Οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου που αποστέλλονται μέσω της Ουκρανίας στην Ευρώπη για περισσότερα από 40 χρόνια αναμένεται να τερματιστούν την 1η Ιανουαρίου, αφού η ουκρανική Naftogaz αρνήθηκε να ανανεώσει την τελευταία πενταετή συμφωνία διαμετακόμισης με τη ρωσική Gazprom.
Παρά τον πόλεμο μεταξύ των δύο χωρών, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε στις 19 Δεκεμβρίου ότι το Κίεβο θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο να επιτρέψει τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου, εάν οι πληρωμές προς τη Μόσχα παρακρατούνταν μέχρι να τερματιστούν οι μάχες.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν μια εβδομάδα αργότερα δήλωσε ότι δεν υπάρχει χρόνος φέτος για την υπογραφή νέας συμφωνίας.
Ακολουθούν όσα γνωρίζουμε σχετικά με τις επιλογές για το πότε θα σταματήσει η διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας.
Πόσο μεγάλοι είναι οι όγκοι;
Οι προμήθειες της Ρωσίας προς την Ευρώπη μειώθηκαν δραματικά μετά την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η οποία ώθησε την Ευρωπαϊκή Ένωση να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Η Μόσχα ξόδεψε μισό αιώνα για να χτίσει το μερίδιο της στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, το οποίο στην κορύφωσή του ανερχόταν σε περίπου 35%, αλλά έχει πέσει σε περίπου 8%.
Από την 1η Δεκεμβρίου η ΕΕ λάμβανε λιγότερα από 14 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου από τη Ρωσία μέσω της Ουκρανίας, από 65 bcm/έτος όταν ξεκίνησε η τελευταία πενταετής σύμβαση το 2020.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι ο όγκος αυτός μπορεί να αντικατασταθεί πλήρως από υγροποιημένο φυσικό αέριο και εισαγωγές από μη ρωσικούς αγωγούς.
Η Μόσχα έχει χάσει μερίδιο αγοράς από ανταγωνιστές όπως η Νορβηγία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Κατάρ.
Η Ρωσία θα μπορούσε να κερδίσει περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια από τις πωλήσεις μέσω της Ουκρανίας φέτος, με βάση μια μέση πρόβλεψη της ρωσικής κυβέρνησης για την τιμή του φυσικού αερίου στα 339 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα, σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters.
Η Ουκρανία κερδίζει μεταξύ 800 εκατομμυρίων και 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων από τα τέλη διαμετακόμισης ετησίως.
Οι τιμές του φυσικού αερίου στην ΕΕ ανέβηκαν το 2022 σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ μετά την απώλεια των ρωσικών προμηθειών. Με τον τερματισμό των προμηθειών, αξιωματούχοι και έμποροι της ΕΕ λένε ότι η επανάληψη αυτού του ράλι είναι απίθανη, δεδομένων των πλέον μέτριων ποσοτήτων και του μικρού αριθμού πελατών που απομένουν.
Ποιος επηρεάζεται;
Η διαδρομή της Ουκρανίας εξυπηρετεί την Αυστρία και τη Σλοβακία.
Η Αυστρία λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου της μέσω της Ουκρανίας, ενώ η Σλοβακία λαμβάνει περίπου 3 δισ. κυβικά μέτρα από τη Gazprom ετησίως, δηλαδή περίπου τα δύο τρίτα των αναγκών της.
Η Gazprom διέκοψε την προμήθεια στην αυστριακή OMV OMVV.VI στα μέσα Νοεμβρίου λόγω συμβατικής διαφοράς, αλλά οι ποσότητες παρέμειναν σταθερές μέσω της διαδρομής, καθώς επενέβησαν άλλοι αγοραστές.
Η Σλοβακία δήλωσε ότι η απώλεια της ρωσικής προμήθειας δεν θα επηρεάσει την κατανάλωσή της και ότι έχει διαφοροποιήσει τις συμβάσεις προμήθειας. Ο κύριος αγοραστής φυσικού αερίου SPP έχει συμβόλαια για μη ρωσική προμήθεια με τις BP, Eni ENI ExxonMobil, RWE και Shell.
Τι επιλογές έχουν οι αγοραστές;
Οι περισσότερες άλλες διαδρομές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι κλειστές, συμπεριλαμβανομένης της Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και του Nord Stream κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα.
Μια επιλογή είναι ο αγωγός TurkStream προς την Τουρκία κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα, τη Βουλγαρία, τη Σερβία ή την Ουγγαρία. Ωστόσο, η χωρητικότητα είναι περιορισμένη.
Η προμήθεια φυσικού αερίου της Σλοβακίας θα μπορούσε να προέλθει από την Ουγγαρία, περίπου το ένα τρίτο από την Αυστρία και το υπόλοιπο από την Τσεχία και την Πολωνία, σύμφωνα με την αυστριακή ρυθμιστική αρχή ενέργειας E-Control.
Η Αυστρία δεν θα πρέπει να αντιμετωπίσει διαταραχές, καθώς έχει προετοιμαστεί για την αλλαγή στην προμήθεια, δήλωσε η ρυθμιστική της αρχή.
Η Τσεχία είναι πιθανό να αξιοποιήσει περισσότερο την προμήθεια από τους αγωγούς της Γερμανίας εκμεταλλευόμενη την απαλλαγή από το γερμανικό εγχώριο τέλος φυσικού αερίου από την 1η Ιανουαρίου.
Η Τσεχία έχει δηλώσει ότι είναι έτοιμη να παράσχει στη Σλοβακία δυνατότητες διαμετακόμισης και αποθήκευσης φυσικού αερίου.
Η Ρωσία προμηθεύει τη Μολδαβία με περίπου 2 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Το αέριο διοχετεύεται μέσω της Ουκρανίας στην αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας, όπου χρησιμοποιείται για την παραγωγή φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας που πωλείται στα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση τμήματα της Μολδαβίας.
Η Gazprom δήλωσε ότι σχεδιάζει να αναστείλει την προμήθεια την 1η Ιανουαρίου επικαλούμενη απλήρωτους λογαριασμούς.
Ο πρωθυπουργός της Μολδαβίας Dorin Recean καταδίκασε την απόφαση, αλλά δήλωσε ότι η χώρα έχει διαφοροποιημένες πηγές εφοδιασμού. Η χώρα σχεδιάζει μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης κατά τουλάχιστον ένα τρίτο από την 1η Ιανουαρίου.
Όσον αφορά την Ουκρανία, η ασφάλεια εφοδιασμού της δεν θα επηρεαστεί, καθώς δεν χρησιμοποιεί ρωσικό αέριο διαμετακόμισης, δήλωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Από πού προέρχεται το αέριο;
Ο αγωγός της σοβιετικής εποχής Urengoy-Pomary-Uzhgorod μεταφέρει αέριο από τη Σιβηρία μέσω της πόλης Σούντζα - η οποία βρίσκεται τώρα υπό τον έλεγχο των ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων - στην περιοχή Κουρσκ της Ρωσίας.
Περνάει από την Ουκρανία στη Σλοβακία, όπου ο αγωγός χωρίζεται σε κλάδους που πηγαίνουν στην Τσεχία και την Αυστρία.
Η Υπερδνειστερία συνορεύει με την Ουκρανία και λαμβάνει επίσης ρωσικό φυσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας.
