«Με την κλιματική κρίση κάνουμε τον πλανήτη μη κατοικήσιμο από τους ανθρώπους. Ο πλανήτης θα επιβιώσει… Δεν καταστρέφουμε τον πλανήτη, αλλάζουμε τον πλανήτη. Αλλά δυσκολεύουμε πολύ τους ανθρώπους να ζήσουν ειρηνικά σε αυτόν.» (Ρείτσελ Κάιτ).
Με αφορμή την έναρξη των εργασιών της διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα (COP27), στο Σαρµ ελ-Σέιχ, η Ρέιτσελ Κάιτ, Πρύτανης της Σχολής Fletcher του Πανεπιστημίου Tufts και μία από τις 15 γυναίκες που ηγούνται της κλιματικής αλλαγής παγκοσμίως, σύμφωνα με το περιοδικό TIME, μίλησε στη Μαριλίζα Αναστασοπούλου για την κλιματική αλλαγή.
Με απλά λόγια, εξήγησε τι είναι η κλιματική αλλαγή και γιατί, ενώ είναι σημαντικό η θερμοκρασία του πλανήτη να μην ανέβει πάνω από 1.5 °C, ειδικά για τις πιο ευάλωτες αναπτυσσόμενες χώρες, στην πραγματικότητα μας τελειώνει ο χρόνος και αυτός ο στόχος δεν φαίνεται εφικτός. Η εισβολή στην Ουκρανία έχει επηρεάσει την ενεργειακή πολιτική των κρατών και κατ’ επέκταση τους στόχους για την κλιματική αλλαγή, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Οι τρίτες χώρες βλέπουν μία υποκρισία στην ενεργειακή διαχείριση της Ευρώπης. Παράλληλα, υπάρχει μία «επενδυτική έρημος» όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Στο COP27, στην Αίγυπτο, τα βασικά θέματα θα είναι η προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που βιώνουμε και η μεταφορά πόρων και τεχνογνωσίας από τις ανεπτυγμένες χώρες, που είναι και οι πιο ρυπογόνες, στις αναπτυσσόμενες. Η κλιματική αλλαγή πλήττει όλους μας, όμως, περισσότερο πλήττει τους πιο φτωχούς, τους πιο ευάλωτους και τις γυναίκες.
Οι οικονομολόγοι, όπως και οι επιστήμονες, έχουν συμφωνήσει εδώ και χρόνια για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τι χρειάζεται να γίνει. Γιατί όμως οι κυβερνήσεις δεν ακολουθούν;
Ακολουθεί η απόδοση στα ελληνικά της συζήτησης- συνέντευξης που έκανε η Ρείτσελ Κάιτ στο podcast “Ti kosmos”.
Μπορείτε να μας εξηγήστε με απλά λόγια τι είναι η κλιματική κρίση;
Η ρύπανση από άνθρακα που διοχετεύουμε στην ατμόσφαιρα, από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης, ειδικά τα τελευταία 50 χρόνια, θερμαίνει τον πλανήτη, τον εμποδίζει να ψυχθεί και διακόπτει τους φυσικούς του κύκλους, με αποτέλεσμα να αρχίζουμε να ωθούμε τα φυσικά οικοσυστήματα στο σημείο καμπής τους. Κόβουμε τα δάση, γεγονός που επιδεινώνει τον κύκλο, επειδή τα δάση είναι, φυσικά, μια φυσική καταβόθρα. Το οξύ από τη ρύπανση αλλάζει τη χημεία των ωκεανών, πράγμα που σημαίνει ότι οι ωκεανοί δεν μπορούν να παίξουν το ρόλο που παίζουν. Ετσι, αθροιστικά, περιμένουμε τώρα να έχουμε αύξηση της θερμοκρασίας, ίσως, κατά δύο -τρεις βαθμούς κελσίου. Αυτό θα είναι καταστροφικό γιατί θα δούμε μεγάλες ποσότητες ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Θα σημαίνει ότι οι πόλοι, η Αρκτική και η Ανταρκτική, που είναι οι θερμοστάτες του πλανήτη, θα αρχίσουν να χάνουν την ικανότητά τους να παίζουν αυτόν τον ρόλο. Καθώς οι πάγοι αρχίζουν θα λιώνουν και να εξαφανίζονται, θα δούμε ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλαγή των καιρικών συνθηκών, ακραία ζέστη, ακραίες βροχοπτώσεις, που θα καταστρέψουν την παραγωγή των καλλιεργειών μας.
Με αυτό τον τρόπο κάνουμε τον πλανήτη μη κατοικήσιμο από τους ανθρώπους. Ο πλανήτης θα επιβιώσει. Νομίζω ότι οι άνθρωποι το παρεξηγούν, νομίζουν ότι με κάποιο τρόπο καταστρέφουμε τον πλανήτη. Δεν καταστρέφουμε τον πλανήτη, αλλά αλλάζουμε τον πλανήτη. Αλλά δυσκολεύουμε πολύ τους ανθρώπους να ζήσουν ειρηνικά σε αυτόν.
Πόσο χρόνο έχουμε για να κάνουμε κάτι για να το αναστρέψουμε αυτό; Μιλήσατε για τη θέρμανση του πλανήτη που ανεβαίνει 2–3 βαθμούς κελσίου. Στην τελευταία Διάσκεψη για το Κλίμα υπήρξε στόχος το 1.5 °C. Πού βρισκόμαστε σήμερα όσον αφορά αυτό και τι μπορούμε να κάνουμε;
Η Συμφωνία - Πλαίσιο του Παρισιού το 2015, στην οποία συμφώνησαν όλες οι χώρες, όριζε ότι θα πρέπει να περιορίσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2°C . Αυτό ήταν το επίσημο κείμενο της διαπραγμάτευσης. Οι αναπτυσσόμενες χώρες, ιδίως εκείνες που ήταν οι πιο ευάλωτες, ζήτησαν να εξετάσουμε αν ακόμα και οι δύο βαθμοί είναι ακόμα υπερβολικοί. Έτσι πραγματοποιήθηκε μια επιστημονική μελέτη, η οποία εξέτασε τη διαφορά μεταξύ του 1.5°C βαθμού και των 2°C βαθμών και έγινε στόχος ο 1.5°C, επειδή στους 2°C βαθμούς αρχίζουμε να χάνουμε όλα τα είδη οικοσυστημάτων, να χάνουμε πολλά νησιά σε όλο τον κόσμο και οι παράκτιες περιοχές πλημμυρίζουν. Οπότε το 1.5°C είναι ο στόχος.
Είναι ακόμα δυνατό να φτάσουμε στο 1.5°C. Αλλά αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κορυφώσουμε τις εκπομπές, ώστε να αρχίσουμε να μειώνουμε τις εκπομπές σε παγκόσμιο επίπεδο περίπου μέχρι το 2025. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να έχουμε μια πολύ απότομη αλλαγή στα ενεργειακά μας συστήματα, στα συστήματα μεταφορών μας, στη βαριά βιομηχανία, και πρέπει να σταματήσουμε την αποψίλωση των δασών, ιδίως γύρω από τα τροπικά δάση της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Αν τα κάνουμε όλα αυτά, η επιστήμη δείχνει ότι μπορούμε να κορυφώσουμε τις εκπομπές περίπου το 2025 και στη συνέχεια να τις μειώσουμε γρήγορα και να φτάσουμε στον 1.5°C βαθμό ή σε καθαρές μηδενικές εκπομπές περίπου το 2050. Βλέπουμε εταιρείες και χώρες σε όλο τον κόσμο να δεσμεύονται να μηδενίσουν τις εκπομπές τους μέχρι τα μέσα του αιώνα. Κάθε εβδομάδα, κάθε μήνα που δεν κάνουμε τέτοιου είδους δραστικές ενέργειες, από κάποια άποψη καθιστά πιο δύσκολο να πετύχουμε αυτόν τον στόχο. Τώρα γίνεται μια ανοιχτή συζήτηση, για το αν θα πρέπει να μιλάμε ακόμα για 1.5 °C βαθμό, επειδή το κάνουμε τόσο δύσκολο για τους εαυτούς μας, επειδή μας τελειώνει ο χρόνος.
Με την εισβολή στην Ουκρανία και την κρίση στην αγορά ενέργειας, οι προτεραιότητες των κυβερνήσεων έχουν μετατοπιστεί με στόχο τη διατήρηση των τιμών της ενέργειας σε χαμηλά επίπεδα. Πώς επηρεάζει αυτό την κλιματική αλλαγή και τις πολιτικές που ακολουθούνται στην πράξη;
Οι πολιτικές δεν έχουν αλλάξει, πράγμα που είναι ενδιαφέρον, αλλά άλλαξαν οι ενέργειες που κάνουν οι χώρες για να διαχειριστούν την κρίση του ενεργειακού εφοδιασμού. Συνεπώς, θα έχουμε μια κατάσταση όπου θα καίγεται περισσότερος άνθρακας φέτος και του χρόνου, ως βραχυπρόθεσμη απάντηση στην απομάκρυνση της Ευρώπης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Προφανώς, η Ευρώπη έχει γυρίσει όλο τον κόσμο για να αγοράσει φυσικό αέριο και έχει τώρα τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου που είχε ποτέ.
Αυτό ανάγκασε τις τιμές να ανέβουν για τον υπόλοιπο κόσμο. Ωστόσο παράλληλα υπήρξε οικονομική ύφεση και έτσι οι εκπομπές αυξήθηκαν παγκοσμίως μόνο κατά 1% φέτος, δηλαδή πολύ πιο αργά από ό,τι περιμέναμε. Αλλά μεσοπρόθεσμα η Ευρώπη έχει δεσμευτεί για την ενεργειακή απόδοση και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας διπλασιάζονται.
Συνεπώς, θα έχουμε το φυσικό αέριο στο μείγμα. Προφανώς αυτό είναι σημαντικό για την Ελλάδα, αλλά το ποσοστό του φυσικού αερίου πρέπει να μειωθεί δραστικά και στην πραγματικότητα, η Ευρώπη θα μπορούσε ακόμα να επιτύχει εύκολα τους στόχους μείωσης κατά 55%. Στα άλλα μέρη του κόσμου υπάρχει μια αντίδραση, όχι τόσο στην απομάκρυνση της Ευρώπης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, αλλά στην υποκρισία που οι άνθρωποι βλέπουν στη θέση της Ευρώπης. Η Ευρώπη είναι ευτυχής να καίει η ίδια τον άνθρακα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, αλλά δυσαρεστημένη να επενδύει στην ικανότητα άλλων χωρών να καίνε άνθρακα και φυσικό αέριο. Επειδή έχουμε μόνο έναν πλανήτη, δύο λάθη δεν κάνουν ένα σωστό.
Όλοι πρέπει να προχωρήσουν σε καθαρότερη ενέργεια, αλλά υπάρχει μια πραγματική επενδυτική έρημος. Είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν οι επενδύσεις που θα εισρεύσουν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αρκετά γρήγορα. Αυτό είναι που πρέπει να λύσουμε και γι' αυτό θα μιλήσουμε στις συνομιλίες στην Αίγυπτο.
Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις της διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα (COP27) στην Αίγυπτο;
Έχουμε αυτό το πολύ δύσκολο έτος με τις ανακατατάξεις και πολλές χώρες θα έρθουν και θα πουν: «Λοιπόν, κάνουμε πρόοδο, αλλά δεν κάνουμε αρκετή πρόοδο». Έτσι, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτή τη δυναμική. Θα υπάρξουν, νομίζω, κάποιες ανακοινώσεις ότι οι άνθρωποι αρχίζουν να ασχολούνται πολύ σοβαρά με την απομάκρυνση του μεθανίου από την ατμόσφαιρα. Το μεθάνιο είναι ρύπος. Είναι επίσης επιταχυντής των κλιματικών επιπτώσεων, οπότε είναι σημαντικό.
Αλλά η κύρια έμφαση, νομίζω, θα δοθεί στην προσαρμογή και στις «απώλειες και ζημιές». Η προσαρμογή είναι η ικανότητα προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που βιώνουμε. Η απώλεια και η ζημία είναι η αντίληψη ότι το πρόβλημα προκλήθηκε από τον βιομηχανικό κόσμο, το βιώνουμε, και οι επιπτώσεις είναι στον αναπτυσσόμενο κόσμο και θα πρέπει να υπάρξει μεταφορά τεχνολογίας και πόρων και να βοηθηθούν οι επανορθώσεις ή οι αποζημιώσεις, αν θέλετε να χρησιμοποιήσετε αυτές τις λέξεις, στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Μέχρι τώρα, η Ευρώπη, αλλά ιδίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν αμείλικτα αντίθετες στη χρηματοδότηση των απωλειών και των ζημιών. Αλλά τώρα βρισκόμαστε στο σημείο όπου νομίζω ότι αυτή η αντίθεση θα πρέπει να ξεπεραστεί.
Ποιος στον πλανήτη πλήττεται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή;
Λοιπόν, είναι ενδιαφέρον γιατί βρισκόμαστε τώρα σε μια εποχή όπου όλοι επηρεάζονται, σωστά; Εννοώ, ζω σε ένα ωραίο προάστιο της Βοστώνης και είχαμε μια απίστευτη ξηρασία αυτό το καλοκαίρι και έχουμε καύσωνες, κ.λπ. Επειδή έχω ένα άνετο μεσαίο εισόδημα όμως μπορώ να βρω έναν τρόπο να επιβιώσω. Ωστόσο, αν ζείτε με χαμηλό εισόδημα σε μια ζούγκλα από τσιμέντο στη μέση μιας πόλης στις Ηνωμένες Πολιτείες ή οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, μπορεί να μην μπορείτε να βρείτε κάπου να δροσιστείτε.
Πρέπει να πατε με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τα οποία δεν είναι δροσερά. Κινδυνεύετε από την υπερβολική ζέστη. Αλλά στον αναπτυσσόμενο κόσμο, και πάλι, είναι οι άνθρωποι που έχουν χαμηλότερο εισόδημα και οι άνθρωποι που είναι πιο ευάλωτοι, εκείνοι που ζουν στην άκρη της θάλασσας, εκείνοι που ζουν σε περιοχές όπου η ακραία ζέστη είναι αναπόφευκτη.
Έτσι, οι φτωχότεροι είναι οι πιο ευάλωτοι, οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά, και φυσικά, συχνά οι γυναίκες, επειδή μπορεί να βρίσκονται στα χωριά και οι άνδρες να έχουν πάει στις πόλεις για να εργαστούν. Μπορεί να μην έχουν πρόσβαση στην ενέργεια ή στους υδάτινους πόρους ή στη βελτίωση των σπόρων, ώστε να μπορούν να καλλιεργήσουν καλλιέργειες, που να αντέχουν στη ζέστη και την ξηρασία.
Τις προάλλες είχαμε την εκλογή του Λούλα ντα Σίλβα στη Βραζιλία, ο οποίος έχει δεσμευτεί να αναστρέψει την καταστροφή που έκανε ο Μπολσονάρου στα δάση στη Βραζιλία. Πόσο σημαντική, λοιπόν, είναι η εκλογή του όσον αφορά το περιβάλλον;
Ο Λούλα είναι πολύ σημαντικός. Η Βραζιλία έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για το δικό της συμφέρον και, στη συνέχεια, έναν απίστευτα σημαντικό ρόλο για το παγκόσμιο περιβάλλον. Υπό την τελευταία κυβέρνηση Λούλα και στη συνέχεια υπό τον πρόεδρο Ζιλμάρ, τον συνεχιστή της κυβέρνησης Λούλα, ο ρυθμός αποψίλωσης των δασών στον Αμαζόνιο μειώθηκε δραστικά.
Η τότε υπουργός Περιβάλλοντος του, Izabella Teixeira, ήταν θεμελιώδης στη διαπραγμάτευση της συμφωνίας του Παρισιού. Τώρα ο Λούλα επιστρέφει και θα τοποθετήσει τη Μαρίνα Σίλβα ως υπουργό Περιβάλλοντος, η οποία έχει ιστορικό 20-30 ετών στην πραγματική προώθηση θεμάτων προστασίας του Αμαζονίου. Συνεπώς είναι πολύ σοβαρός.
Ως προς την επιστήμη τα πράγματα για την κλιματική αλλαγή είναι ξεκάθαρα. Όμως, η πολιτική, σε μεγάλο βαθμό, δεν ακολουθεί την επιστήμη. Γιατί;
Από το 2006, οι οικονομολόγοι σε όλο τον κόσμο έχουν ουσιαστικά συμφωνήσει βίαια, όπως ακριβώς οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο, έχουν συμφωνήσει βίαια σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Οι οικονομολόγοι από το 2006, με επικεφαλής τον Λόρδο Nicholas Stern, από το Ηνωμένο Βασίλειο, είπαν, «Kοιτάξτε, το κόστος της αδράνειας είναι πολύ υψηλότερο από το κόστος της δράσης». Συνεπώς η οικονομική πορεία είναι τόσο σαφής, όσο και η επιστημονική. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι όταν έχουμε κυρίως δεξιούς λαϊκιστές, αλλά αυτό ισχύει και για τους αριστερούς λαϊκιστές, φαίνεται να διαχωρίζουν την ανάπτυξη και το κλίμα.
Η πράσινη ανάπτυξη είναι στην πραγματικότητα αυτό που θα έπρεπε να επιδιώκουμε. Προσφέρει καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας, τις περισσότερες θέσεις εργασίας, τοπικές θέσεις εργασίας, προσφέρει την ευκαιρία να αποφύγουμε το χειρότερο κόστος της κλιματικής αλλαγής, κ.λπ. Αλλά όταν έχουμε δεξιούς λαϊκιστές στην εξουσία ή αριστερούς λαϊκιστές, όπως ο Αμλόρ στο Μεξικό, ο Τραμπ, κάποιες από τις πολιτικές που ήθελε να ακολουθήσει η Λιζ Τρας, έχουμε μια κατάσταση όπου κατά κάποιο τρόπο λένε, «Είμαστε υπέρ της ανάπτυξης», λες και το να είμαστε πράσινοι θα εμποδίσει την ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα η πράσινη ανάπτυξη είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός.Νομίζω λοιπόν ότι εδώ είναι που ο λαϊκισμός και ο εθνικισμός μπαίνουν εμπόδιο. Χρειαζόμαστε επίσης όσο το δυνατόν περισσότερη συνεργασία. Οπότε για τους ηγέτες που δεν είναι πολυμερείς, νομίζω ότι αυτό ότι αυτό δημιουργεί ένα πραγματικό πρόβλημα για το σύστημα.
