Η πρώην Γερμανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ εμφανίστηκε στην επίσημη παρουσίαση του αυτοβιογραφίας της με τίτλο «Ελευθερία» το βράδυ της Τρίτης (26/11) σε ένα κατάμεστο θέατρο ακριβώς όπως τα 16 χρόνια της στην καγκελαρία, όταν τη γνωρίσαμε. Λακωνική, προσεκτική στις διατυπώσεις και τις χειρονομίες της, με ένα λευκό σακάκι και ένα μεγάλο κολιέ.
Στην παρουσίαση, μαζί με τη δημοσιογράφο Άννε Βιλ, η Μέρκελ μίλησε αρκετά για το πώς έγραψε το βιβλίο και αποκάλυψε σκέψεις της για το αξίωμα της καγκελαρίας. Σχετικά περιορισμένες ήταν οι αναφορές της σε πρόσωπα και γεγονότα που περιλαμβάνει το ογκώδες έργο της.
Όπως είπε, η ιδέα για τη συγγραφή των απομνημονευμάτων της προέκυψε κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης, το 2015, για την οποία είπε ότι ήταν σημείο καμπής για την καγκελαρία. Άφησε όμως τη συγγραφή για μετά το τέλος της θητείας της, γιατί προφανώς δεν μπορούσε να μιλήσει για όλα, όσο ήταν εν ενεργεία.
Αναφέρθηκε επίσης στα παιδικά της χρόνια στην Ανατολική Γερμανία. Η μητέρα της, που έφυγε από τη ζωή το 2019, στα 90 της, της «προσέφερε τον κρίσιμο προστατευτικό χώρο», μέσα στο ανατολικογερμανικό καθεστώς.
«Διέφυγε», όπως είπε, από τις απόπειρες στρατολόγησης της ανατολικογερμανικής μυστικής αστυνομίας Στάζι, γιατί δεν είχε κάτι που φοβόταν, ώστε να το εκμεταλλευτούν οι πράκτορες της υπηρεσίας. Στους στρατολόγους είπε: «Δεν μπορώ να κρατήσω τίποτα για τον εαυτό μου» και έτσι... αυτοαποκλείστηκε από κατάσκοπος.
Το «μικρόβιο» της πολιτικής τής μπήκε τότε, αν και μπήκε στα βαθιά μετά την πτώση του Τείχους το 1989. Ως τότε, διάβαζε για πολιτική και μιλούσε με φίλους, αν και υπήρχε ένα θέμα που δεν συζητούσαν, «τι θα κάναμε, αν έπεφτε το Τείχος».
Η πολιτική της καριέρα και η γρήγορη άνοδος πράγματι άρχισε από το 1990. Ποιο ήταν το μεγαλύτερο εμπόδια στον δρόμο προς την καγκελαρία, ρώτησε η δημοσιογράφος, «να είσαι Ανατολικογερμανίδα ή να είσαι γυναίκα;». Η Μέρκελ απάντησε με μια λέξη: «Γυναίκα».
Φτάνοντας στο σήμερα, η Μέρκελ απάντησε για την άνοδο της Εναλλακτικής για τη Γερμανία, ενός κόμματος που γιγαντώθηκε και μέσα από την αντίθεση στις πολιτικές της. Η δημοσιογράφος την ρώτησε αν κατηγορεί τον εαυτό της για την άνοδό τους. Η πρώην καγκελάριος απάντησε πώς όχι και επισήμανε ότι οι αποφάσεις που έλαβε για το προσφυγικό το 2015 δεν ήταν λανθασμένες. Ακόμη και σήμερα, είπε, δεν βλέπει κάποια εναλλακτική πολιτική.
Όσο για τα λάθη της στα 16 χρόνια της καγκελαρίας, η Μέρκελ είπε ότι στο βιβλίο της προσπάθησε να δώσει μια ειλικρινή εκτίμηση του εαυτού της. Ανέφερε μάλιστα δύο από τις αποτυχίες της, μία για την προστασία του κλίματος και μία για τις ομοσπονδιακές ένοπλες δυνάμεις και τις δαπάνες στο 2% που ζητά το ΝΑΤΟ.
Δεν βρήκε λάθος ούτε στο φιλόδοξο σχέδιο του αγωγού Nord Stream που έφερε στη Γερμανία από τη Ρωσία φτηνό φυσικό αέριο. Η στενή συνεργασία με τη Ρωσία δεν ήταν λάθος, είπε.
Οι Έλληνες πρωθυπουργοί μέσα από τα μάτια της Μέρκελ
Παράλληλα, στα απομνημονεύματά της, η Άνγκελα Μέρκελ κάνει εκτενείς αναφορές στην Ελλάδα και το ελληνογερμανικό μπρα-ντε-φερ στα δύσκολα χρόνια της κρίσης, παραθέτοντας περιστατικά με τους τρεις πρώην Έλληνες πρωθυπουργούς, Γιώργο Παπανδρέου, Αντώνη Σαμαρά και Αλέξη Τσίπρα.
Ειδικότερα, όπως αναφέρει η Deutsche Welle, στα απομνημονεύματά της η Άνγκελα Μέρκελ Μιλάει για όλους και όλα την περίοδο κυρίως από το 2005 έως το 2021. Μιλά αναλυτικά και για την ευρωκρίση, την ελληνική κρίση με αναφορές στους Έλληνες πρωθυπουργούς της περιόδου. Μια ματιά μόνο σε μερικά πρώτα αποσπάσματα για τις επαφές της με Έλληνες ομολόγους της, τις συμπάθειες, τις εκπλήξεις, τις σοβαρές διαφωνίες και τις συγκλίσεις:
Ξεκινώντας από το 2009 και τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου αναφέρει: «Ο Παπανδρέου μας είπε ότι χρειάζεται χρόνο. Βρήκα αδιανόητη την αντίδρασή του. Από τη μία, υπήρχε μεγάλη πίεση, έπρεπε κάτι να κάνει, αλλά από την άλλη φαινόταν να έχει όλο τον χρόνο στον κόσμο με το μέρος του (...) Μιλούσαμε μεταξύ μας έντονα, αγγλικά, γαλλικά γερμανικά. Οι διερμηνείς μετά βίας μας μετέφεραν ψιθυριστά αυτό που άκουγαν».
Αναφορικά με τη διάσταση απόψεων σχετικά με την διαχείριση της ελληνικής κρίσης χρέους, που είχε ήδη αρχίσει να διαφαίνεται την περίοδο 2009 και 2010, η Άνγκελα Μέρκελ παρατηρεί:
«Αναγνωρίσαμε ότι όλα τα μέλη της Ευρωζώνης μοιράζονταν από κοινού την ευθύνη για την οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα του Ευρώ και συμφωνήσαμε σε πέντε σημεία. Μεταξύ αυτών καλούσαμε την Ελλάδα να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της για μείωση χρέους. Ζητήσαμε από τους υπ. Οικονομίας και Οικονομικών της ΕΕ να συνεδριάσει στις 16 Φεβρουαρίου 2010 (…) και μέχρι τότε από την Ελλάδα θα ενέκρινε προτεινόμενα μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος.
Η Κομισιόν θα επέβλεπε την υλοποίησή τους με την ΕΚΤ και θα αξιοποιούσε την εμπειρία του ΔΝΤ. Ήταν για μένα σημαντική η συμβολή του ΔΝΤ, το προσωπικό του ήταν έμπειρο και θα αξιολογούσε τις ελληνικές προτάσεις πιο αμερόληπτα σε σχέση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Η ανησυχία μου ήταν ότι οι τελευταίοι θα ήταν πολύ επιεικείς με την Ελλάδα».
Για Τσίπρα και Σαμαρά
Διατρέχοντας όλη την περίοδο της κρίσης, στέκεται στο βιβλίο της ιδιαίτερα στο -παρά λίγο- μοιραίο 2015, τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Αλέξη Τσίπρα. Ανατρέχοντας στην εκλογή του Τσίπρα στην πρωθυπουργία στις αρχές του 2015 κάνει όμως και μια αναφορά στον προκάτοχό του, Αντώνη Σαμαρά:
«Η νίκη του Τσίπρα οφείλεται στην οργή πολλών Ελλήνων ενάντια στα προγράμματα διάσωσης του Ευρώ. Στην προεκλογική του εκστρατεία υποσχέθηκε να απελευθερώσει την χώρα από τον ζυγό της τρόικας, όπως έλεγε. Ο προκάτοχός του Αντώνης Σαμαράς απέτυχε να υλοποιήσει ό,τι είχε συμφωνηθεί στο δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης».
Για την πρώτη της κατ' ιδίαν συνάντηση με τον Αλέξη Τσίπρα στην καγκελαρία αρχές του 2015 αναφέρει τα εξής: «Ήμουν περίεργη και ενθουσιασμένη, τι είδους προσωπικότητα είχε, θα τον γνώριζα καλύτερα. Ήταν είκοσι χρόνια νεότερος μου». Και σημειώνει: «Μέχρι τότε είχαμε μιλήσει δύο φορές στο τηλέφωνο με διερμηνείς και είχαμε πάει στις Βρυξέλλες. Εκεί είχαμε βρεθεί μόνο για λίγο σε δύο συνόδους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Εκεί τον συμπάθησα, περισσότερα δεν μπορούσα όμως να πω» αναφέρει για την πρώτη τους επίσημη συνάντηση στην καγκελαρία και συνεχίζει:
«Απ‘ όσο θυμάμαι, τόνισα στη συνομιλία με τον Τσίπρα ότι είχα κάθε πρόθεση να παραμείνει η Ελλάδα μέλος της Ευρωζώνης. Το καλοκαίρι του 2012 είχα ήδη σκεφτεί πολύ τα επιχειρήματα εκείνων που ήθελαν η Ελλάδα να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη. Δεν μπορούσαν να με πείσουν».
Για το ιστορικό «Wir schaffen das» (Θα τα καταφέρουμε)
Χωρίς αμφιβολία, για την καγκελάριο Μέρκελ η πιο κομβική χρονιά στην πολιτική της θητεία ήταν το 2015. Ξεκίνησε με το αποκορύφωμα της ελληνικής κρίσης και το πολιτικό και χρηματοπιστωτικό θρίλερ μέχρι την τελική διάσωση της Ελλάδας με την παραμονή της στην Ευρωζώνη μετά το δημοψήφισμα του Ιουλίου (και το «όχι» που έγινε «ναι) και κατέληξε με το προσφυγικό δράμα στην Ευρώπη, ξεκινώντας πάλι από τις ακτές του Αιγαίου μέχρι τα γερμανικά σύνορα. Μέχρι σήμερα η Άνγκελα Μέρκελ φαίνεται πεπεισμένη ότι η επιλογή της να κρατήσει ανοιχτά τα σύνορα στους σχεδόν ένα εκατομμύριο πρόσφυγες ήταν σωστή:
«Wir schaffen das (σ.σ. Θα τα καταφέρουμε). Καμία άλλη πρόταση δεν έχει γυρίσει τόσο πολύ στα αυτιά μου όσο αυτή, σε όλη την πολιτική μου καριέρα. Για μένα ήταν μια απλή πρόταση» αναφέρει ήδη από τον πρόλογο.
«Ήταν η έκφραση μιας στάσης ζωής. Μπορείτε να το πείτε πίστη στον Θεό, αυτοπεποίθηση ή απλώς αποφασιστικότητα για επίλυση προβλημάτων, υπέρβαση αδιεξόδων, θέληση για κάτι νέο. Μπορούμε να τα καταφέρουμε και εκεί που συναντάμε εμπόδια, πρέπει να προσπαθήσουμε.Έτσι το είπα τότε σε εκείνη τη συνέντευξη Τύπου για το προσφυγικό στις 31/08/2015. Έτσι έκανα πολιτική. Έτσι ζω (…)».
