Αντιφατικά μηνύματα και συγκεχυμένη εικόνα επιχειρείται να δημιουργηθεί τις τελευταίες ημέρες σχετικά με την προοπτική και την επιδίωξη αποκατάστασης των σχέσεων Τουρκίας με Ισραήλ και Αίγυπτο, καθώς η Άγκυρα θέλει να σπάσει τον «άξονα» που έχει δημιουργηθεί στα νότια σύνορά της και συγχρόνως να αποκλείσει οριστικά την Ελλάδα και την Κύπρο από την Ανατολική Μεσόγειο, βάζοντας συγχρόνως παρακαταθήκη και για λύση στο Αιγαίο με τουρκική σφραγίδα.
Το πρώτο μεγάλο βήμα η Τουρκία το έχει κάνει με το Τουρκολυβικό Σύμφωνο, αλλά όσο υπάρχει στο τραπέζι η προοπτική οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών της Ελλάδας με την Αίγυπτο, η ισχυρή στήριξη του Ισραήλ προς την Τριμερή συνεργασία και στον αγωγό East Med, και όσο τα φόρουμ περιφερειακής συνεργασίας έχουν σταθερό μέτωπο έναντι των μονομερών επεκτατικών κινήσεων της ,η επιδίωξη της για κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο θα μένει στον αέρα.
Καθώς επισήμως δεν έχει υπάρξει κάποια κίνηση, στοχευμένα δημοσιεύματα και διαρροές αφήνουν να διαμορφώνεται κλίμα περί υπόγειων διαδρομών για την αποκατάστασή των σχέσεων της Τουρκίας με Ισραήλ και Αίγυπτο.
Για όσο καιρό στην ηγεσία των τριών χωρών παραμένουν οι Τ. Ερντογάν , Μπ. Νετανιάχου και Αλ Σίσι, θεωρείται εξαιρετικά απίθανο να υπάρξει εξομάλυνση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, καθώς οι είναι βαθιά δηλητηριασμένες και υπάρχει τουλάχιστον καχυποψία, εχθρικότητα και ανταγωνισμός. Όμως καθώς οι Συμμαχίες δεν είναι παντοτινές, η Αθήνα πρέπει να επιδιώξει οι Τριμερείς να αποκτήσουν πρακτικό ουσιαστικό περιεχόμενο όσο είναι καιρός. Και ειδικά με την Αίγυπτο πρώτο δείγμα γραφής δεν είναι άλλο από την υπογραφή της Συμφωνίας οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών... με κάθε κόστος.
Τι ακριβώς όμως συμβαίνει
Σε ό,τι αφορά στο Ισραήλ η δημόσια συζήτηση ξεκίνησε με αφορμή ανάρτηση στην επίσημη ιστοσελίδα του Ισραήλ με την οποία εκφράζονταν «υπερηφάνεια για τις διπλωματικές σχέσεις με την Τουρκία και η ελπίδα για ενίσχυση των σχέσεων στο μέλλον», καθώς και με άρθρο στην ιστοσελίδας Middle East Eye και του ανταποκριτή της στην Τουρκία Ragip Soylou, ο οποίος παρουσίασε ένα ολόκληρο σενάριο αποκατάστασης των σχέσεων μεταξύ των δυο χωρών στηριζόμενος σε «δήλωση ισραηλινού αξιωματούχου» που επέμενε στην ανάγκη ανοίγματος των πρεσβειών των δυο χωρών που είναι κλειστές από το 2018. Ως ενισχυτικό στοιχείο των σεναρίων αυτών προβλήθηκε το γεγονός ότι το Ισραήλ δεν συμμετείχε στην Πενταμερή που στην κοινή διακήρυξη της καταδίκασε τις προκλήσεις της Τουρκίας.
Βεβαίως οι λόγοι ήταν εντελώς διαφορετικοί, καθώς η συμμετοχή του Ισραήλ στη συνάντηση θα δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα στην εικόνα των ΗΑΕ και της Αιγύπτου στον αραβικό κόσμο. Εξάλλου, το Ισραήλ έχει καταδικάσει και σε διμερές επίπεδο και στις Τριμερείς την προκλητική στάση της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ, ενώ έχει αποδοκιμάσει και το τουρκολυβικό Μνημόνιο οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών.
Όμως το άρθρο του επιτετραμμένου του Ισραήλ στην Τουρκία Roey Gilad στην ιστοσελίδα halimiz.com στις 21 Μαΐου, πυροδότησε εκ νέου τα σενάρια.
«Οι σχέσεις Τουρκίας -Ισραήλ υποφέρουν από την έλλειψη πολιτικού διαλόγου και από την υπερβολική «Διπλωματία μεγάφωνων» . Όμως η Τουρκία και το Ισραήλ δεν χρειάζεται να συμφωνήσουν σε όλα….». Και το άρθρο συνεχίζει:
«Λίγες ημέρες πριν μια νέα κυβέρνηση σχηματίστηκε στην Ιερουσαλήμ. Δύο χρόνια πριν η Τουρκία απέλασε τον ισραηλινό πρεσβευτή επειδή υπήρχαν διαφωνίες στο Παλαιστινιακό. Αυτές οι διαφωνίες δεν πρόκειται να εξαλειφθούν… Η μπάλα είναι στην τουρκική πλευρά».
Ο κ. Galid παρουσιάζει στην τουρκική πλευρά τα πλεονεκτήματα που θα έχει από την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ, με μια μόνο προϋπόθεση: να αποδεχθεί τη διαφορετική θέση των δυο χωρών στο παλαιστινιακό και να μπει στο ράφι το θέμα χωρίς να απασχολεί τις διμερείς σχέσεις.
Η επιστολή αυτή όμως του ισραηλινού διπλωμάτη δημοσιεύθηκε ενώ είχαν κορυφωθεί στην Τουρκία σε ανώτατο επίπεδο, με δηλώσεις του ίδιου του Ταγίπ Ερντογάν και του Ιμπραήμ Καλίν, οι αντιδράσεις εναντίον του Ισραήλ για το σχέδιο εποικισμού της Δυτικής όχθης που περιλαμβάνεται στις προγραμματικές δεσμεύσεις της νέας κυβέρνησης.
Στο Ισραήλ ταυτόχρονα δημοσιεύματα προβάλαν ως... δέλεαρ για τη συνεργασία με την Τουρκία, την εξόντωση της Χεζμπολάχ, στη βάση της εμπειρίας που έχει αποκτήσει η Τουρκία στην αντιμετώπιση της Χεζμπολάχ στο Ιντλίμπ.
Όμως ο Ταγίπ Ερντογάν έχει αυτοχρισθεί ο «προστάτης των Παλαιστινίων» και με όχημα το Παλαιστινιακό επιχειρεί να κυριαρχήσει πολιτικά στην Μέση Ανατολή, στον Αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο. Με την αντισημιτική ρητορική του και τις συνεχείς επιθέσεις εναντίον της ισραηλινής ηγεσίας κλείνει ουσιαστικά κάθε δυνατότητα συνεννόησης με το Ισραήλ, ενώ διεκδικώντας ηγεμονικό περιφερειακό ρόλο για την Τουρκία θεωρεί ότι δεν μπορεί αυτός να είναι συμπληρωματικός με τον ρόλο του Ισραήλ, όπως ήταν για δεκαετίες.
Εξάλλου με τον Νετανιάχου να επιμένει ότι η προσάρτηση της Δυτικής Όχθης είναι «ιστορική ευκαιρία» για εδαφική επέκταση του Ισραήλ (και για τον ίδιο προσωπικά ένα σημαντικό όπλο στην δύσκολη περίοδο που περνά με την έναρξη της δίκης με κατηγορίες περί διαφθοράς), είναι απίθανο να υπάρξει συνεννόηση με τον Τ. Ερντογάν ο οποίος μόνο νέα Τζιχαντ δεν έχει απειλήσει για το θέμα αυτό.
Με την Αίγυπτο
Ένα άρθρο του διευθυντή έκδοσης της Al Ahram Μοχάμεντ Σαμπρίν (στην ιστοσελίδα uwidata.com) με τίτλο «Προτάσεις για ομαλοποίηση των σχέσεων Τουρκίας - Αιγύπτου» θεωρήθηκε ότι επρόκειτο περί έμμεσης πρότασης του Καΐρου προς την Άγκυρα.
Ο πρώην υπουργός εξωτερικών της Τουρκίας Γιασάρ Γιακίς, ο οποίος έχει υπηρετήσει στο παρελθόν και ως πρεσβευτής στο Κάιρο, με την ευκαιρία αυτή έγραψε άρθρο για το πόσα έχουν να κερδίσουν Αίγυπτος και Τουρκία από την αποκατάσταση των σχέσεων τους.
Αφού θίγει ακροθιγώς το μείζον ζήτημα που είναι η υποστήριξη της Τουρκίας στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, την κυβέρνηση των οποίων είχε ανατρέψει ο πρόεδρος Αλ Σίσι, εμφανίζει ως μεγάλο δέλεαρ για την Αίγυπτο την προοπτική «εκ νέου οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών στην Μεσόγειο». Όπου φυσικά θέτει στο τραπέζι την επαναδιαπραγμάτευση της Συμφωνίας της Αιγύπτου με την Κύπρο, και συμφωνία Τουρκίας - Αιγύπτου με τη θέση ότι τα νησιά, ακόμη και η Κύπρος και η Κρήτη, δεν έχουν θαλάσσιες ζώνες εκτός των χωρικών υδάτων τους, ώστε η Ανατολική Μεσόγειος να διαμοιρασθεί μεταξύ της Τουρκίας και της Αιγύπτου.
Για τον πρόεδρο Αλ Σίσι η στήριξη που προσφέρει ο Ερντογάν στους Αδελφούς Μουσουλμάνους συνιστά απειλή για την ίδια την επιβίωσή του, ενώ ως η μεγαλύτερη Αραβική χώρα δεν μπορεί να αποδεχθεί τον ηγεμονικό ρόλο που επιδιώκει και στον Αραβικό Κόσμο ο Τ. Ερντογάν.
Τις προηγούμενες ημέρες και εν μέσω των σεναρίων αυτών ο Κυρ. Μητσοτάκης είχε τηλεφωνικές συνομιλίες με τον Μπ. Νετανιάχου και τον Αλ Σίσι, όπου εξετάσθηκαν και η ενεργειακή συνεργασία, με τον ισραηλινό πρωθυπουργό να υποστηρίζει και πάλι τον East Med (η Τουρκία δηλώνει ότι «δεν θα επιτρέψει τον αγωγό να περάσει από την - υποτιθέμενη - ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα της»), ενώ με τον Αιγύπτιο πρόεδρο εκφράσθηκε και η αντίθεση στις έξωθεν παρεμβάσεις και δη στην τουρκική στην Λιβύη. Και στις δυο περιπτώσεις επιβεβαιώθηκε ο στρατηγικός χαρακτήρας των σχέσεων των δυο χωρών με την Ελλάδα.
Η εξίσωση των σχέσεων Τουρκίας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο δεν είναι καθόλου εύκολη ούτε απλή. Προφανώς τρεις ισχυρές χώρες της περιοχής δεν μπορεί να μην έχουν τις στοιχειώδεις διπλωματικές ακόμη και εμπορικές σχέσεις και πιθανόν να υπάρξουν κινήσεις σε αυτή την κατεύθυνση.
Όμως διαφορετικά στρατηγικά συμφέροντα και κυρίως ο βουλιμικός νεοθωμανικός ηγεμονισμός του Ταγίπ Ερντογάν έχουν ανοίξει ένα χάσμα που δύσκολα μπορεί να γεφυρωθεί πλήρως.
