυρηνικά συμβάντα, είναι ουσιαστικής σημασίας.
Πολιτική προστασία στην ΕΕ
Δικαιοσύνη
Ελευθερία των μέσων ενημέρωσης
Το Συμβούλιο επιδιώκει να καταλήξει σε γενική προσέγγιση σχετικά με πρόταση νομοθετήματος κατά των στρατηγικών αγωγών προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού (SLAPP). Με τον τρόπο αυτό, η ΕΕ αναλαμβάνει δράση για την ενίσχυση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και της ελευθερίας της έκφρασης στην ΕΕ. Στόχος της είναι να αποτρέψει τις αβάσιμες ή καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες κατά δημοσιογράφων και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να θεσπίσει κανόνες για τις χρηματικές αποζημιώσεις.
Εμπορία ανθρώπων
Η ΕΕ επικαιροποιεί τη νομοθεσία της κατά της εμπορίας ανθρώπων. Μεταξύ άλλων, ο καταναγκαστικός γάμος και η παράνομη υιοθεσία θα αναφέρονται ρητά ως μορφές εκμετάλλευσης που καλύπτονται από την οδηγία. Οι χώρες της ΕΕ πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι τα άτομα που χρησιμοποιούν εν γνώσει τους υπηρεσίες που παρέχονται από θύματα εμπορίας ανθρώπων μπορεί να αντιμετωπίσουν κυρώσεις. Κατά την προσεχή σύνοδο των υπουργών Δικαιοσύνης, το Συμβούλιο σκοπεύει να συμφωνήσει επί κοινής θέσης προκειμένου να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Ανάκτηση και δήμευση περιουσιακών στοιχείων
Επειδή το έγκλημα δεν πρέπει να αποδίδει, η ΕΕ ενισχύει τους κανόνες σχετικά με την ανάκτηση και τη δήμευση οργάνων και προϊόντων εγκλήματος. Μεταξύ άλλων επικαιροποιήσεων, τα κράτη μέλη θα είναι υποχρεωμένα να επιτρέπουν τη δήμευση ανεξήγητου πλούτου υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Το Συμβούλιο προτίθεται να συμφωνήσει σε κοινή θέση επί του εν λόγω σχεδίου νομοθετήματος.
Βία κατά των γυναικών
Το Συμβούλιο θα επιδιώξει την επίτευξη συμφωνίας επί σχεδίου νομοθετήματος για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Μεταξύ άλλων, προτίθεται να ποινικοποιήσει σε ολόκληρη την ΕΕ ορισμένες συμπεριφορές, όπως ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων, η μη συναινετική ανταλλαγή προσωπικών εικόνων ή η παρενόχληση στον κυβερνοχώρο. Η πρόταση καλύπτει επίσης την καταγγελία περιστατικών βίας κατά των γυναικών, καθώς και μέτρα στήριξης και παροχής βοήθειας στα θύματα, συμπεριλαμβανομένης της αποζημίωσης και της συλλογής δεδομένων.
Παραβίαση των περιοριστικών μέτρων
Προκειμένου να ενισχύσει την εργαλειοθήκη κυρώσεων που διαθέτει, το Συμβούλιο επεξεργάζεται νέα νομοθεσία για να διασφαλίσει την ποινικοποίηση της παραβίασης των περιοριστικών μέτρων. Σε αυτή θα καθορίζονται ελάχιστες ποινές για την καταστρατήγηση και την παραβίαση των κυρώσεων της ΕΕ. Το Συμβούλιο αποσκοπεί να καταλήξει σε γενική προσέγγιση επί του σχεδίου νομοθετήματος.
