Οι ασκούντες την προεδρία της ΕΕ, πρωτίστως δηλαδή ο Σαρλ Μισέλ και η Άνγκελα Μέρκελ, μάλλον δεν περίμεναν ότι ο επόμενος γύρος της κρίσης στις σχέσεις με την Τουρκία θα ερχόταν τόσο σύντομα. Ίσως και να θεωρούσαν βέβαιο ότι η απειλή των κυρώσεων που διατυπώθηκε με σαφήνεια κατά την έκτακτη σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στις 1-2 Οκτωβρίου θα αρκούσε για να αποτρέψει την Άγκυρα κα τον Ταγίπ Ερντογάν από το επόμενο βήμα που θα οδηγούσε στην κλιμάκωση της έντασης.
Όλοι γνωρίζουν, πλέον, ότι οι εκτιμήσεις τους έπεσαν έξω. Αντικειμενικά, λοιπόν, οι εξελίξεις στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο και η απειλή ενός πολεμικού επεισοδίου με άδηλη κατάληξη αποτελεί κεντρικό πολιτικό θέμα για την ΕΕ και στην τακτική σύνοδο η οποία ξεκινά σήμερα και ολοκληρώνεται αύριο. Όσο για τους προεδρεύοντες, είναι αναγκασμένοι να βρουν χώρο και χρόνο για να τις περιλάβουν στην ατζέντα των συζητήσεων, κάτι που τυπικά δεν συμβαίνει.
Αυτό, όμως, δεν θα είναι εύκολο, δεδομένης της σοβαρότητας των υπόλοιπων θεμάτων που υπάρχουν ήδη σε αυτήν. Όπως είναι, για παράδειγμα, το Brexit, με το οποίο θα ανοίξουν οι εργασίες της συνόδου, σύμφωνα τουλάχιστον με την επιστολή-πρόσκληση του Μισέλ.
Brexit και «τελεσίγραφα»
Η εικόνα που επικρατεί σε αυτό το μέτωπο δεν προκαλεί αισιοδοξία. Πολύ περισσότερο καθώς σήμερα λήγει και η διορία την οποία έχει θέσει ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον, για την επίτευξη συμφωνίας όσον αφορά στις μελλοντικές σχέσεις των μέχρι πρόσφατα εταίρων. Θεωρητικά και επειδή κάτι τέτοιο είναι απίθανο να συμβεί, αυτό θα έπρεπε να σημάνει την αυτοματη διακοπή των διαπραγματεύσεων και την εντατική προετοιμασία των δύο πλευρών προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της ανώμαλης προσγείωσης – δηλαδή, του «σκληρού» Brexit.
Φυσικά, όπως διαρρέουν εδώ και ημέρες Βρυξέλλες και Λονδίνο, αυτό δεν θα συμβεί. Έστω και άτυπα, άλλωστε, όλοι αναμένουν ότι το «παζάρι» θα συνεχιστεί, πιθανότατα και μέχρι το παρά πέντε της 31ης Δεκεμβρίου 2020, οπότε και εκπνέει η περίοδος που προβλέπει η συμφωνία αποχώρησης για την επίτευξη ενός αμοιβαία αποδεκτού συμβιβασμού. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τη φαινομενική αδιαλλαξία και τους προκλητικούς χειρισμούς του Λονδίνου, είναι πολλοί οι ειδικοί που προβλέπουν ότι όλα γίνονται είτε για λόγους εντυπώσεων είτε για να αποκτήσει η κάθε πλευρά περισσότερα διαπραγματευτικά ατού και ότι, τελικά, συμφωνία θα υπάρξει.
Αφρική και κλιματική αλλαγή
Δεν είναι, όμως, μόνο το Brexit που υπάρχει ανάγκη να συζητήσουν οι ηγέτες των «27». Είναι, επίσης, ένα άλλο σημαντικό γεωπολιτικό θέμα: Οι σχέσεις της ΕΕ με την Αφρική, μια ήπειρο η οποία, εκτός από φυσικός γείτονας της Ευρώπης, αποτελεί κρίσιμο παράγοντα σε μια σειρά μέτωπα: Την ασφάλεια, την οικονομία, την ενέργεια και, φυσικά, το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Έτσι, είναι αναγκαίο να υπάρξει μια κοινή γραμμή, ειδικά καθώς επίκειται η σύνοδος ΕΕ-Αφρικανικής Ένωσης, πιθανότατα εντός Οκτωβρίου.
Μείζονα σημασία έχει και η υπόθεση της κλιματικής αλλαγής, της οριστικοποίησης των στόχων που θα θέσει η ΕΕ και της διαδικασίας υλοποίησής τους. Υπενθυμίζεται πως η Κομισιόν αναθεώρησε πρόσφατα τις προτάσεις της, κάνοντας λόγο για μείωση των εκπομπών διοξειδίου και άλλων αερίων κατά 55% μέχρι το 2030 και για τη μετάβαση της ΕΕ σε καθεστώς «κλιματικής ουδετερότητας» (μηδενικές εκπομπές) ως το 2050.
Παρά το γεγονός ότι αρκετοί εταίροι βλέπουν με καλό μάτι αυτές τις προτάσεις (Γερμανία, Γαλλία κ.λπ), υπάρχουν και κάποιοι για τους οποίους αυτό δεν ισχύει. Ανάμεσά τους είναι και τα τέσσερα κράτη-μέλη που απαρτίζουν την «Ομάδα του Βίζεγκραντ» (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Σλοβακία), τα οποία θεωρούν ότι αδικούνται, με το επιχείρημα ότι οι χώρες της δυτικής Ευρώπης εκμεταλλεύτηκαν πλήρως τα οφέλη της «οικονομίας ου άνθρακα», τώρα όμως δεν επιτρέπουν και στα σχετικά νεότερα μέλη να κάνουν το ίδιο.
Για τον λόγο αυτό, μάλιστα, απαιτούν μεγαλύτερα ανταλλάγματα – όχι αναγκαστικά στο συγκεκριμένο θέμα. Απειλούν ότι στην περίπτωση που δεν εισακουστούν, μπορεί να φτάσουν και στο βέτο...
Εμβόλια και Ταμείο Ανάκαμψης
Στο τέλος της συνόδου, στο τραπέζι θα βρεθεί αυτό που καίει περισσότερο τους 500 εκατομμύρια περίπου κατοίκους των «27»: Η εξέλιξη της πανδημίας Covid-19, ο συντονισμός των δράσεων ανάμεσα στις κυβερνήσεις, η πορεία των επιστημονικών ερευνών για τα κατάλληλα φάρμακα και εμβόλια που θα είναι σε θέση να την καταστείλουν και να την προλάβουν και, βεβαίως, οι ενέργειες που απομένουν μέχρι να πάρει σάρκα και οστά το Ταμείο Ανάκαμψης.
Όσον αφορά στις δράσεις, κεντρική θέση θα έχει η εξάλειψη των μεγάλων διαφορών που υπάρχουν όσον αφορά στους περιορισμούς στις κινήσεις φυσικών προσώπων που επιβάλλουν τα κράτη-μέλη, εξακολουθώντας να ακολουθούν πρωτίστως εθνικά κριτήρια. Στο επίπεδο των εμβολίων, την ενημέρωση έχει αναλάβει η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν – και αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον μετά και την πρόσφατη (προσωρινή πιθανότατα) διακοπή των δοκιμών του εμβολίου της Johnson & Johnson, με την οποία επίσης έχει συνάψει συμφωνία η ΕΕ για την προμήθεια πολλών εκατομμυρίων δόσεων, αλλά και μετά το χθεσινό αισιόδοξο μήνυμα από την Moderna.
Τέλος, σε σχέση με το Ταμείο Ανάκαμψης, πολλές πλευρές παραμένουν «σκοτεινές», παρά τα βήματα που έχουν γίνει στις διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε Συμβούλιο, Κομισιόν και Ευρωβουλή. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, εκτός απροόπτου, τα σχετικά κονδύλια θα αρχίσουν να ρέουν το νωρίτερο προς το καλοκαίρι του 2021, αφού πρώτα ελεγχθούν και εγκριθούν τα προγράμματα που θα έχουν υποβάλλει στις Βρυξέλλες οι κυβερνήσεις των «27», τους επόμενους μήνες.
