Η COP, ή αλλιώς η Διάσκεψη των Μερών, συγκεντρώνει τα 198 «μέρη», δηλαδή τα 197 κράτη και την ΕΕ που έχουν υπογράψει τη σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC). Στην ετήσια αυτή συνάντηση για το κλίμα, οι ηγέτες και οι αντιπροσωπείες καλούνται να εξετάσουν και να αξιολογήσουν την πρόοδο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και να καταρτίσουν ένα σχέδιο για τη δράση για το κλίμα στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών της UNFCCC.
Οι COP γίνονται κάθε χρόνο από το 1995 σε διαφορετική πόλη. Η πρώτη COP πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο το 1995. Η περσινή COP27 πραγματοποιήθηκε στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου.
Η φετινή συνάντηση ξεκινάει στις 30 Νοεμβρίου 2023 στο Ντουμπάι, και θα διεξαχθεί με φόντο τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τις μεγάλες πυρκαγιές και πλημμύρες που σημειώθηκαν στον πλανήτη μας αλλά και τις όχι και τόσο αποτελεσματικές προσπάθειες επίτευξης των στόχων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
AP Photo / Kamran Jebreili. Dubai, UNITED ARAB EMIRATES
Οι αποφάσεις της COP έχουν παγκόσμιο κύρος. Στο σύστημα του ΟΗΕ, ισχυρές χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία έχουν τα ίδια δικαιώματα ψήφου με άλλα, πολύ πιο μικρά κράτη. Επιπλέον, οι αποφάσεις μπορούν να ληφθούν μόνο με συναίνεση. Τα κράτη μέλη του ΟΗΕ στέλνουν αντιπροσώπους για να συμμετάσχουν στις διαπραγματεύσεις. Οι οργανισμοί παρατηρητών στέλνουν επίσης αντιπροσώπους, ενώ παρευρίσκονται επίσης εκπρόσωποι της βιομηχανίας και λομπίστες.
Η«ιστορική» COP21 του 2015 συμφώνησε να περιορίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη σε 1,5°C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, έως το 2050. Για να παραμείνουν οι χώρες εντός του στόχου, οι εκπομπές θα πρέπει να μειωθούν στο μισό μέχρι το 2030. «Έχουμε μόνο άλλα επτά χρόνια για να επιτύχουμε αυτόν τον στόχο. Η COP28 ΗΑΕ αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να επανεξετάσουμε, να επανεκκινήσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε την ατζέντα για το κλίμα», αναφέρει ο Δρ Sultan Ahmed Al Jaber, επικεφαλής της COP28 ΗΑΕ.
Για να καταλάβουμε καλύτερα τι είναι η COP αλλά και τι διακυβεύεται στην επόμενη συνάντησή τους, ας αναλύσουμε μερικά βασικά στοιχεία και στόχους, τα δημοσιεύτηκαν από την McKinsey.
Τι είναι τα αέρια του θερμοκηπίου
Τα αέρια του θερμοκηπίου είναι φυσικά αέρια, όπως το CO2, το μεθάνιο και το διοξείδιο του θείου, τα οποία παγιδεύουν τη θερμότητα στη Γη, όπως ένα θερμοκήπιο παγιδεύει τη θερμότητα για την καλλιέργεια ντομάτας σε ψυχρά κλίματα.
Χωρίς τα αέρια του θερμοκηπίου, η θερμοκρασία στη Γη θα ήταν πολύ πιο χαμηλή από αυτήν που γνωρίζουμε σήμερα. Σύμφωνα με τη NASA, η μέση θερμοκρασία στον πλανήτη μας θα ήταν -18°C, αντί των 15°C που είναι τώρα.
Με την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης στα μέσα του 18ου αιώνα, οι άνθρωποι άρχισαν να καίνε ορυκτά καύσιμα για να υποστηρίξουν έναν νέο τρόπο ζωής, βασιζόμενο όλο και περισσότερο στις μηχανές. Η καύση ορυκτών καυσίμων απελευθερώνει αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, τα οποία δύσκολα απορροφούνται. Για παράδειγμά, το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το οποίο είναι η και η αιτία κατά περίπου 3/4 για την υπερθέρμανση του πλανήτη, μπορεί να χρειαστεί χιλιάδες χρόνια για να απορροφηθεί πλήρως. Περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σημαίνουν μεγαλύτερη θερμοκρασία και άρα έναν θερμότερο πλανήτη.
Τι σημαίνει ο στόχος για 1,5°C
Από τη Βιομηχανική Επανάσταση, η μέση παγκόσμια επιφανειακή θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά περίπου 1,2°C. Σύμφωνα με τους περισσότερους επιστήμονές, η αύξηση κατά 1,5°C - σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα - είναι το όριο πέρα από το οποίο οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι πιο επικίνδυνες και μη αναστρέψιμες.
Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν συμφωνήσει να επιτευχθεί ο στόχος αυτός πριν από το 2050, κάτι που σημαίνει ότι οι χώρες-μέλη θα πρέπει να μειώσουν δραστικά τις εκπομπές τους μέχρι το 2030. Πολλές εταιρείες, χώρες και οργανισμοί έχουν δεσμευτεί να απαλλαγούν από τον άνθρακα ή να κάνουν τη μετάβαση στην ουδετερότητα επίπεδο τα επόμενα χρόνια.
Ο δρόμος προς το 1,5°C αποτελεί σχέδιο για να διατηρηθεί η μέση αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από αυτό το επίπεδο. Στην COP26, το 2021, οι κυβερνήσεις συμφώνησαν να επικεντρωθούν στον στόχο του 1,5°C και όχι στον λιγότερο αυστηρό στόχο του 2°C, που είχε συμφωνηθεί στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια της COP21, το 2015.
AP Photo / Kamran Jebreili. Dubai, UNITED ARAB EMIRATES
Τι είναι το «net zero» ή «κλιματική ουδετερότητα»
Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα, η ΕΕ δεσμεύεται να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Τι σημαίνει όμως αυτό στην πράξη;
Η ουδετερότητα του άνθρακα επιτυγχάνεται όταν οι ετήσιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι ίσες με την ποσότητα που απομακρύνεται κάθε χρόνο. Οι τρόποι επίτευξης αυτού του στόχου, που προσδιορίστηκαν από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, περιλαμβάνουν τόσο την απαλλαγή από τον άνθρακα όσο και την απομάκρυνση του.
Η απανθρακοποίηση, δηλαδή η μείωση του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, επιτυγχάνεται με τη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων με υψηλές εκπομπές άνθρακα. Οι λύσεις απομάκρυνσης του άνθρακα αφαιρούν τον άνθρακα από την ατμόσφαιρα και τον αποθηκεύουν μακροπρόθεσμα.
Το Δεκέμβριο του 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, έναν χάρτη πορείας για τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη έως το 2050. Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί μέσω του ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα που θέτει την κλιματική ουδετερότητα σε δεσμευτική νομοθεσία της ΕΕ.
Για να επιτευχθεί η ουδετερότητα, η απαλλαγή από τον άνθρακα θα πρέπει να γίνει σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας και της γεωργίας. Η αφαίρεση του άνθρακα θα χρειαστεί για να αντισταθμίσει τις δύσκολα περιορίσιμες εκπομπές από βιομηχανίες όπως η τσιμεντοβιομηχανία.
Το Πρωτόκολλο του Κιότο
Το Πρωτόκολλο του Κιότο, που επικυρώθηκε το 1997, είναι μια διεθνής συνθήκη ορόσημο στην οποία οι υπογράφοντες συμφώνησαν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου για να αποτρέψουν την ανθρώπινη παρέμβαση στο φυσικό κλίμα. Η συνθήκη, που υπεγράφη μετά την COP3, είναι ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα των συναντήσεων COP. Το 2012, η συμφωνία παρατάθηκε έως το 2020.
Η Συμφωνία των Παρισίων
Η Συμφωνία των Παρισίων είναι μια διεθνής συνθήκη που αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης το 2015 στην COP21. Στο Παρίσι, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν να περιορίσουν την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 2°C, ενώ παράλληλα συνέχισαν τις προσπάθειες να παραμείνουν εντός του 1,5°C.
Τι συνέβη στην περσινή Διάσκεψη;
Εκπρόσωποι της McKinsey που συμμετείχαν στην COP27, στο Σαρμ Ελ Σέιχ, αναφέρθηκαν στα σημαντικά εμπόδια που παραμένουν στην πορεία προς την ουδετερότητα του άνθρακα. Συγκεκριμένα, λένε ότι ο στόχος του 1,5°C δεν είναι ακόμα εφικτός. Για να επιτευχθεί ο στόχος, θα πρέπει να μειωθούν οι εκπομπές και οι ηγέτες και οι οργανισμοί τους θα πρέπει να αναλάβουν πρόσθετη, επείγουσα δράση.
Η Διάσκεψη συζήτησε επίσης τα ζητήματά της προσαρμογής αλλά και των απωλειών και των ζημιών, με στόχο την αύξηση της ανθεκτικότητας των δισεκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν σε περιοχές που είναι πιο ευάλωτες στους κλιματικούς κινδύνους. Η ουδετερότητα περιμένει στόχος, αλλά η ενεργειακή ασφάλεια και η ανθεκτικότητα είναι εξίσου σημαντικές.
Τι να περιμένουμε από την COP28;
Η COP28 στο Ντουμπάι αναμένεται να συγκεντρώσει αριθμό ρεκόρ συμμετεχόντων, πάνω από 70.000, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που θα προεδρεύουν της διάσκεψης. Η φετινή συνάντηση θα περιλαμβάνει τον πρώτο «παγκόσμιο απολογισμό», ο οποίος θα παρέχει μια συνολική αξιολόγηση της προόδου που έχει γίνει από τη Συμφωνία του Παρισιού. Στόχος είναι η ευθυγράμμιση των προσπαθειών για τη δράση για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένων και πρωτοβουλιών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, καθώς και στον μετριασμό των επιπτώσεων. Αυτές θα εμπίπτουν σε τέσσερα βασικά θέματα: υγεία, νερό, τρόφιμα και φύση.
AP Photo / Kamran Jebreili. Dubai, UNITED ARAB EMIRATES
Η COP29 θα διεξαχθεί τον Νοέμβριο του 2024 στην ανατολική Ευρώπη, σε πόλη που δεν έχει ακόμη επιλεγεί.
