Επιδιώκοντας σταθερά να προβάλλει το προφίλ περιφερειακής ή ακόμη και παγκοσμίου εμβέλειας δύναμης, η Τουρκία εντάσσει τις σχέσεις τόσο με τη Ρωσία, όσο και με τη Χαμάς, στο πεδίο μίας «ανεξάρτητης» εξωτερικής πολιτικής. Ωστόσο, η ολοένα και μεγαλύτερη απόκλιση των στρατηγικών στόχων της από εκείνους της Δύσης αποτελεί ολοένα και μεγαλύτερη πηγή ανησυχίας ιδίως για τις Ηνωμένες Πολιτείες, που καλούνται να διαχειριστούν μία ιδιάζουσα συμπεριφορά από μία χώρα-σύμμαχο, που πολιτικά όμως βρίσκεται πλέον απέναντί τους.
Η παρουσία του αρμόδιου για θέματα τρομοκρατίας Αμερικανού υφυπουργού Οικονομικών, Μπράιαν Νέλσον, στην Τουρκία και τα αιχμηρά δημοσιεύματα έγκριτων αμερικανικών εφημερίδων, σχετικά με τις οικονομικές σχέσεις της Άγκυρας με τη Χαμάς και τη Μόσχα, ήταν ενδεικτικά των ανησυχιών -τουλάχιστον- της Ουάσινγκτον.
Στην Άγκυρα ο Αμερικανός αξιωματούχος χτύπησε το «καμπανάκι» στους Τούρκους συνομιλητές του: «Ανησυχούμε βαθύτατα για την ικανότητα της Χαμάς να συνεχίσει να συγκεντρώνει χρήματα ή να βρίσκει οικονομική υποστήριξη για τις επιχειρήσεις της για πιθανές μελλοντικές τρομοκρατικές επιθέσεις εδώ στην Τουρκία».
Ο Μπράιαν Νέλσον παραδέχεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν εντοπίσει επιπλέον χρήματα της Χαμάς να διοχετεύονται μέσω της Τουρκίας μετά την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, ωστόσο σύμφωνα πάντα με τον ίδιο, η χώρα έχει διαδραματίσει «εξέχοντα ρόλο» σε προηγούμενες ροές συγκέντρωσης κεφαλαίων.
Η χρηματοδότηση της Χαμάς προέρχεται κυρίως από την οικονομική στήριξη του Ιράν, το επενδυτικό της χαρτοφυλάκιο και τη συγκέντρωση χρημάτων από ορισμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Μόλις τον περασμένο μήνα οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις σε άτομα που κατηγορούν ότι είναι μέλη της Χαμάς με έδρα την Τουρκία και βοηθούν στη διαχείριση του επενδυτικού δικτύου της. Στο σχετικό έγγραφο του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών σημειώνεται: «Εκτός από τα κεφάλαια που λαμβάνει η Χαμάς από το Ιράν, το παγκόσμιο χαρτοφυλάκιο επενδύσεών της προσφέρει τεράστια ποσά εσόδων μέσω των περιουσιακών της στοιχείων, η αξία των οποίων εκτιμάται σε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια, με εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο Σουδάν, την Αλγερία, την Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες χώρες».
Η τουρκική κυβέρνηση δεν αναγνωρίζει τη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση αλλά ως «απελευθερωτικό κίνημα» και πολιτικό κόμμα, κατά δήλωση του ίδιου του Ρετζέπ Ταγίπ Ενρτογάν. Αντιθέτως, αποκαλεί το Ισραήλ «εγκληματία πολέμου». Αμφισβητήσει επίσης ότι η ροή κεφαλαίων από τις επιχειρήσεις της οργάνωσης χρηματοδοτούν τρομοκρατικές ενέργειες και σε πολιτικό επίπεδο συντονίζει τη στάση της στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς με το Ιράν, την κύρια κρατική δύναμη που στηρίζει τη Χαμάς.
Όσον αφορά στη Ρωσία, τουρκικές εταιρείες και ιδιώτες κινδυνεύουν με σειρά κυρώσεων για την παροχή στη Μόσχα αγαθών και υπηρεσιών που απαγορεύονται από τους δυτικούς περιορισμούς εξαγωγών, σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, που εκφράζουν υποψίες ότι η χώρα λειτουργεί ως αγωγός για κρίσιμα προϊόντα δυτικής προέλευσης.
Ο Νέλσον πρόσθεσε ότι μετέφερε σε Τούρκους αξιωματούχους τις ανησυχίες της Ουάσιγκτον, ότι η Ρωσία αποκτά πρόσβαση σε εξαρτήματα δυτικής κατασκευής για την πολεμική της μηχανή μέσω Τουρκίας.
Οι Financial Times, σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμά τους σχολίασαν ότι οι εξαγωγές από την Τουρκία προς τη Ρωσία αγαθών ζωτικής σημασίας για την πολεμική μηχανή της Μόσχας έχουν εκτοξευθεί φέτος. Στο «μικροσκόπιο» των αμερικανικών υπηρεσιών βρίσκεται ένας κατάλογος μη στρατιωτικών υλικών που έχουν τόσο εμπορικές όσο και στρατιωτικές εφαρμογές. «Είδαμε, δυστυχώς, τους τελευταίους 18 με 24 μήνες να εξαπλασιάζεται η επανεξαγωγή αυτών των εξαρτημάτων διπλής χρήσης, που προκαλούν μεγάλη ανησυχία, μέσω της Τουρκίας» δήλωσε ο Μπράιαν Νέλσον.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2023, η Τουρκία κατέγραψε εξαγωγές ύψους 158 εκατ. δολαρίων σε 45 κατηγορίες προϊόντων «υψηλής προτεραιότητας» προς τη Ρωσία και πέντε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες (Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Κιργιζία) που είναι ύποπτες ότι ενεργούν ως μεσάζοντες για τη Μόσχα.
Ο όγκος αυτός των εξαγωγών ήταν τριπλάσιος από τον αντίστοιχο την ίδια περίοδο του 2022, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Την ίδια ώρα, οι εισαγωγές αγαθών «υψηλής προτεραιότητας» της Τουρκίας από τις χώρες της G7 έχουν αυξηθεί περισσότερο από 60% μέχρι στιγμής φέτος, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες περιόδους μεταξύ 2015 και 2021, σε σχεδόν 500 εκατ. δολάρια. Στα προϊόντα αυτά περιλαμβάνονται είδη όπως μικροτσίπ, εξοπλισμός επικοινωνιών και σκοπευτικά εξαρτήματα.
«Είναι προφανές ότι αυτά τα αγαθά πηγαίνουν στη Ρωσία», δηλώνει η Ελίνα Ριμπάκοβα, επιστημονική συνεργάτις του Peterson Institute for International Economics και αντιπρόεδρος για την εξωτερική πολιτική στη Σχολή Οικονομικών του Κιέβου.
«Είμαστε αποφασισμένοι να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποκόψουμε όλα αυτά τα πράγματα και θέλουμε να το κάνουμε αυτό σε συνεργασία με την Τουρκία, αλλά είμαστε έτοιμοι να δράσουμε και μονομερώς», δήλωσε ο Νέλσον. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη επιβάλει κυρώσεις σε αρκετές εταιρείες που, όπως αναφέρουν, εμπλέκονται στην επανεξαγωγή ή τη μεταφορά στη Ρωσία ειδών υψηλής προτεραιότητας για τις ένοπλες δυνάμεις της.
Το ταξίδι του κορυφαίου Αμερικανού αξιωματούχου, αρμόδιου για τις κυρώσεις που επιβάλει η κυβέρνηση Μπάιντεν σε πρόσωπα και οντότητες συνδεόμενες με την τρομοκρατία, ήλθε σε κρίσιμη στιγμή κατά την οποία οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας δοκιμάζονται σε διάφορα ανοικτά μέτωπα, περιλαμβανομένου του ζητήματος της έγκρισης για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ από την πλευρά της Άγκυρας.
