Είναι η πρώτη φορά μετά το 1945 που ακροδεξιό κόμμα κερδίζει εκλογές σε κρατίδιο της Γερμανίας. Η ημέρα που αυτό συνέβη, η 1η Σεπτεμβρίου, έχει ένα ιδιαίτερο συμβολισμό: Ήταν η 85η επέτειος από την εισβολή των ναζί στην Πολωνία και την επίσημη έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η νίκη της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) στη Θουριγγία και η δεύτερη θέση που κατέκτησε στη Σαξονία, οριακά πίσω από τους Χριστιανοδημοκράτες, δεν θέτει μόνο ερωτήματα για το πού βαδίζει η Γερμανία, εν όψει και των ομοσπονδιακών εκλογών το 2025, αλλά εγείρει και προβληματισμούς για ολόκληρη την Ευρώπη.
Η Άκρα Δεξιά έχει επιστρέψει ως ισχυρή τάση, όχι μόνο στη Γερμανία, σε περίοδο που η ανησυχία για το μέλλον της Ευρώπης γίνεται όλο και πιο έντονη, με τη ρωσική επιθετικότητα και τον καταστροφικό πόλεμο του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, στα γεωγραφικά όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, να απειλεί την ευημερία και το σύστημα ασφαλείας που έχει δομηθεί μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Υπό αυτό το πρίσμα, τίθεται το ερώτημα εάν μπορεί ο καλπασμός της γερμανικής Άκρας Δεξιάς να ενδυναμώσει τις φιλορωσικές τάσεις, ανοίγοντας «κερκόπορτες» στην Ευρώπη. Η απάντηση δεν είναι μονοσήμαντη. Αν λάβουμε, πάντως, ως χώρα αναφοράς τη Γερμανία, η απάντηση ενδέχεται να είναι καταφατική και εξαρτάται από το μέγεθος της επιρροής που θα μπορούσε να έχει σε ομοσπονδιακό επίπεδο στις εκλογές του επόμενου έτους.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν βρίσκει ευήκοα ώτα στους ψηφοφόρους της AfD -και όχι μόνο. Τη φιλορωσική τάση, όπως και τη δυσαρέσκεια στα πέντε κρατίδια της πρώην Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας για το οικονομικό χάσμα με τη Δυτική Γερμανία, εισέπραττε παραδοσιακά μετά την επανένωση το αριστερό Die Linke. Σήμερα, η AfD είναι εκείνη που κινητοποιεί τις μάζες, προτάσσοντας μέσα από έναν ακραίο εθνικιστικό λόγο -εγκαλείται ευρέως για νεοναζιστικές θέσεις- τη διαφωνία ως προς τις επιλογές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην εξωτερική πολιτική έναντι της Ρωσίας και τη στρατιωτική υποστήριξη του Βερολίνου στο Κίεβο.
Η φιλορωσική τάση στους κόλπους του γερμανικού εκλογικού σώματος δεν είναι μόνο ακροδεξιό φαινόμενο. Βρίσκει έκφραση και στην Αριστερά. Η λαϊκιστική πλατφόρμα της Ζάρα Βάγκενκνεχτ, μέλος του Linke μέχρι πέρυσι, συνδυάζει αριστερές οικονομικές πολιτικές με συντηρητικές μεταναστευτικές και φιλορωσικές πρωτοβουλίες στην εξωτερική πολιτική. Η Ζάρα Βάγκενκνεχτ και το νεοσύστατο λαϊκιστικό, ακροαριστερό κόμμα της, «Συμμαχία Ζάρα Βάγκενκνεχτ» (Bündnis Sahra Wagenknecht, BSW), αντιτίθενται σθεναρά κατά οποιασδήποτε στρατιωτικής εμπλοκής, ενώ στον πόλεμο της Ουκρανίας, κατηγορούν τις Ηνωμένες Πολιτείες, τις πολιτικές της ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Η BSW θέλει να ενσωματώσει τη Ρωσία σε μια ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας.
Στις περιφερειακές εκλογές της Κυριακής στα ανατολικά κρατίδια της Θουριγγίας και της Σαξονίας το κόμμα πήρε 15,8% και 11,8% αντίστοιχα. Στη Θουριγγία μάλιστα, AfD και BSW μαζί, πήραν σχεδόν τις μισές ψήφους, συγκεκριμένα το 48,6%. Και τα δύο κόμματα συμφωνούν πως το ΝΑΤΟ είναι συνυπεύθυνο για τον πόλεμο στην Ουκρανία και πως μια ειρηνική λύση θα ήταν εφικτή, αν η Δύση είχε «ασχοληθεί σοβαρά» με τη διπλωματία. Αν υπολογίσουμε ότι φιλορωσική τάση είναι ευρύτερη στα ανατολικά κρατίδια της Γερμανίας, πέραν από τους ψηφοφόρους αυτών των δύο κομμάτων, προκύπτει μία διχασμένη κοινωνία, όσον αφορά της στάση της απέναντι στην επιρροή της Μόσχας.
Στο ερώτημα όμως εάν η άνοδος της λαϊκιστικής ριζοσπαστική Δεξιάς στη Γερμανία δύναται, και, αν «ναι», σε ποια έκταση μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις της ανερχόμενης Άκρας Δεξιάς στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και ως εκ τούτου τη στάση των χωρών αυτών έναντι της Ρωσίας, η απάντηση είναι αρκετά περίπλοκη. Η γερμανική περίπτωση, δε, πρόκειται για ένα κόμμα στο φάσμα του δεξιού εξτρεμισμού, που τελεί υπό παρακολούθηση από την Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος, και ο επικεφαλής του στη Θουριγγία Μπιορν Χέκε κομίζει το απαγορευμένο ναζιστικό σύνθημα «Alles für Deutschland» -και φέρει καταδίκη γι' αυτό.
Ο χώρος της ευρωπαϊκής Άκρας Δεξιάς είναι πολυσύνθετος, όπως πολυσυλλεκτικό είναι και το προφίλ των ψηφοφόρων της. Οι πολιτικές του κάθε ευρωπαϊκού κόμματος στις δεξιές παρυφές του πολιτικού φάσματος συχνά έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους και οι «λύσεις» που προτείνουν είναι διαφορετικών διαβαθμίσεων. Έχουν σαφώς έναν κοινό ιδεολογικό άξονα κατά της μετανάστευσης, η AfD όμως προτείνει την πλέον αυστηρή αντιμεταναστευτική πολιτική σε σύγκριση με άλλα ευρωπαϊκά κόμματα, όπως το να κλείσουν τα σύνορα εδώ και τώρα, να απελαθούν οι ομάδες ατόμων με υψηλότερο ποσοστό εγκληματικότητας, κυρίως με καταγωγή από το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Συρία και εφαρμογή «μορατόριουμ» για τουλάχιστον πέντε χρόνια στην αποδοχή και πολιτογράφηση μεταναστών.
Στη Γαλλία, η Μαρίν Λεπέν, που έχει κινηθεί για να αποβάλει πάνω από το κόμμα της τη «ρετσινιά» του «επιγόνου του καθεστώτος Βισί», έχει σπεύσει να διαχωρίσει σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τη θέση της από την AfD, όσον αφορά το ναζιστικό παρελθόν. Η αναθεωρητική δήλωση του επικεφαλής της ευρωλίστας της AfD, Μαξιμίλιαν Κρα, τις παραμονές των ευρωεκλογών, ότι τα μέλη των SS «δεν θα πρέπει να θεωρούνται αυτόματα εγκληματίες» προκάλεσαν την αποστασιοποίηση του Εθνικού Συναγερμού της Λεπέν και την «εκπαραθύρωση» της AfD από την πολιτική ομάδα Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID).
Απομονωμένη από άλλες δυνάμεις του ευρύτερου χώρου της Ακροδεξιάς, η AfD συγκρότησε την τρίτη ευρωομάδα στο Στρασβούργο, αυτήν των «Ευρωπαϊκών Κυρίαρχων Εθνών», μαζί με τους Βούλγαρους και Πολωνούς υπερεθνικιστές και άλλα μικρότερα κόμματα. Κοινά χαρακτηριστικά τους είναι ο υπερεθνικισμός, ο δεξιός λαϊκισμός, οι πολιτικές ενάντια στη μετανάστευση και ο ευρωσκεπτικισμός, χαρακτηριστικά που εν γένει είναι κοινά και με άλλα περισσότερο ή λιγότερο «αδελφά» εθνικιστικά κόμματα της Ευρώπης.
Όχι όμως πάντα. Ενώ η ρωσοφιλία π.χ. είναι «κοινό νόμισμα» μεταξύ της AfD, του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν και του Σλοβάκου πρωθυπουργού Ρόμπερτ Φίτσο, για τους Πολωνούς εθνικιστές της «Νέας Ελπίδας», που μοιράζονται μάλιστα τα έδρανα της ίδιας πολιτικής ομάδας με την AfD στο Ευρωκοινοβούλιο, ο Πούτιν είναι ένας «δολοφόνος και βάρβαρος» που απειλεί την Πολωνία και ενώ στηρίζουν την Ουκρανία στον πόλεμο με τη Ρωσία, αντιτίθενται στην αποστολή όπλων, επειδή τα έχει ανάγκη και η Πολωνία. Αντιθέτως, οι Βούλγαροι εθνικιστές της «Αναγέννησης» στην ίδια πολιτική ομάδα είναι ρωσόφιλοι. Η φιλική στάση προς τη Μόσχα μπορεί να ενώνει την AfD με τον Όρμπαν, τους χωρίζει όμως η πολιτική έναντι της Τουρκίας. Για τους Γερμανούς ακροδεξιούς οι Τούρκοι μετανάστες στη Γερμανία είναι κυρίαρχο πρόβλημα, ο Όρμπαν όμως ενέταξε την Ουγγαρία στην Ένωση Τουρκογενών Κρατών και είναι φίλος της Τουρκίας.
Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, από την άλλη, το κυρίαρχο πρόσωπο στην ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών, στηρίζει την Ουκρανία στον πόλεμο με τη Ρωσία και το ΝΑΤΟ, ενώ παράλληλα τηρεί αποστάσεις από την ενάντια στην ΕΕ ρητορική της «σκληρής» ευρωσκεπτικιστικής δεξιάς. Παραμένει, ωστόσο, σε σκληρή γραμμή στο μεταναστευτικό, με τρόπο που «κλείνει το μάτι» προς τα δεξιότερά της.
To Κόμμα Ελευθερίας της Αυστρίας, αδελφό κόμμα του Εθνικού Συναγερμού της Λεπέν και παλαιότερα της AfD, με το οποίο μοιράζεται ως ιστορική αναφορά κοινές αξίες όσον αφορά τις παγγερμανικές ιδεολογικές τάσεις του, εντάσσεται επίσης στην πλευρά των κομμάτων εκείνων που ζητούν την άρση των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας επειδή είναι «καταστροφικές και χωρίς νόημα». Τα παραδείγματα είναι πολλά και σε άλλες χώρες.
Καταληκτικά, οι κρατιδιακές εκλογές στην πρώην Ανατολική Γερμανία ξεπερνούν κατά πολύ τον περιφερειακό τους χαρακτήρα τόσο ως μέρος μίας ευρύτερης προσέγγισης του φαινομένου της ανόδου της Άκρας Δεξιάς στην Ευρώπη, όσο και για το γεγονός ότι το αφήγημα του Πούτιν αποκτά ισχυρότερη φωνή ως αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας. Η επόμενη αναμέτρηση στο Βρανδεμβούργο, στις 22 Σεπτεμβρίου, αποκτά βαρύτητα και από αυτή την άποψη.
