Μεταξύ σφύρας και άκμονος βρίσκονται οι 100.000 Έλληνες της Ουκρανίας, που βιώνουν δραματικές στιγμές για άλλη μια φορά, αφού μετά τον ακρωτηριασμό που υπέστησαν το 2014, πλέον καλούνται να αντιμετωπίσουν τις ραγδαίες εξελίξεις που διαμορφώνονται τις τελευταίες ώρες μετά το διάγγελμα του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Η Ρώσο-Ουκρανική κρίση έχει ήδη χωρίσει τον ελληνισμό στα τρία. Οι Έλληνες της Ουκρανίας, έχουν διαφορετική πολιτική τοποθέτηση, ανάλογα το πού βρίσκονται και όχι μόνο. Επίσημα, είτε συμφωνούν είτε όχι, εκφράζουν τη θέση της Ουκρανίας αλλά και της Ελλάδας - που ακολουθεί όπως είναι φυσικό, τη θέση της Δύσης. Αρκετοί εμφανίζονται διατεθειμένοι να υπερασπιστούν την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας εάν τους ζητηθεί. Στην περιοχή του Ντονμπάς, που αναγνώρισε ως ‘ανεξάρτητη’ ο Πούτιν πριν λίγες ώρες, κάποιοι Έλληνες τάσσονται υπέρ της ένταξης στη Ρωσία ή υπέρ της αυτονόμησης της περιοχής. Βέβαια, είναι τελείως αδύνατον να γνωρίζουμε αν αυτές οι απόψεις τους διατυπώνονται υπό το φόβο που τους ασκούν οι φιλορώσοι αυτονομιστές. Το ίδιο ισχύει και για τους Έλληνες της Κριμαίας - περιοχή που έχει προσαρτήσει η Ρωσία από το 2014 - και τάσσονται υπέρ της ένταξης στη Ρωσία.
Το ελληνικό στοιχείο της Ουκρανίας ξεπερνά τους 100.000 Έλληνες αυτή τη στιγμή. Ειδικότερα, στην Ανατολική Ουκρανία ο επισκέπτης αντικρίζει εκατοντάδες καταστήματα και σπίτια με ελληνικές σημαίες, πολλοί δρόμοι έχουν ελληνικά ονόματα, ενώ η αγάπη που έχουν για την Ελλάδα, παρότι πολλοί δεν την έχουν επισκεφτεί ποτέ, είναι δύσκολο να περιγραφεί.
Η παρουσία των Ελλήνων στην Ουκρανία, ξεκινά από την αρχαιότητα και συνεχίζεται στο Βυζάντιο. Οι Έλληνες ιδρύουν τη Μαριούπολη, και της δίνουν το όνομα της Παναγίας. Από τον 18ο αιώνα, το ελληνικό στοιχείο γιγαντώνεται με ελληνικά σχολεία, συλλόγους, θέατρα, ελληνικές εφημερίδες, ενώ Έλληνες μετανάστες καταφθάνουν στην περιοχή, ενώ το πανεπιστήμιο αποκτά Έδρα Ελληνικής Γλώσσας. Παράλληλα, τα ελληνικά χωριά στην περιοχή ξεπερνούν τα 40, ενώ η Φιλική Εταιρία, που θα παίξει σπουδαίο ρόλο στην πορεία της Ελληνικής Επανάστασης ιδρύεται στην Οδησσό. Το πρώτο πλήγμα για τον ελληνισμό της περιοχής έρχεται το 1917, με την επανάσταση των μπολσεβίκων, ενώ το δεύτερο την περίοδο Στάλιν με χιλιάδες διώξεις και εκτελέσεις, ειδικότερα το 1937-1938. Η ανάκαμψη του ελληνικού στοιχείου ξεκίνησε με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, όπου ο ελληνισμός ξανάρχισε να οργανώνεται δυναμικά από τότε.
Σήμερα στα σχολεία αλλά και στο ελληνικό νοσοκομείο της περιοχής που εξυπηρετεί τα χωριά πέριξ της Μαριούπολης υπάρχουν οδηγίες για τα βήματα σε περίπτωση βομβαρδισμού. Οι ελληνικής καταγωγής νέοι στη Μαριούπολη, αντιμετωπίζουν ως κανονικότητα την απειλή του πολέμου εδώ και χρόνια, μια αβεβαιότητα που έχει ρημάξει την οικονομία της περιοχής. Το δε δημαρχείο της πόλης ισοπεδώθηκε το 2014 και παραμένει ένα ερείπιο που θυμίζει στον επισκέπτη το πόσο πιθανό ενδεχόμενο είναι μια γενικευμένη σύρραξη μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.
Στην έκτακτη συνθήκη που επικρατεί σήμερα, πολλοί Έλληνες της Ουκρανίας που μετανάστευσαν τις τελευταίες δεκαετίες στην Ουκρανία, έχουν μετακινηθεί δυτικότερα, ήδη από το 2014. Πολλοί εγκλωβίστηκαν από τότε στις αυτόνομες περιοχές ή στην περιοχή της Κριμαίας και δεν είχαν το περιθώριο της επιλογής στις νέες συνθήκες, ενώ τα επιδόματα και οι ψηλότερες συντάξεις που υποσχέθηκε ο Πούτιν λειτούργησαν ως δέλεαρ και εφησυχασμός για τον ντόπιο πληθυσμό. Με την αναζοπύρωση της κρίσης, μερικά στελέχη εταιρειών και αποσπασμένοι υπάλληλοι του ελληνικού κράτους, όπως για παράδειγμα οι δάσκαλοι, έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα τις τελευταίες εβδομάδες, αν και ο αριθμός είναι σχετικά μικρός.
Η συντριπτική πλειοψηφία, δεν σκοπεύει να μετακινηθεί. Αυτό συμβαίνει για μια σειρά από λόγους. Αρχικά, πολλοί από αυτούς, δεν έχουν έρθει ποτέ στην πατρίδα μας, ειδικότερα οι νέοι, παρότι είναι ελληνικής καταγωγής. Άλλοι δεν μιλούν τη γλώσσα μας και αισθάνονται ανασφάλεια όπως λένε. Οι περισσότεροι, επειδή δεν είχε παρουσιαστεί ανάγκη, δεν έχουν ελληνική ιθαγένεια ή ελληνικά διαβατήρια, μια διαδικασία αρκετά χρονοβόρα που απαιτεί πολλούς μήνες και ειδικές εξετάσεις. Αξίζει να τονιστεί πώς η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων έχει ρίζες αιώνων στην περιοχή που ξεπερνούν σε διάρκεια ακόμη και την ίδια τη σύσταση του ελληνικού κράτους. Οπότε, τους φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να εγκαταλείψουν τις περιουσίες τους και τα σπίτια τους σε μια γενικευμένη σύρραξη και προτιμούν να προσφύγουν σε καταφύγια, παρά να έρθουν στην Ελλάδα.
Η στάση της ελληνικής κυβέρνησης ήταν αστραπιαία, αφού ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας επισκέφθηκε την περιοχή και τόνισε στη συνάντηση του με τον Ρώσο ομόλογό του, την ανάγκη να διαφυλαχθεί η ασφάλεια της ομογένειας. Παράλληλα, έχουν συνταχθεί ειδικά σχέδια για την περιοχή, ενώ εξετάστηκαν ξανά όλα τα σενάρια για τον ελληνισμό της περιοχής.
Αυτό που έχει εκπλήξει τους ομογενείς, είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που αυξάνει την παρουσία της στην περιοχή, ενώ οι υπόλοιπες χώρες έχουν ήδη εγκαταλείψει διπλωματικά την περιοχή της Ανατολικής Ουκρανίας, ή και ολόκληρης της χώρας.
Η Ελλάδα πριν μερικές ημέρες όρισε Γενικό Πρόξενο στη Μαριούπολη, τον οποίο συνοδεύει ο πρώην Πρέσβης μας στην Ουκρανία, ενώ αυξάνει το διπλωματικό προσωπικό, συμβολίζοντας την απόφαση του πρωθυπουργού - αλλά και του υπουργού Εξωτερικών - για ενίσχυση της Ελλάδας στην περιοχή και την αλληλεγγύη στην ομογένεια. Ενώ, όλοι οι υπόλοιποι αποχωρούν, η Ελλάδα ενισχύεται και στέκεται δίπλα στην Ομογένεια.
* Ο Νίκος Θεοδωρόπουλος είναι διεθνολόγος, Γραμματέας Αποδήμων της ΝΔ και βρισκόταν στην Ουκρανία τις προηγούμενες μέρες.
