«Πρώτα η Αμερική», μέρος δεύτερον, και η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να προσαρμοστεί στις πραγματικότητες της προεδρίας Τραμπ. Κοινοτικοί θεσμοί και Ευρωπαίοι ηγέτες επιδίδονται σε ασκήσεις ισορροπίας μεταξύ της ανάγκης μίας πραγματιστικής προσέγγισης των διατλαντικών σχέσεων και προάσπισης των ευρωπαϊκών συμφερόντων και αρχών.
Μετά τα αρχικά, «τηλεγραφικά» συγχαρητήρια μηνύματα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων στον Ντόναλντ Τραμπ, που κινήθηκαν στο ίδιο πνεύμα χαιρετίζοντας τη μακροχρόνια και στρατηγική σχέση της κάθε χώρας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έδωσε χθες από το βήμα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός τον τόνο για τη στάση των Βρυξελλών έναντι της Ουάσινγκτον κατά τη νέα θητεία Τραμπ. Στο βήμα την ακολούθησε ο Όλαφ Σολτς, προκρίνοντας «ψυχραιμία» στο δημόσιο λόγο, ενώ είχαν προηγηθεί στο Παρίσι οι δηλώσεις Μακρόν που για πολλοστή φορά υπογράμμιζε την ανάγκη «στρατηγικής αφύπνισης» δείχνοντας στην κοινή ευρωπαϊκή άμυνα.
«Διακυβεύονται πολλά και για τις δύο πλευρές», δήλωσε η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Νταβός προκρίνοντας τον άμεσο διάλογο με τη νέα αμερικανική διακυβέρνηση και εκπέμποντας το σήμα πως η ΕΕ είναι έτοιμη για διαπραγμάτευση. Το σήμα Ντερ Λάιεν είναι ότι σε «εποχή σκληρού γεωστρατηγικού ανταγωνισμού», η ΕΕ θα επιδείξει «ρεαλιστική» προσέγγιση έναντι της διακυβέρνησης Τραμπ ούσα ταυτόχρονα σε διαρκή ετοιμότητα να υπερασπιστεί τα στρατηγικά της συμφέροντα έναντι οποιουδήποτε αδικαιολόγητου μέτρου.
«Η πρώτη μας προτεραιότητα θα είναι να εμπλακούμε άμεσα, να συζητήσουμε τα κοινά συμφέροντα και να είμαστε έτοιμοι να διαπραγματευτούμε. Θα είμαστε ρεαλιστές, αλλά θα επιμένουμε πάντα στις αρχές μας. Να προστατεύουμε τα συμφέροντά μας και να υποστηρίζουμε τις αξίες μας -αυτός είναι ο ευρωπαϊκός τρόπος», πρόσθεσε, αναφερόμενη στην εργαλειοθήκη που έχει στη διάθεσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς αντιστάθμιση δασμών και ποσοστώσεων.
Στέλνοντας σαφή μηνύματα προς την πλευρά Τραμπ για τη σημασία της συνέχισης της συνεργασίας με την ΕΕ για την ίδια την αμερικανική οικονομία, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επισήμανε πως η αξία των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ ανέρχεται σε 1,5 τρισεκατομμύρια ευρώ με τις δύο πλευρές να αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 30% του παγκόσμιου εμπορίου, οι ευρωπαϊκές εταιρείες στις ΗΠΑ απασχολούν 3,5 εκατομμύρια Αμερικανούς εργαζομένους, επιπλέον ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ εξαρτώνται άμεσα από το εμπόριο με την Ευρώπη, ενώ ολόκληρες αλυσίδες εφοδιασμού εκτείνονται και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Για την ίδια την ΕΕ αναγνώρισε πως «έχουν παρέλθει οι ημέρες» που μπορούσε να βασίζεται στη φθηνή ρωσική ενέργεια ή την ανάθεση της ασφάλειάς της σε τρίτους, τονίζοντας ότι η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει ταχύτητα για να διατηρήσει την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα σε έναν ταχέως εξελισσόμενο κόσμο, δίνοντας σε εποχές προστατευτισμού εκείνη έμφαση στις πολυμερείς συνεργασίες και την καινοτομία.
Ακολουθώντας την στο βήμα του Νταβός, ο απερχόμενος Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, μίλησε επίσης για την ανάγκη ενότητας, ανθεκτικότητας και αυτονομίας της Ευρώπης έναντι εξωτερικών πιέσεων και προκλήσεων. Αμφότεροι Φον Ντερ Λάιεν και Όλαφ Σολτς δίνουν έμφαση σε μία στρατηγική ανθεκτικότητας και προσαρμοστικότητας επί Τραμπ και γίνεται σαφές πως η λεπτή ισορροπία μεταξύ της συνεργασίας με τις ΗΠΑ και της διαφύλαξης των ευρωπαϊκών συμφερόντων θα είναι καθοριστική για τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής απάντησης σε ένα ολοένα και πιο πολύπλοκο παγκόσμιο περιβάλλον.
Ο Όλαφ Σολτς αναγνώρισε την πολυπλοκότητα των διατλαντικών σχέσεων, ιδίως μπροστά σε πολιτικές που συνοδεύουν το δόγμα «Πρώτα η Αμερική» και που δυνητικά έρχονται σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή πολυμέρεια, και η ομιλία του αντανακλούσε μία λεπτή ισορροπία μεταξύ αισιοδοξίας για συνεργασία και επιφυλακτικότητας όσον αφορά τις πιθανές αναταράξεις επί προεδρίας Τραμπ.
Απαντώντας στις απειλές περί δασμών, ο Σολτς υποσχέθηκε να «υπερασπιστεί το ελεύθερο εμπόριο ως τη βάση της ευημερίας μας», υποστηρίζοντας ότι η απομόνωση θα αποβεί εις βάρος της οικονομικής ανάπτυξης. Και έδωσε έμφαση στο γεγονός ότι χρειάζεται «ψυχραιμία» εν όψει των απρόβλεπτων πολιτικών του Τραμπ, οι οποίες, όπως εκτίμησε, θα κρατήσουν τον κόσμο σε «αναμμένα κάρβουνα» όσον αφορά την ενέργεια, το κλίμα, το εμπόριο και την εξωτερική πολιτική.
Ο καγκελάριος της Γερμανίας επισήμανε ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο στενότερος σύμμαχός μας εκτός Ευρώπης» και δεσμεύθηκε να διασφαλίσει ότι η διμερής σχέση θα παραμείνει ισχυρή, όμως ταυτόχρονα υπογράμμισε πως η Ευρώπη πρέπει να γίνει πιο αυτόνομη και ανθεκτική στις οικονομικές της στρατηγικές, ενισχύοντας παράλληλα τη δέσμευσή της στο ΝΑΤΟ και τις διατλαντικές εταιρικές σχέσεις ως βασικές συνιστώσες της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Σε έναν κόσμο που λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ακροβατεί μονίμως στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, χρειαζόμαστε ψυχραιμία. Δεν πρέπει κάθε συνέντευξη Τύπου, δεν πρέπει κάθε tweet να μας βυθίζει σε μια έντονη υπαρξιακή συζήτηση, και αυτό ισχύει και μετά την αλλαγή κυβέρνησης που έλαβε χώρα στην Ουάσινγκτον, ανέφερε ο Σολτς.
Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ αμφότεροι Φον Ντερ Λάιεν και Όλαφ Σολτς έστειλαν επίσης μηνύματα στην προεδρία Τραμπ όσον αφορά την Ουκρανία, τονίζοντας ότι τίποτα δεν μπορεί να αποφασιστεί χωρίς το Κίεβο και επαναδιατυπώνοντας τη δέσμευση να στηρίξουν τη χώρα ανεξαρτήτως της τελικής στάσης Τραμπ. Η πρόεδρος της Κομισιόν δήλωσε πως «ό,τι κι αν συμβεί στη συνέχεια», η ΕΕ θα συνεχίσει να υποστηρίζει την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Στην ίδια γραμμή ο Σολτς, τονίζοντας την ανάγκη της ευρωπαϊκής ενότητας για την υποστήριξη της Ουκρανίας έναντι της ρωσικής επιθετικότητας.
To προηγούμενο 24ωρο, και για την ακρίβεια μόλις μία ώρα πριν από την ορκωμοσία Τραμπ, ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, προειδοποιούσε εκ νέου ότι η Ευρώπη πρέπει να προετοιμαστεί για ενδεχόμενο αποδέσμευσης των ΗΠΑ από την Ευρώπη. «Τι θα κάνουμε αύριο στην Ευρώπη αν ο Αμερικανός σύμμαχός μας αποσύρει τα πολεμικά του πλοία από τη Μεσόγειο; Τι θα γίνει αν [οι ΗΠΑ] μεταφέρουν τα μαχητικά τους αεροπλάνα από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό; Όλα αυτά είναι σενάρια για τα οποία πρέπει να προετοιμαστούμε. Όλα αυτά είναι σενάρια για τα οποία προετοιμαζόμαστε», ανέφερε σε ομιλία του προς τις Ένοπλες Δυνάμεις, τονίζοντας επίσης ότι οποιαδήποτε αύξηση των αμυντικών δαπανών θα πρέπει να ωφελήσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία και όχι τις αμερικανικές εταιρείες.
Ενώ η Γαλλία υπερβαίνει ήδη το σημερινό στόχο για αμυντικές δαπάνες 2% του ΑΕΠ, είναι κρίσιμο κατά τον Μακρόν να εξεταστεί κατά πόσον αυτό το επίπεδο δαπανών είναι επαρκές για την αποτελεσματική άμυνα εάν ο Τραμπ αποσύρει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην Ευρώπη και ενόψει πιθανών μεγάλων αντιπαραθέσεων, ανέφερε. Ο Γάλλος πρόεδρος έχει καλέσει εγκαίρως και κατ' επανάληψη την Ευρώπη σε «στρατηγική αφύπνιση», αλλά αυτή είναι η πρώτη φορά που το Παρίσι λαμβάνει ανάλογη θέση ως προς τις δαπάνες του ΝΑΤΟ. Κάτω και από τις πιέσεις Τραμπ, η Συμμαχία αναμένεται ευρέως να συμφωνήσει σε έναν υψηλότερο στόχο στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου στη Χάγη -πιθανότατα στο 3% του ΑΕΠ κατά πρόσφατη δήλωση του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε.
Την ίδια στιγμή, η παρουσία της Ιταλίδας πρωθυπουργού, Τζόρτζια Μελόνι, στην ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ ήλθε να καταδείξει το ρόλο της ως προνομιακού συνομιλητή του Αμερικανού προέδρου στην Ευρώπη. Ως η μόνη Ευρωπαία ηγέτις που προσκλήθηκε (είχε προηγηθεί και επίσκεψή της στο Μαρ-α-Λάγκο), η παρουσία της Μελόνι υπογραμμίζει την ευθυγράμμισή της με την εθνικιστική ατζέντα του Τραμπ και την πραγματιστική, συναλλακτική προσέγγισή της στη διπλωματία -στο ίδιο μοτίβο Τραμπ.
Η Τζόρτζια Μελόνι έχει τονίσει τη σημασία των δεσμών της Ιταλίας με τις ΗΠΑ, ιδίως όσον αφορά την αντιμετώπιση ζητημάτων όπως η ασφάλεια και το μεταναστευτικό, ενώ παράλληλα τοποθετείται ως γέφυρα μεταξύ του Τραμπ και των σκεπτικιστών Ευρωπαίων ηγετών. Η στενή σχέση της Μελόνι με τον Τραμπ ενισχύει την επιρροή της Ιταλίας στις διατλαντικές σχέσεις και αντανακλά τη φιλοδοξία της να αναβαθμίσει την παγκόσμια θέση της Ιταλίας. H ίδια δήλωσε ότι η παρουσία της στην ορκωμοσία υπογραμμίζει τη δέσμευση της Ιταλίας να ενισχύσει τους δεσμούς με τις ΗΠΑ εν μέσω παγκόσμιων προκλήσεων. Περιέγραψε την εκδήλωση της ορκωμοσίας ως «μια πολύ, πολύ σημαντική στιγμή» για την επίδειξη αυτής της αφοσίωσης.
Συνολικά καταγράφεται μία ευρύτερη τάση μεταξύ ηγετών και πολιτικών της σκληρής και άκρας δεξιάς που επιδιώκουν να συστρατευτούν και να συμπορευτούν την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ. Πάγιος θαυμαστής του, ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας που βλέπει την προεδρία Τραμπ να δίνει ώθηση σε ακροδεξιές δυνάμεις ανά την Ευρώπη και να συνδράμει στην «εκστρατεία για την κατάληψη των Βρυξελλών»...
