Υλοποιώντας μία από τις κεντρικές προεκλογικές του δεσμεύσεις, που βρίσκεται επί χρόνια στην συντηρητική ατζέντα καθώς και στις σελίδες του Project 2025, ο Ντόναλντ Τραμπ παροπλίζει με προεδρικό διάταγμα το συσταθέν επί προεδρίας Κάρτερ ομοσπονδιακό υπουργείο Παιδείας, το οποίο κρίνει «σπάταλο», αναποτελεσματικό και «διαβρωμένο» από τη φιλελεύθερη ιδεολογία.
Μία σκληρή πολιτική και δικαστική μάχη για το ρόλο και την εποπτεία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στα σχολεία των Ηνωμένων Πολιτειών ανοίγει, ενώ παρόλο που το Κογκρέσο και η ομοσπονδιακή νομοθεσία φράσσουν το δρόμο για την πλήρη κατάργηση του υπουργείου Παιδείας, η αποσύνθεσή του γίνεται ήδη πράξη με την απόλυση σχεδόν του μισού προσωπικού, την αποψίλωση του εκπαιδευτικού-ερευνητικού βραχίονα και τη χαλάρωση της ομοσπονδιακής «ασπίδας» προς τους μαθητές έναντι διακρίσεων.
Η κατάργηση του υπουργείου Παιδείας, ζήτημα που τίθεται από εποχής του Ρόναλντ Ρέιγκαν, ευθυγραμμίζεται με τις συντηρητικές ιδεολογίες που υποστηρίζουν τη μειωμένη ομοσπονδιακή εμπλοκή και εποπτεία σε πολλούς τομείς, περιλαμβανομένης της εκπαίδευσης. Προκρίνουν την ενδυνάμωση των πολιτειών και κομητειών, και εξισώνουν το υπουργείο Παιδείας με διογκωμένη γραφειοκρατία.
«Θα επαναφέρουμε την εκπαίδευση στις πολιτείες, εκεί όπου πρματικά ανήκει», δήλωσε κατά την υπογραφή του διατάγματος στο Οβάλ Γραφείο ο Αμερικανός πρόεδρος εντός της εβδομάδας, περιστοιχισμένος από παιδιά που κάθονταν σε θρανία και έχοντας δίπλα του την Λίνταν ΜακΜάχον, στην οποία ευχήθηκε να είναι και η τελευταία υπουργός Παιδείας των Ηνωμένων Πολιτειών.
Πίσω από την κίνηση βρίσκεται σαφώς και η ιδεολογική ατζέντα Τραμπ, ο οποίος μιλά περί «κατήχησης της νεολαίας με ακατάλληλο φυλετικό, σεξουαλικό και πολιτικό περιεχόμενο». Παράλληλα χρεώνει στο «σπάταλο και μολυσμένο από τη φιλελεύθερη ιδεολογία» ομοσπονδιακό υπουργείο την υστέρηση των ακαδημαϊκών επιδόσεων των μαθητών στις τυποποιημένες εξετάσεις και υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ επενδύουν περισσότερα χρήματα για την εκπαίδευση από οποιαδήποτε άλλη χώρα αλλά αυτό δεν έχει αντίκρυσμα στις μαθητικές επιδόσεις και οι πολιτείες «θα κάνουν καλύτερη δουλειά».
Είναι όμως κοινή παρανόηση ότι το ομοσπονδιακό υπουργείο Παιδείας ορίζει τη λειτουργία των 100.000 δημόσιων και 34.000 ιδιωτικών σχολείων που επιβλέπει. Ούτε και καθορίζει τη διδακτέα ύλη. Αυτή είναι ούτως ή άλλως αρμοδιότητα πρωτίστως των πολιτειών, ενώ και η χρηματοδότηση των σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης πηγάζει από τις πολιτειακές και δημοτικές αρχές με ποσοστό περίπου μόλις 13% να διατίθεται από ομοσπονδιακά κονδύλια. Όσο για το «κόστος» του ίδιου του υπουργείου, καταλαμβάνει λιγότερο από το 2% του συνολικού ομοσπονδιακού προϋπολογισμού.
Εκεί όπου είναι καίριος ο ρόλος του υπουργείου Παιδείας είναι στη διαχείριση και εποπτεία των ομοσπονδιακών φοιτητικών δανείων στα οποία καταφεύγουν εκατομμύρια Αμερικανοί για να σπουδάσουν, σε επιδοτήσεις προς μαθητές και φοιτητές σε οικονομική αδυναμία, σε κεφάλαια για σχολεία σε υποβαθμισμένες περιοχές, σε ειδικά προγράμματα και υποστηρικτικές δομές για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και αναπηρίες, καθώς και στον καθορισμό ακαδημαϊκών προτύπων με βάση τους νόμους για τα πολιτικά δικαιώματα για την προστασία μαθητών από διακρίσεις.
Αυτές τις κομβικές αρμοδιότητες του υπουργείου ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την επομένη της έκδοσης του προεδρικού διατάγματος πως θα τις μεταθέσει σε άλλες υπηρεσίες, γεγονός που θα μπορούσε να δημιουργήσει χάος και σύγχυση, καθώς οι υπηρεσίες αυτές δεν διαθέτουν την ειδική τεχνογνωσία και εμπειρία σε ζητήματα εκπαίδευσης.
Τη διαχείριση των φοιτητικών δανείων τη μεταθέτει συγκεκριμένα στη Διοίκηση Μικρών Επιχειρήσεων (SBA), υπηρεσία που ιδρύθηκε το 1953 για να προσφέρει πόρους στις μικρές επιχειρήσεις και να συμβάλλει στη διαχείριση των δανείων προς αυτές, ενώ στελεχώθηκε σημαντικά και είχε ενεργό ρόλο στη διαχείριση της πανδημίας Covid. Μετά τις περικοπές που λαμβάνουν χώρα ωστόσο ταυτόχρονα τώρα και στην SBA, θα μείνει με λιγότερους από 4.000 υπαλλήλους -περίπου όσους απασχολούσε το υπουργείο Παιδείας πριν μειωθεί το προσωπικό στο μισό με «σφραγίδα» Μασκ. Τα προγράμματα που αφορούν μαθητές με αναπηρίες θα μεταφερθούν στο υπουργείο Υγείας.
Οι Δημοκρατικοί και ενώσεις εκπαιδευτικών, φορείς και οργανώσεις προάσπισης των πολιτικών δικαιωμάτων, καταγγέλλουν επίθεση στη δημόσια Παιδεία στην κατεύθυνση της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης, στο πλαίσιο ευρύτερης στρατηγικής για την αποδυνάμωση του κοινωνικού κράτους. Οι επικριτές καταγγέλλουν υποχώρηση από την ευθύνη της ομοσπονδιακής κυβέρνησης να διασφαλίσει ποιοτική εκπαίδευση για όλους, ιδίως για τους μειονεκτούντες μαθητές. Αναφέρουν ότι θα αποδυναμωθεί η ομοσπονδιακή εποπτεία, αφήνοντας εκατομμύρια μαθητές ευάλωτους σε διακρίσεις και μειώνοντας την προστασία των μαθητών με αναπηρίες και των μαθητών με χαμηλό εισόδημα.
Επί του παρόντος, περισσότερο από το 70% του ετήσιου προϋπολογισμού του υπουργείου, ύψους 224 δισ. δολαρίων, κατευθύνεται στο πρόγραμμα φοιτητικών δανείων που έχει αποτελέσει «κόκκινο πανί» των Ρεπουμπλικανών. Ο Τραμπ επιδιώκει να περιορίσει τις διαγραφές φοιτητικών δανείων και έχει πει ότι λιγότεροι θα πρέπει να φοιτούν σε κολέγια με τετραετή κύκλο σπουδών. Το υπουργείο παρέχει περισσότερα από 90 δισ. δολάρια σε νέα δάνεια σε φοιτητές ετησίως, τα οποία διανέμονται από τα κολέγια και εξυπηρετούνται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Προσφέρει επίσης 39 δισ. δολάρια σε επιχορηγήσεις (Pell Grants) ετησίως σε φοιτητές με χαμηλό εισόδημα, που γενικά δεν χρειάζεται να αποπληρωθούν.
Το υπουργείο Παιδείας συστάθηκε το 1979 με νομοθετική πράξη του Κογκρέσου και μόνο με νομοθετική πράξη του Κογκρέσου μπορεί να καταργηθεί. Αυτή είναι η σαφής διάκριση των εξουσιών, θεμελιώδης πυλώνας της αμερικανικής Δημοκρατίας, που εξηγεί γιατί κανένας άλλος πρόεδρος στη σύγχρονη εποχή δεν προσπάθησε να κλείσει μονομερώς ένα ομοσπονδιακό υπουργείο ή υπηρεσία. Ούτε και ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί, εξ ου και δεν κλείνει επίσημα το υπουργείο Παιδείας, αλλά το «στραγγαλίζει», το αποδυναμώνει σε τέτοιο βαθμό και μεταφέρει κεντρικές αρμοδιότητές του σε άλλες υπηρεσίες που θεωρείται σχεδόν αναπόφευκτο ότι θα διαταραχθούν οι πλέον κρίσιμες λειτουργίες που διά νόμου οφείλει το υπουργείο να παρέχει.
«Αυτό δεν μπορεί παρά να έχει ως αποτέλεσμα οι δανειολήπτες να βιώνουν ακανόνιστη και ασυνεπή διαχείριση των ομοσπονδιακών φοιτητικών δανείων τους», δηλώνει στο Associated Press η Τζέσικα Τόμσον, ανώτερη αντιπρόεδρος του Institute of College Access and Success. «Τα λάθη θα αποδειχθούν δαπανηρά για τους δανειολήπτες και τελικά για τους φορολογούμενους», αναφέρει εν μέσω της γενικευμένης σύγχυσης που επικρατεί.
Για την πλήρη κατάργηση του υπουργείου Παιδείας απαιτείται ενισχυμένη πλειοψηφία 60 εδρών στη Γερουσία, όπου οι Ρεπουμπλικανοί καταλαμβάνουν σήμερα 53 έδρες. Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει αναγνωρίσει ότι η έγκριση του Κογκρέσου είναι απαραίτητη για οριστικό «λουκέτο», εκφράζοντας την ελπίδα ότι οι νομοθέτες θα υποστηρίξουν την πρωτοβουλία του, κατά που από πλευράς Δημοκρατικών προφανώς δεν πρόκειται να συμβεί. Αλλά και πολλοί Ρεπουμπλικανοί νομοθέτες που υποστηρίζουν τη γραμμή Τραμπ έρχονται σε δύσκολη θέση καθώς είναι αντίθετοι οι ψηφοφόροι τους. Οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων δύο μηνών δείχνουν σταθερά ότι σχεδόν τα δύο τρίτα των ψηφοφόρων αντιτίθενται στο κλείσιμο του υπουργείου.
Στην πιο περίεργη θέση μάλλον βρίσκεται όμως η υπουργός Παιδείας Λίντα ΜακΜάχον, η οποία έχει την εντολή από τον Λευκό Οίκο να «λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διευκολύνει το κλείσιμο του υπουργείου Παιδείας και να επιστρέψει την αρμοδιότητα για την εκπαίδευση στις πολιτείες και τις τοπικές κοινότητες, διασφαλίζοντας παράλληλα την αποτελεσματική και αδιάλειπτη παροχή υπηρεσιών, προγραμμάτων και παροχών στις οποίες βασίζονται οι Αμερικανοί». Από τη μία πλευρά καλείται να διευκολύνει την κατάργηση του υπουργείου. Από την άλλη, της δίνεται επίσης εντολή να συμμορφωθεί αυστηρά με την ομοσπονδιακή νομοθεσία. Και θα πρέπει να συνδυάσει τα δύο.
Η ίδια αναφέρει ότι ετοιμάζεται να μεταφέρει τις βασικές λειτουργίες του υπουργείου σε άλλες υπηρεσίες και να περιορίσει τους ομοσπονδιακούς κανονισμούς. Η κατάργηση του υπουργείου «δεν θα συμβεί αύριο», αλλά η ίδια σχεδιάζει να προετοιμάσει το έδαφος, δήλωσε στο FOX την Παρασκευή.
Μετά την ορκωμοσία Τραμπ και με τη «σφραγίδα» του Υπουργείου Κυβερνητικής Αποδοτικότητας (DOGE) υπό τα ηνία του Ίλον Μασκ έχει απολυθεί άνω του ήμισυ του προσωπικού του υπουργείου Παιδείας και έχουν καταργηθεί επιχορηγήσεις ύψους 600 εκατ. δολαρίων. Οι περικοπές θέσεων εργασίας έπληξαν ιδιαίτερα το Γραφείο Πολιτικών Δικαιωμάτων του υπουργείου, το οποίο εγγυάται ότι όλοι οι μαθητές έχουν ίσες ευκαιρίες για εκπαίδευση.
Έχουν ήδη κατατεθεί προσφυγές στη Δικαιοσύνη για ανάκληση των 2.100 απολύσεων και για να ανατραπούν οι κινήσεις Τραμπ που κινούνται στο ίδιο μοτίβο με αυτό που εφαρμόστηκε για την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID), που επίσημα δεν κλείνει αλλά συρρικνώνεται τόσο πολύ η χρηματοδότηση και το προσωπικό της που ουσιαστικά χάνει το ρόλο της. Στην περίπτωση του υπουργείου Παιδείας, οι ενάγοντες θα υποστηρίξουν ότι η κυβέρνηση παραβίασε τη ρήτρα του Συντάγματος για τη διάκριση των εξουσιών και τη ρήτρα που απαιτεί από τον πρόεδρο να φροντίζει για την πιστή εκτέλεση των ομοσπονδιακών νόμων. Το αυτό ισχύει και για την USAID.
Υπό την διακυβέρνηση Μπάιντεν, το υπουργείο Παιδείας δέχτηκε σφοδρή κριτική ως υπέρμετρα υποχωρητικό απέναντι στα συνδικάτα των εκπαιδευτικών και ως υπερβολικό σε ορισμένα ζητήματα, όπως η διαγραφή των φοιτητικών δανείων και οι ερμηνείες του σχετικά με τους νόμους περί πολιτικών δικαιωμάτων όσον αφορά τους διεμφυλικούς φοιτητές.
Ο Φρέντερικ Ες, διευθυντής του τήματος για ζητήματα εκπαίδευσης στο συντηρητικού προσανατολισμού think-tank American Enterprise Institute, δηλώνει στους NYT ότι τόσο η δεξιά όσο και η αριστερά υπερεκτιμούν την επιρροή του υπουργείου, αλλά ότι το διάταγμα δεν αντιμετωπίζει σχεδόν καθόλου τα ζητήματα όπως οι υπερβολές και η γραφειοκρατία που τροφοδότησαν το ρεύμα για τον έλεγχο και περιορισμό του υπουργείου.
