Τετρακόσιες εξήντα επτά ημέρες μετά την απόκοσμη 7η Οκτωβρίου που άνοιξε το «Κουτί της Πανδώρας» και έπειτα από ένα πολύμηνο διπλωματικό «vertigo» που έκανε την ελπίδα να εναλλάσσεται με την απόγνωση για τις οικογένειες των Ισραηλινών ομήρων και τον άμαχο παλαιστινιακό πληθυσμό, η εκεχειρία στη Λωρίδα της Γάζας δείχνει να γίνεται πραγματικότητα με τη συμφωνία που «κλείδωσε» χθες μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς.
Στη δύση της διακυβέρνησης Μπάιντεν και υπό την πίεση του Ντόναλντ Τραμπ προς πάσα κατεύθυνση έρχεται η συμφωνία τριών φάσεων που προβλέπεται ότι θα τεθεί άμεσα σε ισχύ κατόπιν της επίσημης επικύρωσής της από την ισραηλινή κυβέρνηση.
Η πρώτη φάση θα διαρκέσει έξι εβδομάδες, κατά τη διάρκεια των οποίων θα ανταλλαγούν 34 Ισραηλινοί όμηροι (γυναίκες άμαχες και στρατιώτες, παιδιά, ηλικιωμένοι και ασθενείς) με εκατοντάδες Παλαιστινίους που κρατούνται στις ισραηλινές φυλακές. Την πρώτη ημέρα κατά πληροφορίες θα απελευθερωθούν τρεις όμηροι και θα αρχίσει παράλληλα να ρέει ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα -η ημέρα αυτή θα είναι η προσεχής Κυριακή σύμφωνα με το Κατάρ, παραμονή της ορκωμοσίας Τραμπ στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Κατά το πρώτο στάδιο της εκεχειρίας, οι ισραηλινές δυνάμεις θα αποσυρθούν σταδιακά από τις κεντρικές περιοχές του παλαιστινιακού θύλακα, οι εκτοπισμένοι άμαχοι θα αρχίσουν να επιστρέφουν στη βόρεια Γάζα και 600 φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια και καύσιμα θα επιτρέπεται να εισέρχονται καθημερινά στη Γάζα. Το Ισραήλ θα διατηρήσει στην πρώτη φάση τον έλεγχο του Διαδρόμου της Φιλαδέλφειας· αντίθετα θα αποσυρθεί από το διάδρομο Νετζαρίμ, λωρίδα εδάφους που διατρέχει το κεντρικό τμήμα της Γάζας.
Οι διαπραγματεύσεις για τη δεύτερη φάση -που προβλέπει την απελευθέρωση των υπόλοιπων ομήρων, πολιτών και στρατιωτών, και την πλήρη αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων- θα αρχίσουν την 16η ημέρα της κατάπαυσης του πυρός. Η τρίτη φάση περιλαμβάνει την επιστροφή των σορών των νεκρών ομήρων και την έναρξη της μακράς διαδικασίας ανοικοδόμησης της Γάζας. Τη συνολική εφαρμογή της συμφωνίας θα εγγυηθούν το Κατάρ, η Αίγυπτος και οι ΗΠΑ.
Η πρώτη μεγάλη πρόκληση θα είναι η εκεχειρία να «κρατήσει» και να μην καταρρεύσει μετά το πρώτο διάστημα των 42 ημερών.
Η συμφωνία συνήφθη έπειτα από ένα τετραήμερο πυρετωδών διαβουλεύσεων στο Κατάρ υπό τη διαμεσολάβηση Ουάσινγκτον, Καΐρου και Ντόχας. Της αμερικανικής αποστολής ηγήθηκε ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή Μπρετ Μακ Γκερκ, ενώ στο τελικό στάδιο της διαπραγμάτευσης μετείχε και ο Στιβ Γουίτκοφ, ειδικός απεσταλμένος του εκλεγμένου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Είχε προηγηθεί συνάντηση του Στιβ Γουίτκοφ με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπενιαμίν Νετανιάχου, το Σαββατοκύριακο για να εκφράσει το ενδιαφέρον του Τραμπ για την επίτευξη συμφωνίας πριν από την ορκωμοσία του τη Δευτέρα.
Ο Τζο Μπάιντεν έρχεται να «θυμίσει» τον Τζίμι Κάρτερ του 1981 όταν στη λήξη της θητείας του εξασφάλισε τελικά την απελευθέρωση των Αμερικανών ομήρων που κρατούνταν στο Ιράν επί 444 ημέρες -αν και σε εκείνη την περίπτωση, οι Ιρανοί κράτησαν τα αεροπλάνα που θα μετέφεραν τους ομήρους στην πατρίδα τους μέχρι λίγα λεπτά μετά την ορκωμοσία του Ρόναλντ Ρέιγκαν, ως ύστατη προσβολή. Μια άλλη σημαντική διαφορά σε σχέση με 44 χρόνια πριν είναι ότι, σε αντίθεση με τότε, η ομάδα του εκλεγμένου προέδρου συνεργάστηκε με την ομάδα Μπάιντεν.
Το τρέχον περίγραμμα της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα «πατά» σε αυτό που είχε δημοσιοποιηθεί από τον Τζο Μπάιντεν στα τέλη Μαΐου. Η εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ, ωστόσο, αποτέλεσε κατά πολλούς τον παράγοντα που συνέβαλε στην επίτευξη της συμφωνίας τη δεδομένη στιγμή, με τις απειλές περί «κόλασης» αν δεν απελευθερωθούν οι όμηροι, όσο και με τη σαφώς μεγαλύτερη επιρροή που ασκεί στον Ισραηλινό πρωθυπουργό.
Το αποτέλεσμα ήταν Μπάιντεν και Τραμπ να ερίζουν για τα εύσημα. «Κατέθεσα το ακριβές περίγραμμα αυτού του σχεδίου στις 31 Μαΐου 2024, το οποίο εγκρίθηκε ομόφωνα από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ», δήλωσε χθες ο απερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος προσθέτοντας ότι εργάστηκαν ως «μία ομάδα» με τους απεσταλμένους Τραμπ. Ερωτηθείς ποιος θα έπρεπε να πιστωθεί τη συμφωνία -εκείνος ή ο Τραμπ- η αποστροφή Μπάιντεν ήταν… «αυτό είναι ανέκδοτο;». Ο ίδιος ο Τραμπ είχε ήδη μιλήσει για μία «επική συμφωνία» που δεν θα είχε συμβεί εάν δεν είχε επικρατήσει ο ίδιος στις προεδρικές εκλογές, αναφέροντας επίσης ότι η ομάδα του θα συνεχίσει να «προωθεί την ειρήνη μέσω της ισχύος σε ολόκληρη την περιοχή» και θα αξιοποιήσει τη «δυναμική» των Συμφωνιών του Αβραάμ.
Η εφαρμογή της συμφωνίας, όσο και κυρίως το δεύτερο και τρίτο πιο καθοριστικό στάδιο αυτής «περνά», στη διακυβέρνηση Τραμπ, με την βιωσιμότητα της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός να εξαρτάται από τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις με τη Χαμάς και από πολύπλοκους πολιτικούς παράγοντες εντός του Ισραήλ. Η Χαμάς δεν θα δώσει «εύκολα» τους τελευταίους ομήρους (οι απελευθερώσεις θα είναι σταδιακές, γεγονός που προβληματίζει τις οικογένειες των ομήρων), ενώ και ο Μπενιαμίν Νετανιάχου κινείται σε ένα δύσκολο εσωτερικό σκηνικό υπό τις ενστάσεις των ακροδεξιών εταίρων του.
Το γραφείο του Ισραηλινού πρωθυπουργού ανέφερε σε χθεσινοβραδυνή ανακοίνωσή του ότι ορισμένα σημεία της συμφωνίας παραμένουν ανοιχτά, αλλά αναμένεται να «κλείσουν». Η επίσημη έγκριση από το κυβερνητικό συμβούλιο εθνικής άμυνας αναμένεται το πρωί της Πέμπτης. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση θα δημοσιοποιήσει τα ονόματα όλων των Παλαιστίνιων κρατουμένων που πρόκειται να αποφυλακιστούν και οι οικογένειες των θυμάτων θα έχουν 48 ώρες προθεσμία για να ασκήσουν έφεση.
Ογδόντα Ισραηλινοί όμηροι, σε σύνολο 250, απελευθερώθηκαν κατά την πρώτη εκεχειρία του Νοεμβρίου του 2023 με αντάλλαγμα την αποφυλάκιση 240 Παλαιστίνιων γυναικών και παιδιών που κρατούνταν σε ισραηλινές φυλακές. Η Χαμάς και η Ισλαμική Τζιχάντ εξακολουθούν να κρατούν 94 άτομα που απήχθησαν από το Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Τουλάχιστον 34 από αυτούς είναι νεκροί, σύμφωνα με την ισραηλινή κυβέρνηση, αν και ο πραγματικός αριθμός εκτιμάται ότι είναι υψηλότερος. Έως και 1.000 Παλαιστίνιοι κρατούμενοι αναμένεται να αποφυλακιστούν, αναλόγως πόσοι Ισραηλινοί όμηροι παραμένουν εν ζωή. Θα απελευθερώνονται 30 κρατούμενοι για κάθε πολίτη όμηροι και 50 για κάθε στρατιώτη.
Προκειμένου να εφαρμοστεί η συμφωνία, η διαπραγματευτική ομάδα της Χαμάς στις συνομιλίες στη Ντόχα του Κατάρ χρειαζόταν τη συγκατάθεση των διοικητών της οργάνωσης στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένου του Μοχάμεντ Σινουάρ, αδελφού του νεκρού ενορχηστρωτή της σφαγής της 7ης Οκτωβρίου Γιαχία Σινουάρ.
