Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ σηματοδοτεί μια νέα γεωστρατηγική προσέγγιση. Ο Λευκός Οίκος θεωρεί πλέον ως κύριο αντίπαλο την Κίνα, μετατοπίζοντας την προτεραιότητα από τη Ρωσία. Στο πλαίσιο αυτής της νέας στρατηγικής, η Ουάσινγκτον επιδιώκει ειρήνευση στην Ουκρανία, ώστε να αποτρέψει την περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων Μόσχας - Πεκίνου. Η Ρωσία, εάν απομονωθεί πλήρως, κινδυνεύει να πέσει ολοκληρωτικά στην αγκαλιά της Κίνας, ενισχύοντας τη Heartland και αποδυναμώνοντας τη Δύση.
Παράλληλα, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να αποκομίσουν το μέγιστο δυνατό όφελος από τους φυσικούς πόρους και τον πλούτο της Ουκρανίας, περιορίζοντας την επιρροή της Ευρώπης στο μεταπολεμικό οικονομικό τοπίο. Θέλουν επίσης να διαδραματίσουν κυρίαρχο ρόλο στην ανοικοδόμηση της χώρας, αλλά με τρόπο που θα ισοσκελίζει το ισοζύγιο δαπανών της προς τη συμμαχία.
Το κύριο στρατηγικό μέτωπο των ΗΠΑ είναι η Κίνα, με έμφαση στην αποτροπή της ενσωμάτωσης της Ταϊβάν. Εάν το Πεκίνο καταφέρει να ελέγξει την Ταϊβάν, θα αποκτήσει πρόσβαση σε κρίσιμες τεχνολογίες, πλήττοντας την παγκόσμια υπεροχή των ΗΠΑ. Παράλληλα, η Ουάσινγκτον πρέπει να διαχειριστεί τις εστίες έντασης στη Μέση Ανατολή, όπως η σύγκρουση με τους Χούθι, η κατάσταση στη Συρία και η κρίση στη Γάζα.
Η Κίνα, εδώ και δεκαετίες, εργάζεται στα πλαίσια της «στρατηγική ήπιας ισχύος» επάνω στον «Δρόμο του Μεταξιού», προωθώντας τη στρατηγική Heartland, που περιλαμβάνει χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν, η Τουρκία, οι τουρκόφωνες χώρες της Κεντρικής Ασίας και η Γερμανία. Αντίθετα, οι ΗΠΑ και η Δύση (Rimland) στηρίζουν τον άξονα IMEC (Ινδία - Μέση Ανατολή - Ευρώπη), προσπαθώντας να δημιουργήσουν ένα αντίβαρο.
Εκτός όμως από τις παραδοσιακές δυνάμεις Rimland – Heartland υπάρχουν και περιοχές οι οποίες βρίσκονται σε μια πιο ουδέτερη ζώνη (Γροιλανδία, Ωκεανία, Αφρική), όπου εξελίσσεται ένας «νέος ψυχρός πόλεμος» μεταξύ Rimland και Heartland για την δημιουργία σφαιρών επιρροής.
Η ΕΕ έπειτα από το BREXIT και με την αδύναμη πολιτική και οικονομική κατάσταση που επικρατεί στον άξονα Γαλλίας – Γερμανίας, αλλά και την πολιτική αβεβαιότητα που επικρατεί στα υπόλοιπα κράτη μέλη δείχνει να μην έχει τη δυνατότητα δημιουργίας μιας ενιαίας πολιτικής, στρατιωτικής και οικονομικής οντότητας χωρίς την ουσιαστική στήριξη των ΗΠΑ.
Ένα κρίσιμο σημείο που θέλουν να εκμεταλλευτούν οι ΗΠΑ είναι οι ιστορικές διενέξεις μεταξύ Κίνας, Ρωσίας και Ινδίας. Η Κίνα έχει πολεμήσει στο παρελθόν με αυτές τις χώρες και διατηρούνται αμοιβαίες καχυποψίες εκατέρωθεν. Η Ουάσινγκτον επιχειρεί να χρησιμοποιήσει αυτές τις αντιπαλότητες, ώστε να εξασφαλίσει τη στρατηγική ουδετερότητα της Ρωσίας, αποτρέποντάς την από το να γίνει πλήρως δορυφόρος του Πεκίνου. Παράλληλα, οι ΗΠΑ εντείνουν τις σχέσεις τους με την Ινδία, επιχειρώντας να την προσεταιριστούν ως αντίβαρο στην Κίνα στην περιοχή της Ασίας.
Σημαντικές εξελίξεις παρατηρούνται και στην Τουρκία, όπου ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διολισθαίνει όλο και περισσότερο στον αυταρχισμό (βλ. σύλληψη Ιμάμογλου). Η Άγκυρα έχει επιδεινώσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, ενώ η αντιπαλότητά της με τη Σαουδική Αραβία συνεχίζει να βαθαίνει. Αυτή η γεωπολιτική ρευστότητα δημιουργεί σημαντικές ευκαιρίες για την Ελλάδα. Ως μέλος της συμμαχίας των Rimland και του IMEC, η χώρα μας μπορεί να διαδραματίσει κομβικό ρόλο στην εκμετάλλευση της Αποκλειστικής Οικονομικής της Ζώνης (ΑΟΖ), ενισχύοντας τη γεωστρατηγική της θέση.
Η Ουάσινγκτον έχει αντιληφθεί ότι δεν έχει άλλη επιλογή από το να δράσει ως Game Changer. Τα οικονομικά δεδομένα είναι ήδη ανησυχητικά: Το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 18% φτάνοντας τα 122,1 δισ. δολάρια, το υψηλότερο επίπεδο από το 1992. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Τραμπ προωθεί προστατευτικές πολιτικές, όπως η επιβολή δασμών ακόμα και σε συμμάχους όπως η ΕΕ και ο Καναδάς. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι έτσι θα λυθεί το πρόβλημα του αρνητικού ισοζυγίου, όμως το μόνο σίγουρο είναι ότι εάν συνεχίσει να διευρύνεται με τον ίδιο ρυθμό που αυτό συμβαίνει εδώ και δεκαετίες τότε αυτό θα αποτελέσει μια μεγάλη καταστροφή για την Αμερικάνική οικονομία και τη Δύση.
Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να αναδιανείμουν το οικονομικό βάρος του ΝΑΤΟ, μειώνοντας τη δική τους οικονομική συνεισφορά, χωρίς όμως να χάσουν τη στρατηγική τους επιρροή. Η Δύση, αν δεν καταφέρει να ενοποιηθεί σε ένα οικονομικό και στρατιωτικό σχήμα, όπως ένα «Οικονομικό ΝΑΤΟ» ή μια Transatlantic Trade and Investment Agreement, κινδυνεύει να βρεθεί σε μειονεκτική θέση. Αν δεν αντιδράσει εγκαίρως, η Heartland θα έχει επικρατήσει μέχρι το 2040, αφήνοντας την Ευρώπη σε ρόλο «γεωπολιτικού σάντουιτς».
Η παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή ουσιαστικά αντικατοπτρίζει μια μεγεθυμένη εκδοχή της ιστορικής αντιπαράθεσης μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Όπως η αρχαία Ελλάδα αντιμετώπισε την Περσία, έτσι και σήμερα οι ΗΠΑ συγκρούονται με την Κίνα για την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία. Για τους Κινέζους, η Ελλάδα παραδοσιακά θεωρείται «ο άλλος πολιτισμός» και η γεωστρατηγική της σημασία παραμένει κρίσιμη. Η ιστορία, λοιπόν, επαναλαμβάνεται, με τη διαφορά ότι το πεδίο μάχης έχει επεκταθεί σε παγκόσμια κλίμακα, και η έκβαση αυτής της σύγκρουσης θα καθορίσει το γεωπολιτικό τοπίο του 21ου αιώνα.
Δημήτρης Λακασάς, Επιχειρηματίας- συγγραφέας
