Τους τελευταίους μήνες έχει παρατηρηθεί μια σημαντική αύξηση των μεταναστών που επιχειρούν παράτυπα να εισέλθουν στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδος και της Ιταλίας όπου έχει παρατηρηθεί ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση των ροών. Από την αρχή του χρόνου έως τα μέσα Σεπτεμβρίου έχει διπλασιαστεί ο αριθμός των παρατύπως εισερχομένων φτάνοντας τις 112.000. Τις τελευταίες μάλιστα μέρες οι αριθμοί αυτοί αυξάνονται με εκθετική δυναμική, τόσο στην Ελλάδα και πολύ περισσότερο στην Ιταλία, η οποία δέχτηκε την περασμένη εβδομάδα, μέσα μία μόλις μέρα, 7.000 μετανάστες.
Το γεγονός αυτό φαίνεται να προβληματίζει, αν όχι να ξαφνιάζει, τόσο την ελληνική κυβέρνηση όσο την ιταλική αλλά και τις υπόλοιπες κυβερνήσεις της Ευρώπης. Πολλοί ήταν αυτοί που είχαν πιστέψει ότι μετά τη Δήλωση Ευρωπαϊκής Ένωσης - Τουρκίας αλλά και τα γεγονότα του Έβρου, η κατάσταση είχε τεθεί υπό έλεγχο.
Θεώρησαν ως δεδομένο ότι η μεν Τουρκία είχε αντιληφθεί ότι δεν μπορεί πλέον να εκβιάζει με άνοιγμα των συνόρων στον Έβρο και την αθρόα είσοδο των μεταναστών στην Ελλάδα και από εκεί στην Ευρώπη, αλλά και οι μετανάστες είχαν απογοητευτεί, γιατί εκτός από τον Έβρο και η δίοδος δια θαλάσσης είχε σχεδόν σφραγιστεί λόγω της εντατικής φύλαξης των θαλασσίων συνόρων, τόσο από το Ελληνικό Λιμενικό όσο και από τις δυνάμεις της FRONTEX. Αντίστοιχα η Ιταλία έχοντας υπογράψει κάποιες οικονομικές συμφωνίες με τη Λιβύη θεώρησε ότι μπόρεσε να περιορίσει τα μεταναστευτικά ρεύματα.
Φαίνεται όμως ότι οι λόγοι που είχαν περιορίσει την παράτυπη μετανάστευση δεν ήταν μόνο αυτοί. Υπήρξαν και άλλες συγκυρίες που απέτρεψαν τόσο την Τουρκία να προσπαθήσει να αυξήσει την πίεση της προς την Ευρώπη, όσο και τους διακινητές αλλά και τους πρόσφυγες ή τους παράτυπους μετανάστες να διακινδυνεύσουν μια επιχείρηση παράνομης εισόδου στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Η Τουρκία την περίοδο αυτή αντιμετώπιζε πολύ σημαντικά προβλήματα. Την οικονομική κρίση που οδήγησε σε ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, τις εκλογές και την ανασφάλεια του ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος, τον κορονοϊό, που είχε δημιουργήσει τεράστια ανησυχία σε όλον το κόσμο και σχεδόν είχαν απαγορευθεί οι μετακινήσεις από χώρα σε χώρα, τον πόλεμο στην Ουκρανία που δημιούργησε κύματα μεταναστών προς την Ευρώπη όπως και πολιτικές δυσκολίες στις σχέσεις Τουρκίας και Δυτικών κρατών λόγω της στάσης της Τουρκίας και τέλος τον καταστροφικό σεισμό που ανάγκασε την Τουρκία να αναζητήσει βοήθεια σε πολλές Δυτικές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Όσον αφορά τη μετανάστευση προς την Ιταλία, τόσο η αναρχία που επικρατεί στη Λιβύη όσο και οι καταστροφές μετά την τελευταία θεομηνία, αύξησαν το κύμα των προσφύγων και περιόρισαν στο ελάχιστο τον έλεγχο των συνόρων.
Πολύ χειρότερο όμως και πιο δύσκολα διαχειρίσιμο είναι το ότι οι διακινητές χρησιμοποιούν και άλλες χώρες για τη μετακίνηση των μεταναστών. Μεγάλοι αριθμοί προέρχονται τόσο από την Τυνησία όσο και από την Αίγυπτο. Ο έλεγχος των συνόρων τόσων χωρών είναι πλέον υπερβολικά δύσκολος.Τα λιμενικά πλοιάρια και οι δυνάμεις της Frontex δεν επαρκούν. Επιπλέον, το πολιτικό περιβάλλον, τόσο εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και στις γύρω χώρες δεν είναι καθόλου ευνοϊκό.
Τώρα όμως οι περισσότεροι από τους λόγους που είχαμε προαναφέρεις για τη γείτονα χώρα, είτε έχουν εκλείψει, είτε έχουν μπει σε κάποια ύφεση. Η Τουρκία έχει μπει σε άλλη φάση, στη φάση των διαπραγματεύσεων. Πρέπει να διαπραγματευτεί με τη Δύση για το χρέος της και την οικονομική βοήθεια, με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την επανεκκίνηση των μεταξύ τους σχέσεων και με την Ελλάδα για τα χρόνια προβλήματα στο Αιγαίο και τα νησιά.
Χρειάζεται λοιπόν να επαναφέρει κάποια διαπραγματευτικά χαρτιά στο τραπέζι. Γνωρίζει πολύ καλά ότι η παράνομη μετανάστευση είναι ένα μεγάλο αγκάθι στις σχέσεις των κρατών στην Ευρωπαϊκή ένωση. Εάν οι αριθμοί των παράτυπων μεταναστών και προσφύγων αρχίσουν να γίνονται πάλι επικίνδυνα μεγάλοι και δύσκολα διαχειρίσιμοι τότε τα προβλήματα εντός Ευρώπης μεταξύ των χωρών πρώτης υποδοχής και των υπολοίπων θα γίνουν έντονα.
Φαίνεται ότι απόφαση της Τουρκίας είναι να δείξει στην Ευρώπη ότι όποια μέτρα και αν ληφθούν, αν αυτή δε συνεργαστεί, το μεταναστευτικό δεν αντιμετωπίζεται. Όχι μόνο δεν φυλάει τα σύνορά της όπως έκανε για κάποιο χρονικό διάστημα αλλά διευκολύνει και τη διακίνηση, αφήνοντας να χρησιμοποιούν ακόμη και θαλαμηγούς για τη μεταφορά μεταναστών.
Οι χώρες τις κεντρικής Ευρώπης, δε φαίνονται διατεθειμένες να μοιραστούν με τις χώρες υποδοχής τους μεγάλος αριθμούς παράτυπων μεταναστών που φαίνεται να διαμορφώνονται.
Οι προτάσεις της προέδρου της Ευρωπαϊκής επιτροπής, κατά την επίσκεψη της στη Λαμπεντούζα, μόνο προβληματισμό μπορούν να δημιουργήσουν για το αν πραγματικά μπορούν έστω και στο ελάχιστο να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Φαίνεται ότι η Ευρώπη συνολικά βρίσκεται σε αμηχανία.
Τίθεται λοιπόν το ερώτημα, που αποτελεί και τον τίτλο του άρθρου: Μπορούμε να ελέγξουμε τις μεταναστευτικές ροές; Την απάντηση δεν μπορεί να τη δώσει μόνο η ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ. Χρειάζεται πλέον η εμπλοκή των Ηνωμένων Εθνών.
Πρέπει δυνάμεις του ΟΗΕ να πάρουν θέση στα σημεία που έχουν μετατραπεί σε κέντρα διακίνησης των παράτυπων μεταναστών, μόνο εκεί μπορούν να τους σταματήσουν και οι μεταναστευτικές ροές να ελεγχθούν.
Διαφορετικά άμοιροι άνθρωποι θα θυσιάζονται στον βωμό των συμφερόντων των κρατών, ώσπου κάποτε να βρουν λύση αν βρουν, αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση να αντιμετωπίσει δυσκολίες ως προς τη συνοχή της με μη προβλέψιμα αποτελέσματα.
* Ο Αλέξανδρος Ζαβός είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής
