Ογδόντα χρόνια μετά, ο κόσμος τίμησε σήμερα τη μνήμη της απελευθέρωσης του Άουσβιτς-Μπιρκενάου, όπου στις τελετές που πραγματοποιήθηκαν στο χώρο αυτού του πρώην ναζιστικού γερμανικού στρατοπέδου συγκέντρωσης συμμετέχουν περίπου πενήντα επιζώντες.
«Ογδόντα χρόνια μετά την απελευθέρωση, ο κόσμος βρίσκεται και πάλι σε κρίση. Οι εβραϊκές χριστιανικές αξίες μας έχουν επισκιαστεί παγκοσμίως από την προκατάληψη, τον φόβο, την καχυποψία και τον εξτρεμισμό. Ο ανεξέλεγκτος αντισημιτισμός που εξαπλώνεται μεταξύ των εθνών είναι σοκαριστικός. ... Το Ισραήλ, η μόνη δημοκρατία στη Μέση Ανατολή, αγωνίζεται για την ίδια του την ύπαρξη και τον τρόπο ζωής του», τόνισε η 86χρονη επιζήσασα Τόβα Φρίντμαν.
Η Φρίντμαν βλέπει ακόμα εφιάλτες από αυτά που έζησε και προειδοποιεί για τον αντισημιτισμό που εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο. «Θυμάμαι ως παιδί να παρακολουθώ από την κρυψώνα μου καθώς όλοι οι μικροί μου φίλοι μαζεύονταν και οδηγούνταν στο θάνατο, ενώ οι σπαρακτικές κραυγές των γονιών τους έπεφταν στο κενό. Αφού όλα τα παιδιά είχαν φύγει και η αυλή ήταν άδεια, σκέφτηκα: Είμαι το μόνο εβραϊκό παιδί που έχει απομείνει στον κόσμο; Είναι ο στρατώνας μου ο επόμενος; Αναρωτήθηκα σιωπηλά. Σκέφτηκα ότι όλοι πρέπει να πεθάνουμε, ότι αυτό ήταν φυσιολογικό. Αν είσαι εβραϊκό παιδί, πρέπει να πεθάνεις», ανέφερε.
Κάτω από την ιστορική πύλη εισόδου του Μπιρκενάου, συμμετείχαν στην επίσημη τελετή μαζί με δεκάδες ηγέτες, μεταξύ των οποίων ο βασιλιάς Κάρολος Γ' και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, καθώς και ο καγκελάριος και ο πρόεδρος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς και Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, ενώ συμμετείχαν 54 διεθνείς αντιπροσωπείες.
Στο τέλος της τελετής, οι παγκόσμιοι ηγέτες σχημάτισαν ουρά και έβαλαν κεριά στο άδειο βαγόνι του τρένου στο μπροστινό μέρος των στρατοπέδων συγκέντρωσης του Άουσβιτς ΙΙ-Μπίρκεναου.
Ο βασιλιάς Κάρολος, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι και ο πρωθυπουργός του Καναδά Τζάστιν Τριντό ήταν μερικοί από τους ηγέτες που τοποθέτησαν κεριά στο σημείο.
Ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος ήταν μεταξύ των ηγετών που παρέστησαν στην τελετή, είπε πως ο κόσμος πρέπει να ενώσει τις δυνάμεις του ώστε «να μην επιτρέψει στο κακό να νικήσει».
Απομονωμένος στη διεθνή σκηνή μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο 2022, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν απέτισε φόρο τιμής στους σοβιετικούς στρατιώτες που νίκησαν ένα «τρομερό και απόλυτο» κακό, μέσω μηνύματος που δόθηκε νωρίτερα στη δημοσιότητα από το Κρεμλίνο.
Δείτε την τελετή:
Συγκλόνισαν οι ομιλίες των επιζώντων
«Νόμιζα ότι ήταν φυσιολογικό να πεθάνεις... αν ήσουν εβραϊκό παιδί έπρεπε να πεθάνεις. Ο θάνατος ήταν μια φυσιολογική σκέψη», τόνισε η 86χρονη Τόβα Φρίντμαν.
«Εκείνη την εποχή», συνεχίζει, «ήμασταν θύματα σε ένα ηθικό κενό» υποστηρίζοντας ότι οι εβραιοχριστιανικές αξίες αντιμετωπίστηκαν με προκατάληψη, φόβο και ανεξέλεγκτο αντισημιτισμό. Είναι «σοκαριστικό για όλους μας - τα παιδιά μας, τα εγγόνια μας».
«Το Ισραήλ - η μόνη δημοκρατία στη Μέση Ανατολή - αγωνίζεται για να υπάρχει, υπενθύμισε στο ακροατήριο.
«Πρέπει όλοι μας να αφυπνίσουμε τη συλλογική μας συνείδηση για να μεταμορφώσουμε αυτό το μίσος που έχει διαλύσει τόσο δυναμικά την κοινωνία μας».
«Οι χειμώνες εδώ ήταν πραγματικά τραγικοί, πολλή φτώχεια, πολλή και πολύ σκληρή δουλειά, λίγο φαγητό... Αν αντιπαθούσες κάτι, θα σε σκότωναν», είπε η Γιανίνα Ιβάνσκα, τονίζοντας ότι 12.000 άνθρωποι μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς το 1942, όταν τέθηκε σε λειτουργία, αλλά μόνο 500 επέζησαν.
«Δεν ήταν πλέον στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου, όταν άρχισε να λειτουργεί η φονική μηχανή, το μόνο που έκαναν εδώ ήταν να σκοτώνουν ανθρώπους», είπε και θυμήθηκε πώς οι κρατούμενοι που έφερναν από άλλες χώρες οδηγούνταν στους θαλάμους αερίων. Δεν είναι βέβαιο πόσοι ακριβώς άνθρωποι πέθαναν εδώ.
«Οι Εβραίοι και οι Ρομά θεωρούνταν απάνθρωποι και εξοντώνονταν», είπε η Ιβάνσκα, ενώ πειράματα γίνονταν και σε παιδιά και νεογέννητα μωρά.
Ο Ρόναλντ Σ. Λάουντερ μιλώντας εκ μέρους των δωρητών στο Μνημείο και Μουσείο του Άουσβιτς-Μπίρκεναου, θυμήθηκε μια φράση του επιζώντος του Ολοκαυτώματος Ρόμαν Κεντ, ο οποίος πέθανε το 2021, ο οποίος είπε: «Δεν θέλουμε το παρελθόν μας να είναι το μέλλον των παιδιών μας».
Ο Λάουντερ, πρόεδρος του Παγκόσμιου Εβραϊκού Κογκρέσου, είπε ότι τα λόγια αυτά «μας στοιχειώνουν σήμερα», προσθέτοντας ότι αν ο Κεντ ήταν ακόμη ζωντανός «θα έκλαιγε».
Αναφέρθηκε στις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 στο ανατολικό Ισραήλ, όταν περίπου 1.200 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 251 οδηγήθηκαν πίσω στη Γάζα ως όμηροι, τονίζοντας ότι το «κοινό νήμα» με τη φρίκη του Άουσβιτς είναι το «πανάρχαιο μίσος για τους Εβραίους».
Προειδοποίησε ότι το Ολοκαύτωμα προκλήθηκε από τον «βήμα προς βήμα» αντισημιτισμό, προσθέτοντας ότι υπάρχουν «παραλληλισμοί σε όλο τον κόσμο».
«Δεν είμαστε στο 1933... είμαστε στο 2025, το μίσος για τους Εβραίους είχε τους πρόθυμους υποστηρικτές του τότε και τους έχει και τώρα», είπε
«Ήταν η σιωπή του κόσμου που οδήγησε στο Άουσβιτς» κατέληξε.
Οι μαρτυρίες
Πριν απ' αυτή την 80η επέτειο της απελευθέρωσης του Άουσβιτς-Μπιρκενάου, γύρω στους σαράντα επιζώντες των ναζιστικών στρατοπέδων δέχθηκαν να μιλήσουν στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Σε 15 χώρες, από το Ισραήλ ως την Πολωνία, από τη Ρωσία ως την Αργεντινή, από τον Καναδά ως τη Νότια Αφρική, αφηγήθηκαν την ιστορία τους και πόζαραν για μια φωτογραφία, μόνοι ή περιτριγυρισμένοι από τα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονά τους, απόδειξη της νίκης τους επί του απόλυτου κακού.
Προειδοποίησαν κατά της ανόδου του μίσους και του αντισημιτισμού στον κόσμο και μοιράστηκαν τους φόβους τους μήπως η Ιστορία επαναληφθεί.
Η Τζούλια Βάλαχ, σχεδόν εκατό ετών, δυσκολεύεται να μιλήσει για το παρελθόν χωρίς να κλάψει. «Είναι υπερβολικά σκληρό να το διηγούμαι, υπερβολικά σκληρό», λέει αυτή η Παριζιάνα που επέζησε δύο χρόνια στο Μπιρκενάου, όπου ένας ναζί την κατέβασε την τελευταία στιγμή από ένα φορτηγό με προορισμό τους θαλάμους αερίων.
Αν και την πονάει να ξαναζεί αυτή τη φρίκη, αποφάσισε να συνεχίσει να καταθέτει τη μαρτυρία της. «Όσο μπορώ να το κάνω, θα το κάνω», επιμένει. Δίπλα της, η εγγονή της, η Φράνκι, αναρωτιέται: «Όταν δεν θα είναι πια εδώ, θα μας πιστεύουν εμάς, όταν θα μιλάμε γι' αυτό;».
Γι' αυτό η Εσθήρ Σενότ, 97 ετών, πήγε τον περασμένο μήνα στο Μπιρκενάου συνοδεύοντας γάλλους μαθητές του λυκείου. Είναι μια υπόσχεση που είχε δώσει το 1944 στην ετοιμοθάνατη αδελφή της, την Φανί, η οποία, ξαπλωμένη πάνω στο άχυρο και φτύνοντας αίμα, της είχε ζητήσει με την τελευταία της πνοή να αφηγηθεί αυτό που συνέβη «ώστε η ιστορία να μην μας ξεχάσει».
Το στρατόπεδο δημιουργήθηκε το 1940 στους στρατώνες του Οσβιέτσιμ, στην κατεχόμενη νότια Πολωνία, και το όνομά του εκγερμανίσθηκε σε Άουσβιτς από τους ναζί. Οι 728 πρώτοι πολωνοί πολιτικοί κρατούμενοι έφθασαν εκεί στις 14 Ιουνίου εκείνης της χρονιάς.
Στις 17 Ιανουαρίου 1945, μπροστά στην προέλαση των σοβιετικών στρατευμάτων, οι Ες-Ες αναγκάζουν 60.000 απισχνασμένους φυλακισμένους να κάνουν πορεία προς τη δύση, σ' αυτό που θα αποκληθεί αργότερα «Πορεία του θανάτου».
Από τις 21 ως τις 26 Ιανουαρίου, οι Γερμανοί ανατίναξαν υποχωρώντας τους θαλάμους αερίου και τους φούρνους αποτέφρωσης του Μπιρκενάου και αποσύρθηκαν.
Στις 27 Ιανουαρίου, τα σοβιετικά στρατεύματα φθάνουν και βρίσκουν 7.000 επιζώντες.
Η ημέρα της απελευθέρωσης του στρατοπέδου κηρύχθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος.
Μέχρι την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, μια ρωσική αντιπροσωπεία παρευρισκόταν πάντα στις επετειακές εκδηλώσεις, αλλά εδώ και τρία χρόνια δεν προσκαλείται πλέον, βάσει απόφασης των οργανωτών επικριτικής για τη Μόσχα.
Φήμες για ενδεχόμενη συμμετοχή του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου στις εκδηλώσεις προκάλεσαν επίσης αντιδράσεις.
Πέρυσι, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα σύλληψης σε βάρος του Νετανιάχου ως ύποπτου για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου.
Έπειτα από αίτημα του πολωνού προέδρου Αντρέι Ντούντα, η πολωνική κυβέρνηση επιβεβαίωσε τον περασμένο μήνα ότι δεν θα συλλάβει τον Νετανιάχου σε περίπτωση που επισκεφθεί το Άουσβιτς, παρόλο που φαίνεται ότι ο ισραηλινός ηγέτης δεν έχει την πρόθεση να μεταβεί.
Το Ισραήλ εκπροσωπείται από τον υπουργό Παιδείας Γιοάβ Κις.
