Σε αχαρτογράφητα νερά ρίχνει αιφνιδιαστικά τον κλάδο της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής η αμφιλεγόμενη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Αλαμπάμα βάσει της οποίας τα έμβρυα στην κρυοσυντήρηση λογίζονται ως ανθρώπινα όντα και έχουν τα ίδια νομικά δικαιώματα με τα παιδιά. Μπροστά στα περίπλοκα νομικά ζητήματα που εγείρονται, επίδοξοι γονείς και επαγγελματίες υγείας έχουν περιέλθει σε απόλυτη σύγχυση και ήδη μονάδες εξωσωματικής γονιμοποίησης ανέστειλαν τις ιατρικές διαδικασίες έως ότου σταθμίσουν κατά πόσο κινδυνεύουν με αγωγές και ποινικές διώξεις.
Πρόκειται για απόφαση που εντάσσεται στο κεφάλαιο οπισθοδρόμησης που έχει ανοίξει από τον Ιούνιο του 2022 με την ετυμηγορία του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών που ήρε το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση, αφήνοντας το λόγο για την αναπαραγωγική υγεία των γυναικών στην εκάστοτε πολιτεία. Δύναται η ετυμηγορία να έχει επιπτώσεις πολύ πέραν της συντηρητικής πολιτείας του αμερικανικού Νότου, όπου η άμβλωση απαγορεύεται σε κάθε στάδιο της κύησης, και το οξύμωρο είναι ότι θα καταλήξει να λειτουργεί περιοριστικά για τα ζευγάρια που ακριβώς θέλουν να αποκτήσουν οικογένεια.
Η ετυμηγορία του Ανώτατου Δικαστηρίου πηγάζει από δύο προσφυγές ζευγαριών εναντίον μονάδας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής κατόπιν της τυχαίας καταστροφής εμβρύων στο χώρο κρυοσυντήρησης της κλινικής όπου φυλάσσονταν. Οι ενάγοντες, στους οποίους το δικαστήριο αναφέρεται ως «γονείς πολλών εμβρυακών παιδιών», κατέθεσαν αγωγή στη βάση της πολιτειακής νομοθεσίας περί θανάτου ανηλίκου από αμέλεια ή ιατρικό σφάλμα. Η πολιτειακή Δικαιοσύνη απεφάνθη ότι τα κατεψυγμένα έμβρυα είναι παιδιά και ένα πρόσωπο θα μπορούσε να θεωρηθεί ποινικά υπεύθυνο για την εξ αμελείας καταστροφή τους. Στην περίπτωση των ζευγαριών, ένας ασθενής της κλινικής εισήλθε από ανασφάλιστη πόρτα στο χώρο κρυοσυντήρησης εμβρύων και κατά λάθος έριξε ορισμένα στο πάτωμα.
Κατώτερο δικαστήριο είχε κρίνει ότι τα έμβρυα δεν μπορούσαν να οριστούν ως άνθρωποι ή παιδιά και απέρριψε τις αγωγές. Ωστόσο, με απόφαση επτά έναντι δύο ψήφων, το Ανώτατο Δικαστήριο της Αλαμπάμα διαφώνησε. Επικαλούμενος εδάφια της Βίβλου και έναν πολιτειακό νόμο του 1872 που ονομάζεται νόμος περί παράνομου θανάτου ανηλίκου, ο δικαστής Τζέι Μίτσελ δήλωσε ότι οι γονείς μπορούν να υποβάλουν αγωγή για το θάνατο αγέννητου παιδιού δίχως να προσδιορίζεται η μέθοδος σύλληψης.
«Ακόμα και πριν από τη γέννηση, όλα τα ανθρώπινα όντα φέρουν την εικόνα του Θεού, και η ζωή τους δεν μπορεί να καταστραφεί χωρίς να εξαλειφθεί η δόξα του», ανέφερε ο δικαστής στην ετυμηγορία του. Η πολεμική είναι σφοδρή με τη μία πλευρά να βλέπει διολίσθηση των Ηνωμένων Πολιτειών στη θεοκρατία, και τους συντηρητικούς κύκλους να εμφανίζονται «δικαιωμένοι» με την αναγνώριση νομικής προστασίας ακόμη και για τα «αγέννητα παιδιά εκτός βιολογικής μήτρας».
Η απόφαση της Αλαμπάμα δύναται ενδεχομένως να καταστήσει τις κλινικές ευάλωτες σε αγωγές και να περιορίσει την πρόσβαση των Αμερικανών στην εξωσωματική γονιμοποίηση, στην οποία επαφίενται οι ελπίδες χιλιάδων ανθρώπων για να γίνουν γονείς. Θεωρητικά ανοίγει δρόμος ακόμη και να κατηγορηθούν γιατροί για φόνο εάν λόγω κάποιου λάθους ή αμέλειας καταστραφεί κατεψυγμένο έμβρυο, ενώ δεν είναι σαφές ποιο θα είναι το νομοθετικό πλαίσιο για την καταστροφή κατεψυγμένων εμβρύων που δεν χρησιμοποιήθηκαν σε κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Ειδικοί διαβλέπουν ότι η δικαστική απόφαση θα οδηγήσει σε μειωμένη πρόσβαση των κατοίκων της Αλαμπάμα σε τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, καθώς κλινικές θα μπορούσαν είτε να κλείσουν ή να μεταφέρουν τα έμβρυα εκτός πολιτείας για να αποφύγουν την αστική ευθύνη. Σε μία τέτοια περίπτωση θα αυξηθεί το κόστος της εξωσωματικής γονιμοποίησης, καθώς η μεταφορά εμβρύων μεταξύ των πολιτειών είναι πολύπλοκη από υλικοτεχνικής άποψης και συνεπάγεται πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση.
Πιθανός είναι ο συνολικός περιορισμός των υπηρεσιών εξωσωματικής γονιμοποίησης, καθώς η απόφαση εγείρει ερωτήματα σχετικά με την εφαρμογή των νόμων περί προστασίας του παιδιού στο εμβρυϊκό στάδιο. Εγείρονται επίσης αβεβαιότητας σχετικά με το νομικό καθεστώς των υφιστάμενων εμβρύων που είναι αποθηκευμένα σε εγκαταστάσεις της Αλαμπάμα, ενώ σαφώς δημιουργείται προηγούμενο το οποίο ως είθισται μπορεί να ακολουθήσουν και έτερες συντηρητικές πολιτείες.
Μπροστά στη γενικευμένη σύγχυση και τα νομικά ερωτήματα που μένει να απαντηθούν, δύο εκ των οκτώ μονάδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην πολιτεία της Αλαμπάμα, περιλαμβανομένης της κλινικής πανεπιστημιακού νοσοκομείου του Μπέρμιγχαμ, ανέστειλαν τις διαδικασίες γονιμοποίησης ωαρίων.
Για το ζήτημα έλαβε θέση και η υποψήφια για το ρεπουμπλικανικό χρίσμα Νίκι Χέιλι, συντασσόμενη με την απόφαση των δικαστών της Αλαμπάμα. Ερωτηθείσα από το NBC News αν συμφωνεί με το συμπέρασμα του Ανώτατου Δικαστηρίου της Αλαμπάμα ότι τα έμβρυα που δημιουργούνται μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης θεωρούνται παιδιά και θα πρέπει να τους προσφέρεται η ίδια νομική προστασία, απάντησε: «Τα έμβρυα, για μένα, είναι μωρά». Η Νίκι Χέιλι, προσέθεσε:«Θέλω να πω, έκανα εξωσωματική γονιμοποίηση. Έτσι απέκτησα τον γιο μου. Ένα ζήτημα είναι να πρέπει να φυλάξουμε το σπέρμα ή να φυλάξουμε τα ωάρια. Αλλά όταν μιλάμε για ένα έμβρυο, κατ’ εμέ αυτό είναι μια ζωή».
