Για την πιθανότητα ενός σχίσματος στην Ορθόδοξη Εκκλησία κάνει λόγο μια ανάλυση του Atlantic αναφερόμενο στον «πόλεμο» που έχει ξεσπάσει ανάμεσα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης και τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον ομόλογό του στη Μόσχα, Κύριλλο.
Πώς ξεκίνησαν όλα
Στα τέλη Αυγούστου του 2018, ο Πατριάρχης Κύριλλος πήγε στην Κωνσταντινούπολη με μια επείγουσα αποστολή.
Είχε πάει να συναντήσει τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, καθώς είχε ακούσει ότι ετοιμαζόταν να διακόψει τους αρχαίους θρησκευτικούς δεσμούς της Μόσχας με την Ουκρανία αναγνωρίζοντας μια νέα και ανεξάρτητη Ορθόδοξη Εκκλησία στο Κίεβο.
Για τον Κύριλλο και τον Βλαντίμιρ Πούτιν, αυτό αποτελούσε σχεδόν υπαρξιακή απειλή, γράφει το Atlantic.
Η Ουκρανία και τα μοναστήρια της είναι η γενέτειρα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας- και οι δυο χώρες ανάγουν τις πνευματικές και εθνικές τους καταβολές στο βασίλειο με έδρα το Κίεβο, που ασπάστηκε τον χριστιανισμό πριν από περίπου 1.000 χρόνια.
Αν η Εκκλησία στην Ουκρανία καταφέρει να αποσχιστεί από τη Ρωσική Εκκλησία, θα αποδυναμώσει σοβαρά τις προσπάθειες να διατηρηθεί αυτό που ο Πούτιν αποκάλεσε «ρωσικό κόσμο» επιρροής στην παλιά σοβιετική σφαίρα.
Και η απόφαση βρισκόταν στα χέρια του Βαρθολομαίου, του μοναδικού προσώπου που έχει την κανονική εξουσία να εκδώσει έναν «τόμο αυτοκεφαλίας» και να ευλογήσει έτσι τη δήλωση θρησκευτικής ανεξαρτησίας της Ουκρανίας.
Όταν ο Κύριλλος έφτασε έξω από το Φανάρι, ένα πλήθος Ουκρανών διαδηλωτών είχε ήδη συγκεντρωθεί εκεί. Η υποστήριξη του Κυρίλλου στη βίαιη συμπεριφορά της Ρωσίας -η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και ο αιματηρός πόλεμος με αντιπροσώπους στην ανατολική Ουκρανία- τον είχε καταστήσει μισητή φιγούρα και είχε συμβάλει στην ενίσχυση της υποστήριξης στο Κίεβο για μια ανεξάρτητη Εκκλησία.
Η συνάντηση άρχισε να χαλάει όταν η κουβέντα έφτασε στην Ουκρανία. Ο Βαρθολομαίος είπε στον Κύριλλο ότι οι Ουκρανοί θέλουν εκκλησιαστική ανεξαρτησία, όπως έχουν και πολιτική. Ο Κύριλλος έμμεσα αναφέρθηκε σε βίαιη ανατροπή της πολιτικής τάξης στην Ουκρανία, μια προτροπή που σόκαρε τον συνομιλητή του.
Τελικά οι Ρώσοι έφυγαν από το Φανάρι μετά τη συνάντηση. Οι δύο πατριάρχες από τότε δεν έχουν καμιά επικοινωνία, ο Βαρθολομαίος θεωρεί σήμερα τον Κύριλλο «όργανο του Πούτιν».
Ο ρόλος της Ελλάδας και το πρώτο «καμπανάκι»
Μετά το 2000 οι ρωσικές επενδύσεις θρησκευτικού χαρακτήρα στην Ελλάδα (εκκλησίες, εκδρομές στη Ρωσία και τα συναφή) αυξήθηκαν. Το ρωσικό μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα είναι το πλέον φιλορωσικό από τα 20 του Αγίου Όρους –αλλά και το πιο καλοφτιαγμένο χάρη στα χρήματα από Ρώσους ολιγάρχες.
Βήμα δεύτερο λίγο αργότερα, οι προσπάθειες μέσα από ιστοσελίδες, μπλογκ και ομάδες στο Facebook να απαξιωθεί ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ως χειραγωγούμενο όργανο των Τούρκων, του Βατικανού ή των ΗΠΑ.
Η μάχη για την επιρροή έφτασε μέχρι και τις μητροπόλεις της Αφρικής όπου το ρωσικό χρήμα, αλλά και το Instagram για την προσέγγιση των πιστών, προσπαθούν να φέρουν ενορίες στην μεριά της Μόσχας.
Ο Βαρθολομαίος, απορροφημένος από την οργάνωση μιας Πανορθόδοξης Συνόδου, δεν έδωσε σημασία σε αυτές τις επιθέσεις. Οι Ρώσοι έβαζαν, πάντως, τα αιτήματά τους που κατέληγαν να γίνονται εμπόδια: δεν ήθελαν, για παράδειγμα, να γίνονται αναφορές στα ανθρώπινα δικαιώματα (που τα θεωρούν σιωπηρή αποδοχή της ομοφυλοφιλίας).
Τελικά, μία εβδομάδα πριν αρχίσει η Σύνοδος, στην Κρήτη το 2016, οι Ρώσοι αποσύρθηκαν. Ήταν μια απόφαση, που όπως γράφει το άρθρο, εξέθεσε τα ρήγματα στο εσωτερικό της Ορθοδοξίας.
Δεν ταιριάζουν
Κατά μία έννοια, όπως γράφει το Atlantic, ο Βαρθολομαίος και ο Κύριλλος είναι δύο διαφορετικές εικόνες της Ορθοδοξίας.
Ο Βαρθολομαίος έχει προσπαθήσει να κάνει την Ορθοδοξία πιο συμβατή με τον σύγχρονο φιλελεύθερο κόσμο. Προτρέπει ανοιχτά τους πιστούς να αποδεχθούν την εξέλιξη των ειδών και άλλα επιστημονικά δόγματα και είναι υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος.
Ο Κύριλλος μεγάλωσε στη Σοβιετική Ένωση την εποχή που ο Στάλιν είχε προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την Ορθοδοξία σαν εργαλείο για τις επιδιώξεις του και υπό τον έλεγχο του Κρεμλίνου.
Επίσης, στηρίζει πλήρως τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας και μιλά για τις παραδοσιακές αξίες ενάντια στις παρελάσεις των γκέι.
Ποιος θα επικρατήσει;
Η απώλεια ολόκληρης της ουκρανικής Ορθοδοξίας θα ήταν σοβαρό πλήγμα για τον Κύριλλο, γράφει το Atlantic, καθώς περιλαμβάνει το 1/3 των ενοριών που διεκδικούσε η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία
Για τον Βαρθολομαίο το διακύβευμα δεν είναι μικρότερο, ρισκάροντας ίσως την ενότητα της Ορθοδοξίας. Μπορεί να επιδιώκει να φέρει την Εκκλησία του προς το μέλλον, αλλά, όπως αναφέρει το Atlantic, η ιστορία δεν πηγαίνει προς την πλευρά που θέλουμε.
